Και αντιλαμβάνεται ότι η φούσκα του ιδιωτικού χρέους της Κίνας είναι μια πυριτιδαποθήκη πάνω στην οποία κάθεται η παγκόσμια οικονομία; Πολλά εξαρτώνται από το αν τα αντιλαμβάνεται.
Ο Τραμπ εκλέχθηκε στο πλαίσιο της δυσαρέσκειας με την τεραστίων διαστάσεων κακή διαχείριση από το καθεστώς κατά την οικονομική άνθιση πριν το 2008 και κατά την ύφεση μετά το 2008. Η υπόσχεσή του για μια εγχώρια τόνωση και για προστατευτικές εμπορικές πολιτικές για να φέρει πίσω τις θέσεις εργασίας στον βιομηχανικό τομέα τον έφερε στον Λευκό Οίκο. Το αν μπορεί να το κάνει πραγματικότητα εξαρτάται από το αν καταλαβαίνει τον ρόλο που η Αμερική είχε στις «παλιές καλές μέρες», έναν ρόλο που μπορεί να έχει και τώρα, και κυρίως τη σημαντικότητα της Κίνας.
του Γιάνη Βαρουφάκη για το Project Syndicate
Πριν το 1971, η παγκόσμια ηγεμονία των ΗΠΑ στηριζόταν στο πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της Αμερικής με τον υπόλοιπο καπιταλιστικό κόσμο, κάτι που η Αμερική βοήθησε να σταθεροποιηθεί μέσω της ανακύκλωσης μέρους του πλεονάσματος της στην Ευρώπη και στην Ιαπωνία. Αυτό στήριξε την οικονομική σταθερότητα και την έντονη μείωση της ανισότητας στον κόσμο. Όμως, όταν η Αμερική διολίσθησε σε κατάσταση ελλείμματος, αυτό το παγκόσμιο σύστημα δεν μπορούσε πλέον να λειτουργήσει, προκαλώντας αυτό που έχω ονομάσει η φάση του Παγκόσμιου Μινώταυρου.
Σύμφωνα με τον αρχαίο μύθο, ο Βασιλιάς Μίνωας της Κρήτης όφειλε την ηγεμονία του στον Μινώταυρο, ένα φοβερό θηρίο που ήταν φυλακισμένο κάτω από το παλάτι του Μίνωα. Η έντονη μοναξιά του Μινώταυρου ήταν ανάλογη με τον πολύ μεγάλο φόβο που προκαλούσε, εξαιτίας της ακόρεστης όρεξής του που μπορούσε να ικανοποιηθεί- εξασφαλίζοντας έτσι τη βασιλεία του Μίνωα- μόνο από ανθρώπινη σάρκα. Έτσι, ένα πλοίο φορτωμένο με νέους έφτανε τακτικά στην Κρήτη από τη μακρινή Αθήνα για να παραδώσει τον ανθρώπινο φόρο υποτέλειας στο θηρίο. Το μακάβριο τελετουργικό ήταν απαραίτητο για τη διατήρηση της Κρητικής Ειρήνης και της ηγεμονίας του βασιλιά.
Μετά το 1971, η κυριαρχία των ΗΠΑ αυξήθηκε με μία ανάλογη διαδικασία. Ο Μινώταυρος δεν ήταν άλλος παρά το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ, το οποίο καταβρόχθιζε αυξανόμενες ποσότητες των παγκόσμιων καθαρών εξαγωγών. Η εκρηκτική αύξηση του ελλείμματος της Αμερικής χρηματοδοτήθηκε από τα δισεκατομμύρια δολάρια των ημερήσιων καθαρών εισροών στη Wall Street από τους ξένους (και συχνά από αμερικάνους) ιδιοκτήτες αυτών των μακρινών εργοστασίων- μια μορφή σύγχρονου φόρου υποτέλειας στον Παγκόσμιο Μινώταυρο.
Όσο περισσότερο μεγάλωνε το έλλειμμα, τόσο πιο έντονη γινόταν η όρεξη του για την Ευρώπη και το κεφάλαιο της Ασίας. Αυτό που έκανε τον Μινώταυρο πραγματικά παγκόσμιο ήταν η λειτουργικότητα του: βοήθησε την ανακύκλωση χρηματοοικονομικού κεφαλαίου (κέρδη, αποταμιεύσεις και πλεονάσματα χρημάτων). Κράτησε τα λαμπρά γερμανικά εργοστάσια απασχολημένα. Καταβρόχθισε όλα όσα παράγονταν στην Ιαπωνία και, αργότερα, στην Κίνα. Αλλά την ίδια στιγμή, η Wall Street έμαθε πώς να συγκεντρώνει με ταχύτατους ρυθμούς αυτές τις εισροές κεφαλαίων μέσω εξωτικών χρηματοπιστωτικών μέσων. Η χρηματιστικοποίηση αφέθηκε ελεύθερη και ο κόσμος κατακλύστηκε από χρέη.
Το φθινόπωρο του 2008, ο Μινώταυρος τραυματίστηκε θανάσιμα όταν βρέθηκε αντιμέτωπος με το ιδιωτικό χρέος, που ήταν μία συνέπεια της όρεξής του. Αν και η Ομοσπονδιακή Τράπεζα και το υπουργείο Οικονομικών επανέφεραν την αμερικάνικη αγορά (σε βάρος των χαμηλότερων τάξεων των αμερικάνων που έχουν παρατηθεί από τη δεκαετία του 1970), τίποτα δεν θα είναι το ίδιο: η δυνατότητα της Wall Street να συνεχίσει να «κλείνει» τον κύκλο της παγκόσμιας ανακύκλωσης χάθηκε. Ο τραπεζικός τομέας των ΗΠΑ δεν θα μπορούσε πλέον να αξιοποιήσει το διττό εμπόριο και τα δημοσιονομικά ελλείμματα της Αμερικής ώστε να έχει αρκετή χρηματοδότηση της εγχώριας ζήτησης και έτσι να διατηρήσει το υπόλοιπο των καθαρών εξαγωγών στον κόσμο. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, η παγκόσμια οικονομία θα είναι αδύνατο να ανακτήσει την ισορροπία της.
Μετά τον θανάσιμο τραυματισμό του Μινώταυρου, η Αμερική δεν έχει μόνο την Ομοσπονδιακή Τράπεζα και το υπουργείο Οικονομικών να ευχαριστήσει για τη βοήθεια τους για την αποφυγή μιας νέας Μεγάλης Ύφεσης. Οι ΗΠΑ επίσης σώθηκαν από τον Δράκο: η κινεζική κυβέρνηση αύξησε τις εγχώριες επενδύσεις σε πρωτοφανή επίπεδα για να πάρει τη σκυτάλη που δημιουργήθηκε από τη συρρίκνωση των δαπανών στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Για πολλά χρόνια, η Κίνα επέτρεψε τη δημιουργία πιστώσεων από τις επίσημες και της κρυφές τράπεζές της να αυξηθεί ξέφρενα, επιτρέποντάς τις τράπεζες ακόμα και να επωφεληθούν από την απλοχεριά του εύκολου χρήματος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας με τη λήψη δανείων σε δολάρια. Εν συντομία, ο Δράκος παρενέβη για να αποκαταστήσει την ισορροπία στη Δύση, όταν ο Μινώταυρος δεν μπορούσε.
Οι ηγέτες της Κίνας ήξεραν τι έκαναν. Δημιουργούσαν μια φούσκα μη βιώσιμων επενδύσεων για να δώσουν στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ την ευκαιρία να οργανωθούν. Δυστυχώς όμως, και οι δύο απέτυχαν να το κάνουν: η Αμερική λόγω της αντιπαράθεσης μεταξύ του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα και του ελεγχόμενου από τους Ρεπουμπλικάνους Κογκρέσου και η Ευρώπη για λόγους που είναι πολύ οδυνηρό για να εξηγηθούν. Και όταν χτύπησε η τέλεια καταιγίδα το 2015, με τα επιτόκια των ΗΠΑ να ανεβαίνουν, ενώ οι τιμές των προϊόντων να πέφτουν, η Κίνα έπρεπε να αυξήσει ξανά τη δημιουργία πιστώσεων.
Σήμερα, η πιστωτική ανάπτυξη της Κίνας βασίζεται σε μια εγγύηση, τόσο άσχημη όσο εκείνη που η Μπίαρ Στερνς (Bear Sterns) και η Λίμαν Μπράδερς (Lehman Brothers) και οι υπόλοιπες στηριζόντουσαν το 2007. Επιπλέον, επειδή το κινέζικο γουάν είναι κατάφωρα υπερτιμημένο, οι επιχειρήσεις δανείζονται δολάρια για να αποπληρώσουν το υπόλοιπο του εκφρασμένου σε δολάρια χρέους τους νωρίς, ασκώντας πίεση για τη συναλλαγματική ισοτιμία.
Το σχέδιο του Τραμπ για να βοηθήσει όσους έχουν παραμεληθεί από τη δεκαετία του 1970, στο βαθμό που είναι διακριτό, φαίνεται να ενεργοποιεί δύο κατευθύνσεις: μια εγχώρια ώθηση και διμερείς συμφωνίες υπό τον φόβο των διατιμήσεων και των ποσοστώσεων. Αλλά αν παίξει σκληρό παιχνίδι με την Κίνα, πιέζοντας τους κινέζους να ανατιμήσουν το γουάν και χρησιμοποιώντας απειλές για τις διατιμήσεις και τα λοιπά, μπορεί κάλλιστα να καταλήξει να σκάει τη φούσκα του ιδιωτικού χρέους, απελευθερώνοντας μια μάζα άσχημων συνεπειών που θα συντρίψει κάθε εγχώρια ώθηση που προωθεί.
Σε αυτήν την περίπτωση, οι δαπάνες για τις υποδομές του Τραμπ θα μετατραπούν σε μεγαλύτερη εταιρική πρόνοια, που σημαίνει ένα ασήμαντο πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα. Αυτό με τη σειρά του θα θέσει τη βάση για το μέλλον της λιτότητας, όσο ο πανικός για τις επιπλέον αυξήσεις των επιτοκίων των ΗΠΑ θα εντείνεται και ο ομοσπονδιακός προϋπολογισμός θα γιγαντώνεται, βάζοντας σε δύσκολη θέση τις υπάρχουσες αβάσιμες δεσμεύσεις της κυβέρνησης (για παράδειγμα, την Κοινωνική Ασφάλεια).
Αν η μεσοπρόθεσμη οικονομική στρατηγική του Τραμπ πρόκειται να έχει κάποια πιθανότητα επιτυχίας, θα πρέπει να κατανοήσει ότι δεν είναι το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ, αλλά το κινέζικο ιδιωτικό χρέος που πρέπει να αναδιαρθρωθεί. Διαφορετικά, τα κέρδη του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ θα μπορούσαν να εκτοξευθούν στα ύψη, αποδυναμώνοντας σε μεγάλο βαθμό τη βιωσιμότητα του χρέους των ΗΠΑ.
Με τον ίδιο τρόπο, ο Τραμπ πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι δεν μπορεί να κάνει την Αμερική και πάλι μεγάλη μιμούμενος τη μη χρηματοδοτούμενη τόνωση του Ρόναλντ Ρέιγκαν. Αυτό το τέχνασμα λειτούργησε όταν ο Μινώταυρος ήταν αλυσοδεμένος και ταϊσμένος, δεν θα λειτουργήσει όταν ο Δράκος θα έχει ξεμείνει από φωτιά. Αντ’ αυτού, αν ο Τραμπ θέλει πραγματικά να αποκαταστήσει την αμερικανική οικονομία, έτσι ώστε η ανάπτυξη να ωφελήσει τους παραμελημένους ανθρώπους στους οποίους έχει υποσχεθεί τόσα πολλά, θα πρέπει να μιμηθεί τον Φραγκλίνο Ρούσβλετ και να επιδιώξει μια κεϋνσιανή αλλαγή του Μπρέτον Γουντς.
Το ThePressProject είναι ο επίσημος συνεργάτης του Project Syndicate στην Ελλάδα
Μετάφραση για το TPP: Νικολέττα Αλεξανδρή
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου