Ο φορολογικός παράδεισος του Μαυρίκιου εις βάρος της Αφρικής

Ο 50χρονος επενδυτής Jean-Claude Bastos de Morais στράφηκε στη δικηγορική εταιρεία Appleby που διατηρεί γραφεία της σε φορολογικούς παραδείσους σε όλο τον πλανήτη. Σε πρώτο χρόνο, ο Bastos απευθύνθηκε στα γραφεία της Appleby στο νησί του Jersey, που είναι ένα δημοφιλές offshore κέντρο της βρετανικής επικράτειας. Ωστόσο, οι υπάλληλοι της Appleby απέρριψαν το αίτημά του το 2011 να δημιουργήσει μια εταιρεία-κέλυφος χωρίς να έχουν μάθει από πριν γιατί την χρειαζόταν και τι περιουσιακά στοιχεία θα διαχειριζόταν.

Ενα πράγμα που απασχολούσε τους ανθρώπους της Appleby στο Jersey ήταν η πιθανότητα η εν λόγω υπεράκτια εταιρεία να κατείχε ένα λιμάνι ναυτιλίας στην επιρρεπή, σε ζητήματα διαφθοράς, Αγκόλα.

Σύνοψη από την έρευνα του WILL FITZGIBBON
Απόδοση στα Ελληνικά: ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΕΜΕΤΗΣ
Εικονογράφηση: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΝΤΑΖΗΣ

Στη συνέχεια, ο Bastos, που «τρέχει» το asset Quantum Global Group, δοκίμασε να απευθυνθεί στα γραφεία της Appleby στη Νήσο του Μαν. Η εκεί διοίκηση της Appleby απαίτησε μια θέση στο ΔΣ της offshore για να ελέγχει τον επιχειρηματικό κίνδυνο της συμφωνίας. Η συμφωνία δεν προχώρησε. Τελικά, όταν το 2013 το κρατικό ταμείο επενδύσεων της Αγκόλα ανέθεσε τη διαχείριση 5 δισ. δολαρίων στον Bastos, τότε εκείνος απευθύνθηκε σε άλλο γραφείο της Appleby, στον Μαυρίκιο, ένα νησί στον Ινδικό Ωκεανό. «Είμαστε στην ευχάριστη θέση να δράσουμε για λογαριασμό σας» δήλωσε ο Malcolm Moller, κορυφαίος δικηγόρος της Appleby στον Μαυρίκιο, απαντώντας στο Quantum Global του Bastos τον Οκτώβριο του 2013.

ΠΑΡΑΘΥΡΟ ΣΤΟΝ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ

Οι αποκαλύψεις για τον Bastos έρχονται στο πλαίσιο της διαρροής των αρχείων που περιήλθαν στην κατοχή της «Süddeutsche Zeitung», η οποία τα κοινοποίησε στην ανεξάρτητη δημοσιογραφική ομάδα International Consortium of Investigative Journalists και σε 94 εταίρους της σε όλο τον κόσμο. Τα αρχεία αφορούσαν στην Appleby και στην εταιρεία παροχής υπηρεσιών Estera, δύο οργανισμούς που λειτουργούσαν μαζί μέχρι η Estera να γίνει ανεξάρτητη το 2016. Τα emails, οι τραπεζικοί λογαριασμοί, οι PowerPoint παρουσιάσεις με πρακτικές φορολογικής αποφυγής, καθώς και άλλα εμπιστευτικά αρχεία, ανοίγουν ένα παράθυρο στις δράσεις της Appleby και των γραφείων της, που απασχολούν πάνω από 40 εργαζομένους στον Μαυρίκιο. Επίσης, αναδεικνύουν τη σημασία του Μαυρικίου, ενός πολυεθνικού νησιωτικού έθνους 1,3 εκατομμυρίου ανθρώπων, ως κόμβου ενός μυστικού υπεράκτιου χρηματοπιστωτικού δικτύου που δίνει τη δυνατότητα σε εύπορες επιχειρήσεις να ευδοκιμήσουν και σε πλούσιους να φοροδιαφύγουν.

Οι υπεράκτιες επιχειρηματικές συναλλαγές και η χρήση των φορολογικών παραδείσων είναι συχνά νόμιμες, αλλά επικρίνονται, καθώς βοηθούν στη διεύρυνση της ανισότητας σε ό,τι αφορά την κατανομή του πλούτου.

«Ενας από τους πιο διαδεδομένους τρόπους αφαίρεσης κερδών από τις αφρικανικές χώρες είναι μέσω υπεράκτιων δικαιοδοσιών, συμπεριλαμβανομένου του Μαυρίκιου» δήλωσε ο Alexander Ezenagu, φορολογικός ερευνητής στο Διεθνές Κέντρο Φορολογίας και Ανάπτυξης.

Ο Bastos και το fund στην Αγκόλα

Το ταμείο κρατικών επενδύσεων στην Αγκόλα, το Fundo Soberano de Angola ή FSDEA, διαχειρίζεται 5 δισεκατομμύρια δολάρια για λογαριασμό μιας χώρας όπου, παρά τον σημαντικό πετρελαϊκό πλούτο της, ένας στους τρεις πολίτες ζει σε συνθήκες φτώχειας και όπου η διαφθορά στους κυβερνητικούς παράγοντες θεωρείται δεδομένη. Το FSDEA έχει ελεγχθεί πολλάκις για τη δράση του εξατίας της δομής του από όταν ιδρύθηκε, το 2012. Ο πρόεδρός του, José Filomeno dos Santos, διορίστηκε από τον πατέρα του, τον τότε πρόεδρο José Eduardo dos Santos, ο οποίος ηγήθηκε της χώρας από το 1979 μέχρι το 2012. Ο Bastos, προσωπικός φίλος του Dos Santos, διορίστηκε από τον ίδιο για να διαχειριστεί το ταμείο, το οποίο περιλάμβανε δισεκατομμύρια δολάρια που προορίζονταν για επενδύσεις στην Αφρική, και τα οποία θα χρησιμοποιούσαν εταιρείες στον Μαυρίκιο.
Σε δήλωσή του προς το ICIJ, το FSDEA δήλωσε ότι «η Quantum Global επελέγη λόγω των υποδειγματικών επιδόσεών της σε προηγούμενες συνεργασίες της με τις Αρχές της Αγκόλα, της ικανότητάς της να φέρνει εις πέρας επενδυτικά προγράμματα και της δέσμευσής της να αναπτύξει μια εταιρική σχέση διαχείρισης ιδιωτικών μετοχών με το FSDEA».
Σε ξεχωριστή δήλωση, η Quantum Global αρνήθηκε ότι η σχέση μεταξύ Bastos και του γιου του προέδρου της Αγκόλα επηρέασε την επιλογή του FSDEA. Η Quantum Global δήλωσε στο ICIJ ότι η επιλογή της από τον Dos Santos έχει να κάνει με την «επενδυτική της εμπειρία στην περιοχή» και στην προγενέστερη καλή της απόδοση σε συνεργασίες με άλλα funds.

ΕΝΑΣ ΣΤΙΓΜΑΤΙΣΜΕΝΟΣ ΠΕΛΑΤΗΣ

Τα αρχεία δείχνουν ότι τα γραφεία της Appleby στον Μαυρίκιο χαρακτήριζαν τον Bastos πελάτη «υψηλού ρίσκου», ωστόσο προχώρησαν τη συνεργασία μαζί του, παρά τα νομικά ζητήματα που αντιμετώπιζε εκείνος στην Ελβετία. Η Appleby, σε γράμμα που ενέκρινε τη συνεργασία με το Quantum Global, παρατηρούσε ότι είχαν γίνει οι «απαραίτητες συστάσεις» στον Bastos και το Quantum Global, και στο πώς αυτοί θα διαχειρίζονταν τα χρήματα της Αγκόλας. Σημειωνόταν ακόμη ότι ο Bastos είχε πληρώσει πρόστιμο 5.390 δολαρίων σε ελβετικό δικαστήριο που τον είχε καταδικάσει το 2011 για έγκριση δανείων τα οποία δεν θα έπρεπε να είχαν εγκριθεί.

Ο δικηγόρος του δεν ανέφερε, ωστόσο, ότι το ελβετικό δικαστήριο είχε επιδικάσει πρόσθετο πρόστιμο κοντά στα 188,646 δολάρια. Το έντυπο αίτησης δεν κατέγραφε επίσης ότι το ελβετικό δικαστήριο διατύπωνε ότι ο Bastos κρινόταν ένοχος για την απόσυρση περίπου 100.000 δολαρίων από εταιρικό λογαριασμό χωρίς άδεια, σύμφωνα με αντίγραφο της απόφασης που έλαβε συνεργάτης του ICIJ από τη «SonntagsZeitung».

«Παρακαλώ, να μη διαμοιραστεί»

Με την άδεια που εγκρίθηκε, το γραφείο της Appleby στον Μαυρίκιου βοήθησε τον Bastos και την επιχείρησή του να μετακινήσουν δημόσιους πόρους από την Αγκόλα για τη διαχείριση επενδύσεων σε ξενοδοχεία της Αφρικής και υποδομές μέσω υπεράκτιων εταιρειών σε τρεις χώρες -συμπεριλαμβανομένων ορισμένων στο Μαυρίκιο-, με απόλυτη μυστικότητα.
Σε ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που εστάλη στους υπαλλήλους της Appleby για να τους υπενθυμίσει την ιδιαιτερότητα του νέου πελάτη τους, ο δικηγόρος της Quantum Global έγραφε -με έντονους χαρακτήρες- ότι μια βρετανική εταιρεία των Παρθένων Νήσων που ονομαζόταν Red Sahara Ltd. (αργότερα μετονομάστηκε σε QG Investments Ltd), η οποία θα λάμβανε αργότερα δεκάδες εκατομμύρια δολάρια σε μερίσματα, τελικά ανήκε στον Bastos. Οι πληροφορίες ήταν «εξαιρετικά εμπιστευτικές» έγραφε ο δικηγόρος. «Παρακαλώ, να μη διαμοιράσετε καμία πληροφορία».

Το ταμείο της Αγκόλα κατέβαλε 20 εκατομμύρια δολάρια για μετοχές μιας εταιρεία που ανήκε στις Βρετανικές Παρθένους Νήσους, την Capoinvest, η οποία βοήθησε στη χρηματοδότηση της ανάπτυξης ενός σημαντικού λιμανιού στη βόρεια Αγκόλα.

Στην ετήσια έκθεσή του για το 2014, το ταμείο κρατικών επενδύσεων στην Αγκόλα αναφέρει δύο φορές την Capoinvest, η οποία είναι ιδιοκτήτρια μιας εταιρείας από την Αγκόλα που αναπτύσσει το λιμάνι. Δεν υπάρχει, ωστόσο, καμία αναφορά στις πρόσθετες υπεράκτιες εταιρείες που κατέχει η Capoinvest. Τα αρχεία της Appleby αποκαλύπτουν ότι ανήκει σε μια αλυσίδα τριών ξεχωριστών εταιρειών που έχουν συσταθεί στις Βρετανικές Παρθένους Νήσους και άλλες δύο στις Σεϋχέλλες, στον Ινδικό Ωκεανό, που τελικά ανήκουν στον Bastos.

Από τον Μαυρίκιο στην Ελβετία

Στη δήλωσή του, ο Bastos δήλωσε ότι η Quantum Global συμμορφώνεται «σε όλες τις χώρες με τα νομικά, φορολογικά και ρυθμιστικά πρότυπα». Δήλωσε «έχω αποκαλύψει αναλυτικά τη συμμετοχή μου στο Capoinvest».
Ο Μαυρίκιος προσέφερε επίσης ένα καταφύγιο χαμηλών φόρων για σημαντικά τέλη που καταβάλλει το ταμείο της Αγκόλας. Οι οικονομικές καταστάσεις της QG Investments Africa Management Ltd., της εταιρείας του Bastos στον Μαυρίκιο, δείχνουν ότι έλαβε 63,2 εκατομμύρια δολάρια σε τέλη διαχείρισης το 2015, εκ των οποίων τα 21,9 εκατομμύρια δολάρια στάλθηκαν σε μια εταιρεία της Quantum Global στην Ελβετία.
«Τα τέλη είναι εξαιρετικά υψηλά» δήλωσε ο Andrew Bauer, οικονομικός αναλυτής και εμπειρογνώμονας του ταμείου επενδύσεων, ο οποίος εξέτασε τις πληρωμές των τελών. Τα αρχεία δείχνουν ότι μια εταιρεία που συνδέεται με τον Bastos κατέβαλε μερίσματα σε άλλη.
Το 2014 και το 2015, η QG Investments Africa Management Ltd. κατέβαλε 41 εκατομμύρια δολάρια σε μερίσματα στην QG Investments Ltd., που εδρεύει στις Βρετανικές Παρθένους Νήσους και, τελικά, ανήκει στον Bastos.
Ο Bastos δήλωσε στο ICIJ ότι η Quantum Global έλαβε αμοιβές για συμβουλευτικές υπηρεσίες, «βάσει των συνηθισμένων πρακτικών της αγοράς, οι οποίες έχουν αποκαλυφθεί και θα εξακολουθήσουν να αποκαλύπτονται».
Ανέφερε ότι, «όπως κάθε άλλος μέτοχος, μου διανέμονται μερίσματα από τις εταιρείες μου». Ανέφερε ακόμη ότι η κυριότητά του στην QG Investments Africa Management Ltd. είναι φορολογικά αποδοτική.
Ο Bastos αρνήθηκε να σχολιάσει «εμπιστευτικά επιχειρηματικά ζητήματα», που τον είχαν οδηγήσει νωρίτερα να προσεγγίσει γραφεία της Appleby στο Jersey και τη Νήσο του Μαν.
O Bastos δήλωσε ότι η Quantum Global επέλεξε τον Μαυρίκιο λόγω των χαμηλών φόρων του, των «άψογων υποδομών και των αποδοτικών φορολογικών μεταρρρυθμίσεων, που είναι γνωστές ως Double Taxation Agreements, και αφορούν τις περισσότερες αφρικανικές χώρες».

H APPLEBY ΣΤΗΝ ΑΦΡΙΚΗ

Η Appleby άνοιξε τις πόρτες της στο κέντρο του Port Louis το 2007. Η κυβέρνηση του Μαυρίκιου διατηρεί εταιρικό μητρώο περισσότερων από 20.000 εταιρειών που έχουν καταχωρηθεί στο νησί και διατηρεί τις περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτές «αυστηρά εμπιστευτικές». Τα αρχεία της Appleby που διέρρευσαν δείχνουν ότι η εταιρεία διέθεσε ένα κεφάλαιο αξίας άνω των 100 εκατομμυρίων δολαρίων για μια πριγκίπισσα της Ευρώπης, η οποία ανέφερε ότι δεν θα στείλει μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και θα πραγματοποιήσει ελάχιστες κλήσεις, διότι, όπως ανέφερε, δεν ήθελε να αφήσει ίχνη.
Τον Απρίλιο του 2014, ένας επενδυτής με έδρα στη Νότια Αφρική, ο Luca Bechis, ζήτησε από την Appleby να δημιουργήσει μια εταιρεία στον Μαυρίκιο που θα αγόραζε μια κοινοπραξία ορυχείων στη Μοζαμβίκη. Ο ίδιος ανέφερε στην Appleby ότι ήθελε να διασφαλίσει ότι δεν θα καταβληθεί φόρος στον Μαυρίκιο – και ότι το όνομά του δεν θα εμφανίζεται στα εταιρικά αρχεία.

Φορολογία από τρία έως… μηδέν τοις εκατό

Σε email του, ο Bechis δήλωσε στο ICIJ ότι ο Μαυρίκιος ήταν μια υπεράκτια εναλλακτική λύση που προσφέρθηκε να εγγράψει ορυχεία σε όλη την Αφρική, και πως είχε ελεγχθεί νομικά ως προς τη συμμόρφωση με τους φορολογικούς κανόνες. Πρόσθεσε ότι ο κίνδυνος απαγωγής πλούσιων ανθρώπων και των οικογενειών τους ήταν ο λόγος για το αίτημά του περί απόλυτης μυστικότητας. Το γραφείο της Appleby στον Μαυρίκιο τόνιζε τις υπηρεσίες που προσφέρει σε εταιρείες που επιδιώκουν να μειώσουν ή να εξαλείψουν τα φορολογικά βάρη στις επιχειρήσεις τους στην Αφρική. Οι πιθανοί πελάτες λάμβαναν ένα πλήρες 50σελιδο οδηγό που εξήρε τις φορολογικές συνθήκες του Μαυρίκιου. Δεκατρείς από τις 36 συμφωνίες της λίστας της Appleby είναι με αφρικανικούς εταίρους. Ο Μαυρίκιος προσφέρει «πραγματικό φορολογικό συντελεστή 3% ή… μηδενική υποχρέωση καταβολής φόρου» λέει ένα κοινό ηλεκτρονικό μήνυμα που έστειλε η Appleby σε υποψήφιους πελάτες. Η «Ομάδα της Αφρικής» του γραφείου έχει εξυπηρετήσει εταιρικούς πελάτες με επιχειρήσεις στη Νότια Αφρική, το Τόγκο, τη Μοζαμβίκη, τη Μαδαγασκάρη, την Κένυα, την Ισημερινή Γουινέα, τη Νιγηρία, τη Ζιμπάμπουε και τη Λιβερία.
πηγη