Πρόκειται
για μία από τις μεγαλύτερες διαρροές εμπιστευτικών εγγράφων στην
Ιστορία και μέσα της κρύβει στοιχεία που έψαχναν αλλά δεν έβρισκαν οι
ελεγκτές της Τράπεζας της Ελλάδος το 2011, όταν έλεγχαν τα δάνεια που
παρείχε η Proton Bank – μία έρευνα που εξελίχθηκε σε ένα από τα
μεγαλύτερα τραπεζικά σκάνδαλα κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης
στην Ελλάδα.
Έρευνα των ΧΑΡΗ ΚΑΡΑΝΙΚΑ & ΘΑΝΑΣΗ ΤΡΟΜΠΟΥΚΗ
Εικονογράφηση: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΝΤΑΖΗΣ
H νέα
διαρροή προέρχονται από δύο εταιρείες παροχής υπηρεσιών offshore, την
Appleby και την Asiaciti που εδρεύουν αντίστοιχα στις Βερμούδες και τη
Σιγκαπούρη, καθώς και από 19 εταιρικά μητρώα που διατηρούνται από
κυβερνήσεις σε χώρες-σταθμούς της παγκόσμιας σκιώδους οικονομίας των
offshore. Οι διαρροές αυτές ελήφθησαν από τη γερμανική εφημερίδα
Süddeutsche Zeitung η οποία μοιράστηκε τα στοιχεία με τη Διεθνή Σύμπραξη
Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ) και ένα δίκτυο περισσότερων από 380
δημοσιογράφων σε 67 χώρες.Η υπόσχεση που δίνουν οι φορολογικοί παράδεισοι είναι η μυστικότητα – τα υπεράκτια κέντρα διευκολύνουν τη δημιουργία εταιρειών των οποίων οι πραγματικοί ιδιοκτήτες είναι δύσκολο ή αδύνατο να εντοπιστούν. Ενώ η κατοχή μιας offshore εταιρείας είναι νόμιμη, η μυστικότητα που ενσωματώνει προσελκύει άτομα που σχετίζονται με δραστηριότητες ξεπλύματος βρώμικου χρήματος, εμπόρους ναρκωτικών, κλεπτοκράτες και άλλους που θέλουν να λειτουργούν στο σκοτάδι. Οι offshore, που αρκετές φορές αποτελούν «εταιρείες-κελύφη» χωρίς εργαζόμενους ή χώρους γραφείων, χρησιμοποιούνται επίσης σε περίπλοκες δομές φοροαποφυγής που στερούν δισεκατομμύρια από τα κρατικά ταμεία.
Η βιομηχανία των offshore εταιρειών είναι ένας παγκόσμιος λαβύρινθος που περιβάλλει τον κόσμο των λογιστών, των τραπεζιτών, των διαχειριστών κεφαλαίων, των δικηγόρων και των μεσαζόντων που πληρώνονται για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα των πλουσίων και αυτών που έχουν καλές διασυνδέσεις.
Αυτή είναι μία ιστορία για το πώς οι offshore εταιρείες μπορούν να ρίξουν πέπλο αδιαφάνειας εκεί που χρειάζεται διαφάνεια περισσότερο από οπουδήποτε: τις ελληνικές τράπεζες.
Οι Έλεγχοι
Μάρτιος 2011. Κλιμάκιο της Τράπεζας της Ελλάδος κατά τη διάρκεια ελέγχων για τα δάνεια της Proton Bank, ζητάει από την τράπεζα τα στοιχεία των πραγματικών δικαιούχων –δηλαδή των φυσικών προσώπων- που κατέχουν μετοχές σε τρία νεοσύστατα funds που ιδρύθηκαν στα Νησιά Κέιμαν και έλαβαν από την Proton συνολικά δάνεια ύψους άνω των 81 εκατομμυρίων ευρώ. Ο λόγος που δόθηκαν αυτά τα δάνεια φέρεται να ήταν για την συμμετοχή των συγκεκριμένων funds στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της Τράπεζας Πειραιώς εκείνη την εποχή. Τα τρία funds συστάθηκαν αρχικά ως offshore εταιρείες τον Σεπτέμβριο του 2010 και άρχισαν να λειτουργούν ως funds τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς. Τα δάνεια των 81 και εκατομμυρίων φέρεται να δόθηκαν τον Ιανουάριο του 2011.Όταν οι ελεγκτές της ελεγκτές της ΤτΕ ζήτησαν τα στοιχεία αυτών που μετείχαν στα τρία funds, βρήκαν, σύμφωνα με το πόρισμα που συνέταξαν, κλειστή πόρτα. «Έμφαση δίνεται στην άρνηση εκ μέρους των πιστούχων για γνωστοποίηση των φυσικών προσώπων που κατέχουν τις μετοχές αυτών των funds, προς την τράπεζα (δηλαδή την Proton), καθώς και στο κλιμάκιο ελέγχου, το οποίο είχε ζητήσει τα εν λόγω στοιχεία με έγγραφη επιστολή από τις 22/3/2011», έγραψαν οι ελεγκτές στο σχετικό πόρισμα της ΤτΕ.
Δεν ήταν μόνο τα στοιχεία των προσώπων που μετείχαν στα funds: Κατά τους ελέγχους της ΤτΕ βρέθηκε ότι ένα ποσό ύψους σχεδόν 2,5 εκατομμυρίων ευρώ από τα δάνεια των 81,4 εκατομμυρίων πληρώθηκε στην Boukoleon Holdings, μία άλλη offshore με έδρα τα Κέιμαν.
ΑΜΟΙΒΗ 2,5 ΕΚ. ΣΤΗΝ BOUKOLEON
Οι Ελεγκτές
Οι ελεγκτές δεν μπορούσαν να καταλάβουν ποια ήταν η σχέση της Boukoleon με τα funds που έλαβαν τα δάνεια καθώς η εταιρεία που διαχειριζόταν τις επενδύσεις των funds (investment manager) ήταν ένα άλλο fund με έδρα τα Κέιμαν, το Hellenic Alternative Management, του οποίου τη διαχείριση είχε η Sciens Capital Management Holdings Ltd. βασικός μέτοχος της οποίας ήταν ο κ. Ιωάννης Ρήγας του Ομίλου Sciens που περιλαμβάνει και την ελληνική Sciens Διεθνής Συμμετοχών. Η τελευταία ήταν η πρώην Πειραιώς Real Estate, που μετονομάστηκε σε Solvency και στην συνέχεια έλαβε την επωνυμία Sciens Διεθνής Συμμετοχών και ανάμεσα σε άλλα την περίοδο των ελέγχων της ΤτΕ στην Proton συμμετείχε σε εταιρεία που εκμεταλλεύεται καζίνο, σε εταιρεία αεροσκαφών, σε εταιρεία ακίνητης περιουσίας.Όπως καταγράφηκε στο πόρισμα της ΤτΕ, βάσει προφορικής απάντησης που δόθηκε το 2011 από τον Θεόδωρο Ρήγα, αδερφό του Ιωάννη Ρήγα και μέλος του ΔΣ της Sciens Διεθνούς Συμμετοχών, το ποσό των 2,5 εκατομμυρίων καταβλήθηκε στην Boukoleon για “management fees”, δηλαδή αμοιβή για διαχείριση, ποσό τα οποία η Boukoleon είχε ήδη πληρώσει προς την Sciens Capital Management.
"Το ποσό είναι υπερβολικά μεγάλο για να δικαιολογεί τέτοια συναλλαγή"
Καμία ανταπόκριση
Έπειτα από αιτήματα των ελεγκτών, αυτό που παρουσιάστηκα για την Boukoleon ήταν τρία τιμολόγια, τα οποία χρέωναν το κάθε fund αντίστοιχα ανάλογα με τις μετοχές της Τράπεζας Πειραιώς που είχαν αγοραστεί με τα δάνεια. Εκ μέρους της Boukoleon Holdings υπέγραφε ο κ. Ιωάννης Ρήγας. Οι ελεγκτές εγγράφως και πάλι ζητούσαν να μάθουν ποιοι είναι οι πραγματικοί δικαιούχοι, τα φυσικά πρόσωπα που είναι οι ιδιοκτήτες επί της ουσίας της Boukoleon. Όπως έγραψαν στο πόρισμα, σε αυτό τους το αίτημα δεν υπήρξε ανταπόκριση.Με λίγα λόγια, οι πραγματικοί δικαιούχοι των εμπλεκόμενων offshore έλειπαν εντελώς από την εικόνα – ακόμα και με τα όπλα που κατείχαν στο οπλοστάσιό τους οι ελεγκτές του αρμόδιου εποπτικού φορέα των ελληνικών τραπεζών, της ΤτΕ. Στις παρατηρήσεις τους οι ελεγκτές ανέφεραν το ότι τα εν λόγω δάνεια συνιστούν παραβίαση της πιστωτικής πολιτικής της Proton Bank (αφού απαγορευόταν η χρηματοδότηση χρηματιστηριακών επιχειρήσεων, εταιρειών επενδύσεων χαρτοφυλακίου και εταιρειών διαχείρισης αμοιβαίων κεφαλαίων για αγορά τίτλων). Όσον αφορούσε το θολό τοπίο σε σχέση με τους πραγματικούς δικαιούχους σημείωσαν τα εξής για την Proton Bank: «η τράπεζα δεν έχει τηρήσει τον βασικό τραπεζικό κανόνα “know your customer”, καθώς έχει προβεί στην χρηματοδότηση νεοσύστατων (σ.σ. τότε) offshore mutual funds, χωρίς τη γνώση φυσικών προσώπων – μετόχων» και επιπλέον ανέφεραν ότι παρά το γεγονός ότι ζήτησαν στοιχεία και για τους δικαιούχους της Boukoleon, αυτά δεν παρασχέθηκαν.
Σήμερα, από τα στοιχεία που διέρρευσαν, φαίνεται ποιοι και ποιες εταιρείες συνδεόνται με την Boukoleon. Από βάση δεδομένων που διατηρούσε η Appleby φαίνεται ότι στο παρελθόν ως δικαιούχος της Boukoleon εμφανιζόταν ένα τραστ που είχει ιδρύσει η ίδια η δικηγορική εταιρεία στα Κέιμαν, το Appleby Trust, το οποίο αναλάμβανε να παίζει αυτό το ρόλο σε εκατοντάδες εταιρείες που είχε συστήσει η Appleby έτσι ώστε να μην φαίνονται τα ονόματα των πραγματικών ιδιοκτητών.
Οι μέτοχοι
Στα στοιχεία δεν υπάρχει άλλο πρόσωπο που να εμφανίζεται ως πραγματικός δικαιούχος, πέρα το Appleby Trust των Κέιμαν. Όσον αφορά του μετόχους από το 2004 που συστάθηκε η Boukoleon και μετά –χωρίς να διευκρινίζεται η χρονική περίοδος κατά την οποία κατείχαν μετοχές- αναφέρονται οι εξής:- Ο Panton G. Wayne, πρώην στέλεχος της δικηγορικής εταιρείας Walkers με εξειδίκευση στις offshore στα Κέιμαν. Ο Panton Wayne δεν είναι όμως ένα οποιοσδήποτε στέλεχος δικηγορικού γραφείου σε έναν οποιοδήποτε φορολογικό παράδεισο: το 2013 ανέλαβε υπουργός των Οικονομικών Υπηρεσιών των Κέιμαν ενώ ακόμα ο φορολογικός παράδεισος της Καραϊβικής χαρακτηριζόταν από τις ελληνικές αρχές ως «μη συνεργάσιμο φορολογικό κράτος». Ο Wayne ακόμα και σήμερα κατέχει το συγκεκριμένο αξίωμα. Σε δηλώσεις του το 2016, στα πλαίσια της δέσμευσης των Κέιμαν ότι θα συμμετάσχουν στην πρωτοβουλία για την ανάπτυξη ενός παγκόσμιου προτύπου για την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τους πραγματικούς δικαιούχους των εταιρειών, ανέφερε ότι «σεβόμαστε την ιδιωτικότητα, όχι την μυστικότητα».
- Ο Ian Gobin, ένας δικηγόρος που εργαζόταν στην Walkers, μία δικηγορική εταιρεία των Κέιμαν και μετά βρέθηκε στην Appleby. O Gobin φαίνεται ότι τελούσε χρέη «ονομαστικού μετόχου», ώστε να μην φαίνονται οι πραγματικοί μέτοχοι της εταιρείας.
- O Christopher Meyering από την Sciens Capital Management.
- O Ιωάννης και ο Θεόδωρος Ρήγας.
Η Proton Bank ενέκρινε χρηματοδότηση μεγαλύτερη του 100% του κόστους επένδυσης των funds (δόθηκαν περίπου 12 εκατομμύρια παραπάνω). Επί της ουσίας η τράπεζα φαίνεται να χρηματοδοτεί και το ενέχυρο και τους τόκους δύο χρόνων. Σύμφωνα με το πόρισμα, «διαπιστώνεται η ιδιαίτερα ευνοϊκή τιμολόγηση των πιστούχων (funds), ενώ υφίσταται σαφής παραβίαση των αρχών της εξασφάλισης της αποπληρωμής, του υψηλότερου κινδύνου – υψηλότερης επικέρδειας και της επιλεκτικής πολιτικής».
«Αρχικές εκτιμήσεις»
Ανάμεσα στα ερωτήματα που ετέθησαν στον κύριο Ρήγα, αναφέρονταν και κάποια τα οποία προέκυπταν από το πόρισμα της ΤτΕ το 2011 για τα δάνεια της Proton. Όπως σημείωσε ο κ. Ρήγας: «Τα στοιχεία που περιγράφετε αποτελούν εκτιμήσεις, και μάλιστα αρχικές όπως σε όλα τα παρόμοια πορίσματα, που προκύπτουν από το πόρισμα της Τραπέζης της Ελλάδος για την Proton Bank που συντάχθηκε το 2011. Σε συνέχεια, όπως πιθανόν να μην γνωρίζετε, το πόρισμα αυτό έχει ενδελεχώς και πολλαπλώς εξετασθεί και κριθεί από τις αρμόδιες ανακριτικές, δικαστικές και κανονιστικές αρχές στα πλαίσια του ελέγχου για το σκάνδαλο της Proton, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα στοιχεία του πορίσματος, αλλά και πληθώρα νέων στοιχείων και ευρημάτων που προέκυψαν από την ανακριτική διαδικασία. Αποτέλεσμα όλων αυτών, είναι η δίωξη και η παραπομπή στην δικαιοσύνη των συντελεστών του σκανδάλου της Proton Bank (Λαυρεντιάδης, Αθανάσογλου κλπ), βάσει ογκωδέστατου δικαστικού βουλεύματος. Επιπροσθέτως οι εταιρείες που εκπροσωπώ έχουν καταθέσει μήνυση κατά του Λαυρεντιάδη και της ομάδας του, ενώ προσωπικά είμαι και μάρτυρας κατηγορίας με την ιδιότητα του εκπροσώπου των πολιτικώς εναγουσών. Μάλιστα, όλως προσφάτως, το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Αθηνών απέρριψε την ένσταση των κατηγορουμένων για αποβολή της πολιτικής αγωγής των εκπροσωπούμενων από εμένα εταιριών και προχωρά στην εξέταση των μαρτύρων του κατηγορητηρίου, οι πρώτοι εκ των οποίων σχετίζονται με την υπόθεση εξαπάτησής μας από τον Λαυρεντιάδη και την ομάδα του».Ο κύριος Ρήγας ανέφερε ότι μόλις ολοκληρωθεί η εκδίκαση της υπόθεσης θα μπορεί να δώσει περαιτέρω στοιχεία.
ΟΙ ΥΠΕΡΑΚΤΙΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΜΕΤΟΧΩΝ & ΔΑΝΕΙΩΝ
Όπως φαίνεται στο πόρισμα της ΤτΕ, οι ελεγκτές ζήτησαν νομιμοποιητικά έγγραφα που να αποδεικνύουν την απόκτηση των θυγατρικών εταιρειών – offshore, οι οποίες κατείχαν αρχικά τις μετοχές της Πειραιώς, χωρίς -και πάλι- να λάβουν απαντήσεις.
Ένα από τα τρία funds που έλαβαν τα δάνεια από την Proton ήταν το Aurifex Institutional Holdings, το οποίο συγκεκριμένα χορηγήθηκε με 21,5 εκατομμύρια ευρώ για την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της Πειραιώς. Ανάμεσα στις θυγατρικές που έδωσαν τις μετοχές τους στο Aurifex ήταν, σύμφωνα με το πόρισμα της ΤτΕ και η Nesfield Investments Inc. με έδρα τον Παναμά η οποία φέρεται ότι παρείχε στο Aurifex περίπου 2,5 εκατομμύρια μετοχές της Πειραιώς. Αφού πέρασαν οι μετοχές από την Nesfiled Investments Inc. στο Aurifex, η πρώτη κατέστη ανενεργή και οδηγήθηκε σε διαγραφή από τα εταιρικά μητρώα του Παναμά.
Στα στοιχεία των Panama Papers, εντοπίζεται η εταιρεία με την επωνυμία Nesfield Investments SA (η διαφορά σε σχέση με την προηγούμενη έγκειται στα δηλωτικά της νομικής μορφής της εταιρείας SA και Inc), που είχε ανώνυμες μετοχές – το οποίο καθιστά ιδιαίτερα δύσκολο να βρεθούν οι πραγματικοί δικαιούχοι.
Δύο δάνεια από την Πειραιώς
Σύμφωνα με αδημοσίευτα έγγραφα των Panama Papers η Nesfield Investments SA φέρεται να είναι σε επικοινωνία με την Τράπεζα Πειραιώς για πρώτη φορά το 2008. Συγκεκριμένα, σε πρακτικά του διοικητικού συμβουλίου της Nesfield Investments SA –οι διευθυντές ήταν υπάλληλοι του δικηγορικού παναμέζικου γραφείου της Mossack Fonseca, που διαχειριζόταν την εν λόγω εταιρεία- φαίνεται ότι αποφασίζεται την άνοιξη του 2008 η λήψη δύο δανείων από την Τράπεζα Πειραιώς, ύψους 3,5 και 2,2 εκατομμυρίων αντίστοιχα.Και τα δύο δάνεια αποφασίστηκε να αποπληρωθούν σε δύο δόσεις: μία την άνοιξη του 2011 και άλλη μία την άνοιξη του 2014. Την περίοδο που αποφασίζεται η λήψη των δανείων, τον Απρίλιο του 2008, ο Παναμάς δεν είχε σε λειτουργία μηχανισμούς ώστε να διασφαλίζεται η ταυτότητα των κατόχων των ανώνυμων μετοχών. Το οποίο σημαίνει ότι ο κάτοχος των μετοχών –και ως εκ τούτου ιδιοκτήτης της εταιρείας που έλαβε τα δάνεια- θα μπορούσε να είναι οποιοσδήποτε και να παραμένει καλά κρυμμένος πίσω από το τείχος αδιαφάνειας που προσέφεραν οι ανώνυμες μετοχές. Συγκεκριμένα, από 46 χώρες παγκοσμίως που επέτρεπαν την έκδοση ανώνυμων μετοχών για εταιρείες που είχαν την έδρα τους σε αυτές το 2008, οι 41 είχαν μηχανισμούς για τον εντοπισμό των κατόχων, όπως για παράδειγμα να δηλώνεται ο θεματοφύλακας των ανώνυμων μετοχών και η διεύθυνσή του. Ο Παναμάς εκείνη την περίοδο δεν ήταν μία από αυτές τις χώρες. Έπειτα από έντονες πιέσεις του ΟΟΣΑ απέκτησε τέτοιους μηχανισμούς το 2013.
Την άνοιξη του 2008, όταν αποφασίστηκε η λήψη των δανείων της Nesfield Investments SA από την Πειραιώς, πραγματοποιήθηκε και μία γενική συνέλευση των μετόχων της τράπεζας. Από τα αδημοσίευτα έγγραφα των Panama Papers φαίνεται ότι για τη συγκεκριμένη γενική συνέλευση που έλαβε χώρα στις 3 Απριλίου 2008 ως πληρεξούσιοι –εκπρόσωποι- της Nesfield Investments SA είχαν οριστεί δύο υψηλόβαθμα στελέχη της Τράπεζας Πειραιώς.
Δύο χρόνια μετά, τον Ιούνιο του 2010, ανάμεσα σε άλλα αδημοσίευτα έγγραφα των Panama Papers εντοπίζεται και μία επιστολή της Nesfield Investments SA προς την Πειραιώς. Όπως διευκρινίζεται από τους διευθυντές της συγκεκριμένης Nesfield εκείνη την περίοδο πραγματικός δικαιούχος της offshore είναι μία άλλη offshore με έδρα τα Κέιμαν, η Pan-Holdings Limited. Στην επιστολή διευκρινίζεται ότι ένα από τα funds της Sciens, το Sciens Special Situations Master Fund Ltd. (επίσης με έδρα τα Κέιμαν) «έχει δικαίωμα ελέγχου επί των μετοχών της Pan-Holdings», καθώς και ότι η ελληνική εταιρεία Sciens Διεθνής Ανώνυμη Εταιρεία Επενδύσεων και Συμμετοχών, επίσης «έχει δικαίωμα ελέγχου επί των μετοχών της Sciens Special Situations Master Fund».
Διαλύθηκαν
Βασει των παραπάνω η επιστολή που στάλθηκε στην Πειραιώς τον Ιούνιο του 2010 κατέληγε στο ότι η ελληνική Sciens Διεθνής «εμμέσως κατέχει δικαίωμα ελέγχου δικαιούχου» επί των μετοχών της Nesfield Investments SA. Η Nesfield Investments SA που εντοπίστηκε στα Panama Papers, κατέστη ανενεργή στις 10 Φεβρουαρίου του 2011, πριν δηλαδή από την ημερομηνία που είχε οριστεί για την αποπληρωμή της πρώτης δόσης για το δάνειο που φέρεται να είχε λάβει από την Τράπεζα Πειραιώς. Στο πόρισμα της ΤτΕ αναφέρεται ότι οι θυγατρικές offshore των funds που πήραν δάνεια από την Proton Bank ύψους 81 εκατομμυρίων διαλύθηκαν αφού πέρασαν τις μετοχές τους στα funds στις 18 Ιανουαρίου 2011. Στα πλαίσια της έρευνας η Τράπεζα Πειραιώς έλαβε ερωτήματα σχετικά με την Nesfield Investments SA, στα οποία δεν απάντησε. Ο κύριος Θεόδωρος Ρήγας επίσης ερωτήθηκε για την Nesfield Investments SA, αλλά δεν έδωσε κάποια απάντηση. Σημειώνεται ότι μία εταιρεία με την επωνυμία Nesfield SA (χωρίς τον όρο Investments) εμφανιζόταν σε λίστα 21 εταιρειών που είχε δοθεί στη δημοσιότητα από τον ανώνυμο ιστότοπο Wikigreeks.org το 2011. Οι εταιρείες αυτές είχε αναφερθεί στον ελληνικό Τύπο ότι είχαν δανειστεί σχεδόν 250 εκατομμύρια ευρώ από την Τράπεζα Πειραιώς και ότι χρέη τους είχαν διαγραφεί. Οι αναφορές αυτές βασίζονταν σε ένα αόριστο έγγραφο μίας σελίδας το οποίο βρέθηκε στο επίκεντρο της διαμάχης της Τράπεζας Πειραιώς με μία πρώην υπάλληλό της την οποία η Τράπεζα κατηγόρησε για υπεξαίρεση και διάδοση ψευδών πληροφοριών και καταδικάστηκε.πηγη
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου