Σέριφος: Αυλαία των εκδηλώσεων για τα 100 χρόνια από την αιματηρή απεργία

Koρυφώνονται οι πολυήμερες εκδηλώσεις στη Σέριφο την Κυριακή 21 Αυγούστου, επέτειο συμπλήρωσης των 100 χρόνων από τη μεγάλη και αιματηρή απεργία στη Σέριφο το 1916 που είχε σαν αποτέλεσμα την πρώτη εφαρμογή του οκταώρου.
Για το λόγο αυτό πραγματοποιήθηκε στο νησί σειρά εκδηλώσεων,  οι οποίες ολοκληρώνονται αύριο Κυριακή, που τις οργανώνουν ο Δήμος Σερίφου σε συνεργασία με το Σωματείο μεταλλωρύχων και οικοδόμων Σερίφου και την Περιφέρεια Ν. Αιγαίου.


Το πρόγραμμα της Κυριακής:
21 Αυγούστου 08.00πμ  Μεγάλο Λειβάδι.
Θεία λειτουργία στον Ιερό Ναό του αγίου Νικολάου, χοροστατώντας του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Σύρου Δωρόθεου Β΄, με τα εγκαίνια του Ιερού Ναού.
21 Αυγούστου 12.00.  Μνημείο πεσόντων εργατών στο Μ. Λειβάδι.
Επιμνημόσυνος δέηση, κατάθεση στεφάνων, χαιρετισμοί επισήμων
Η τελετή θα κλείσει με δεξίωση από το Δήμο Σερίφου.
Τελετάρχης ο Δημοτικός Σύμβουλος Θοδωρής Γ. Λιβάνιος.
Σχετικές ειδήσεις:
To πρόγραμμα των εκδηλώσεων στη Σέριφο για τα 100 χρόνια από την αιματηρή απεργία
Σέριφος: 100 χρόνια από την αιματηρή απεργία – Η πρώτη εφαρμογή του οκταώρου

•  
  

• Δήμος Σερίφου
• Κ. Σπέρας
• Μέγα Λιβάδι

• Σέριφος: 100 χρόνια από την αιματηρή απεργία – Η πρώτη εφαρμογή του οκταώρου

  Συμπληρώνονται φέτος 100 χρόνια από την 21η Αυγούστου 1916, από τη μεγάλη απεργία  των μεταλλωρύχων εργατών της Σερίφου, που κόστισε εννέα ανθρώπινες ζωές, δεκάδες τραυματίες και διώξεις μετά από αυτήν. Για το γεγονός μας μίλησε ο δημοτικός σύμβουλος του Δήμου Σερίφου, Θοδωρής Λιβάνιος, ερασιτέχνης ερευνητής λαογράφος. Με αφορμή τις προγραμματιζόμενες εκδηλώσεις είναι μία καλή ευκαιρία για να επισκεφτεί κάποιος το νησί της Σερίφου.
  -Πόσο σημαντική ήταν η λειτουργία των μεταλλείων εκείνη την εποχή;
  -Τα μεταλλεία υπήρχαν από την αρχαιότητα, ενώ το 1394, τον Ιούνιο,  λέγεται ότι έγινε και η πρώτη απεργία  κατά του δυνάστη Ενετού ευπατρίδη Νικολάου Αδόλδου. Ακολούθως τη δεκαετία του1860 συνεχίστηκε η λειτουργία τους με πιο σύγχρονα για την εποχή, μέσα.
  Το 1884-85 εμφανίζεται ένας φτωχός Γερμανός μεταλλειολόγος, ο Αιμίλιος Γρώμανν, που έμελλε να αλλάξει τη ροή της ιστορίας της εργατικής τάξης, ο οποίος αργότερα ανέλαβε τη διοίκηση των μεταλλείων. Οι συνθήκες εργασίας ήταν απάνθρωπες, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει μία μεγάλη απεργία. Πρέπει να σημειώσουμε ότι η οικονομική ζωή στη Σέριφο ήταν κυρίως αγροτοκτηνοτροφική και η λειτουργία των μεταλλείων ήταν μία ευκαιρία για να βρουν ένα πιο σταθερό μεροκάματο, προσδοκία που συχνά διαψεύστηκε από τις εξελίξεις.
  Ιδιοκτησιακά η εταιρία που προέκυψε με τη συγχώνευση των εταιριών «Ελληνική μεταλλευτική εταιρία» και «Σέριφος» και προέκυψε η εταιρία «Εταιρία Μεταλλείων Σερίφου και Σπηλιαζέζα Λαύριον Α.Ε.».
  -Ποιες ήταν οι συνθήκες εργασίας;
  -Ήταν σκληρές και απάνθρωπες συνθήκες μέσα στις  υπόγειες στοές των μεταλλείων, με αποτέλεσμα πολλά εργατικά ατυχήματα, εργάζονταν από την ανατολή έως τη δύση του ηλίου και  το αποτέλεσμα ήταν να οδηγηθεί η αγανάκτηση αυτή στο ξέσπασμα σε μία μεγάλη απεργία, από ανοργάνωτους πρέπει να σημειώσουμε εργάτες, στην περιοχή Μεγάλο Λιβάδι.
  Το κράτος έστειλε μία ομάδα αστυνομικών, που μέσα σε αιματοχυσία, αλλά χωρίς ανθρώπινα θύματα, έληξε η απεργία χωρίς ικανοποίηση των αιτημάτων της.
  Να τονίσουμε ότι κάποτε βρέθηκε μία παλιά στοά στην οποία υπήρχαν μέσα 12 σκελετοί από κάποιο παλιό εργατικό δυστύχημα.
  Το 1906 πέθανε ο Αιμίλιος Γρώμανν και τον διαδέχτηκε ο γιός του Γεώργιος, που ήταν πολύ πιο στυγνός από τον πατέρα του. Ζητούσε να του παραχωρηθούν κτηματικές περιουσίες σε γη η οποία είχε μετάλλευμα και σαν αντάλλαγμα να τους προσλάβει σαν εργάτες.
  -Πώς ξεκίνησαν οι πρώτες αντιδράσεις;
  –Κάποιοι απευθύνθηκαν υπό το βάρος της κατάστασης, στον Σερφιώτη συνδικαλιστή Κωνσταντίνο Σπέρα, που είχε μεγάλη εμπειρία, ενδεικτικά αναφέρουμε ότι ήταν ιδρυτικό μέλος του εργατικού κέντρου Αθήνας, αλλά και με εμπειρία από τους καπνεργάτες της Καβάλας το 1914. Αυτός ήρθε στη γενέτειρά του και κατάφερε να πείσει τους εργάτες να ιδρύσουν το «Σωματείο εργατών μεταλλευτών Σερίφου», με 460 μέλη, με ομόφωνη απόφαση στη γενική συνέλευση της 24^ης Ιουλίου 1916 και στο οποίο εξέλεγη πρόεδρος.
  Να σημειώσουμε ότι τις 14/2/1912 είχε ψηφιστεί το 8ωρο στις υπόγειες εργασίες και 10 ωρο στις εργασίες επιφανείας, αλλά δεν εφαρμόζονταν. Αυτό ήταν και το πρώτο σημείο, σε συνδυασμό με τα εργατικά ατυχήματα, στο οποίο έγινε η πρώτη παρέμβαση.
  Η εταιρία ζήτησε έλεγχο από τον κρατικό μηχανισμό (στάλθηκε ένας μηχανικός από το Υπουργείο Οικονομικών) ο οποίος τα βρήκε «όλα καλώς καμωμένα». Έτσι αναγκάστηκε το σωματείο να προχωρήσει σε απεργία στις 7 Αυγούστου,  ώστε να μην φορτωθεί με μετάλλευμα το πλοίο «Μαννούσι».
  -Πώς εξελίχτηκε η απεργία;
  -Η εταιρία κάλεσε το κράτος, το οποίο έστειλε τον υπομοίραρχο Χαρίλαο Χρυσάνθου, με ένα απόσπασμα περίπου 30 χωροφυλάκων, που έφτασαν στη Σέριφο ξημερώματα της 21^ης Αυγούστου, ημέρα Κυριακή, ενώ η απεργία συνεχίζονταν. Το απόσπασμα κατευθύνθηκε στο χώρο της απεργίας στο Μεγάλο Λιβάδι. Ο επικεφαλής δήλωνε δημοσίως ότι είχε διαλύσει τρείς απεργίες και «πέντε – δέκα ξεβράκωτους Σερφιώτες, δεν θα κάμω καλά»;
  Προπηλάκισε χωρικούς που έστελναν βοήθεια σε απεργούς και πήρε σκοινιά για να δέσει τους απεργούς. Ακολούθως πήγε στα γραφεία της εταιρίας. Και στον τοπικό αστυνομικό σταθμό, όπου κάλεσε δήθεν για συζήτηση τους απεργούς, αλλά τελικά τους έθεσε υπό κράτηση. Με τη συνοδεία του Ειρηνοδίκη Δημήτριου Κόντου και επέμενε για ειρηνική λύση, αλλά και με τον Ενωμοτάρχη Ιωάννη Τριανταφύλλου, και το απόσπασμα κινήθηκαν προς τη σκάλα φόρτωσης του μεταλλεύματος.
  

  

  Θεμιστοκλής Κουζούπης

  -Τι συνέβη εκεί;
  -Στη σκάλα βρίσκονταν πάνω από 400 απεργοί, αλλά και 1.500 μέλη των οικογενειών τους. Το απόσπασμα γέμισε και όπλισε τα όπλα του, ο Χρυσάνθου δίνει ολιγόλεπτη προθεσμία για να ξεκινήσει η φόρτωση του πλοίου, αλλά οι απεργοί κάθισαν κατά γης. Από το μένος του ο Χρυσάνθου πριν λήξει η προθεσμία πυροβόλησε με το πιστόλι του  και σκότωσε  τον Θεμιστολή Κουζούπη, απεργό και τριών μηνών νιόπαντρο. Ξεκινάει η αντίδραση των εργατών και διατάζει πυρ. Οι γυναίκες παίρνουν μέρος ενεργό μέρος στη μάχη, πετώντας πέτρες από το μετάλλευμα, βλέποντας τους θανάτους των συζύγων και των παιδιών τους.  Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν ο θάνατος του Χρυσάνθου και του Τριανταφύλλου (οι δύο επικεφαλής) που πετάχτηκαν στη θάλασσα. Συνολικά είχαμε τέσσερις αστυνομικούς νεκρούς και πέντε εργάτες, καθώς και αρκετούς τραυματίες. Οι θάνατοι των επικεφαλής της χωροφυλακής, έκαναν το υπόλοιπο απόσπασμα να τραπεί σε φυγή.
  

  

  Κ. Σπέρας

  -Ποια ήταν η επόμενη κίνηση;
  – Οι απεργοί νόμιζαν ότι ο Σπέρας και η συλληφθείσα διοίκηση του σωματείου ήταν νεκροί, ενώ ούτε ο Σπέρας γνώριζε τα γεγονότα που είχαν συμβεί στη σκάλα φόρτωσης. Οι απεργοί αγανακτισμένοι πήραν δυναμίτες, αλλά και όπλα που είχαν παρατήσει οι χωροφύλακες, με στόχο να κάψουν και να ανατινάξουν τα γραφεία της εταιρίας. Οι υπάλληλοι της εταιρίας από τα γραφεία πυροβολούσαν τους απεργούς με αποτέλεσμα να σκοτωθούν δύο απεργοί. Εκείνη  την ώρα ο Παπαγιάννης Ρώτας διακόπτει τη λειτουργία στον Άγιο Νικόλαο και βγαίνει με το σταυρό στο χέρι λέγοντας «στο όνομα του Θεού σταματήστε, να μην χυθεί άλλο αθώο αίμα».
  Έφτασε από τραυματισμένο χωροφύλακα η είδηση στο αστυνομικό τμήμα για τα γεγονότα, όπως και η πληροφορία ότι οι επικεφαλής είναι νεκροί και ότι οι απεργοί πήγαιναν για να τους ανατινάξουν και πρότεινε την απελευθέρωση των συνδικαλιστών, η οποία και έγινε. Ο Σπέρας που τον είχαν για νεκρό κατόρθωσε να ηρεμήσει τους συναδέλφους του κάνοντας χρήση και μίας γαλλικής σημαίας που πήρε από τα χέρια μιας γυναίκας.
  

  

  Η προτομή του Κ. Σπέρα στη Σέριφο

  -Τι επακολούθησε μετά;
  -Ο Σπέρας και οι απεργοί έκοψαν τα τηλεγραφικά σύρματα, κατέλαβαν τις δημόσιες υπηρεσίες (τηλεγραφείο, δήμο , αστυνομία), ύψωσαν τη γαλλική σημαία και κάλεσαν ναυτική πολεμική δύναμη της Γαλλίας, που έδρευε στη Μήλο, στέλνοντας εκεί επιτροπή με βάρκα για να βοηθήσει ο γαλλικός στόλος στην περίθαλψη των τραυματιών. Οι Γάλλοι έστειλαν δύο πλοία, αλλά απέφυγαν να αναμιχθούν θεωρώντας ότι παρεμβαίνουν στα εσωτερικά της Ελλάδας και υπέστειλαν τη γαλλική σημαία. Ενημέρωσαν τις ελληνικές αρχές οι οποίες έστειλαν το πολεμικό πλοίο «Αυλίς» με 200 στρατιώτες, για επιβλέψουν τις εξελίξεις.
  -Πως αντιμετωπίστηκαν οι απεργοί;
  -Έγιναν συλλήψεις των πρωτεργατών της απεργίας καθώς και μία εγκύου γυναίκας η οποία είχε δηλώσει με θάρρος ότι με δικιά της πέτρα σκοτώθηκε ο Χρυσάνθου. Γέννησε μέσα στις φυλακές της Σύρου. Η διοίκηση του σωματείου έμεινε προφυλακισμένη αλλά αφέθηκε ελεύθερη αφού στα γεγονότα ήταν υπό κράτηση. Επίσης δεν δικάστηκαν όσοι πυροβόλησαν τους απεργούς. Κερδήθηκαν όμως τα αιτήματα της απεργίας και είχαμε την πρώτη εφαρμογή του οκταώρου, που σήμερα το κατακρεουργούν, αλλά είχαμε και την πρώτη συμφωνία εργατών – εργοδοσίας στις 25 Νοεμβρίου 1917 για αυξήσεις, οδοιπορικά, προσλήψεις αποκλειστικά ντόπιων εργατών, αλλά και οικονομικά βοηθήματα στις οικογένειες των τεσσάρων θυμάτων. O K. Σπέρας δολοφονήθηκε στις 14/9/1943.
  

  

  Γεώργιος Γρώμανν

  Το 1933 ο Γεώργιος Γρώμανν παρέδωσε τα μεταλλεία Σερίφου στο γιό του Αιμίλιο (εγγονό του πρώτου) που τα δούλεψε μέχρι την κατοχή, στην οποία ο ίδιος κατατάχτηκε ως ταγματάρχης στα Ες- Ες και τοποθετήθηκε στα Χανιά, ως επιβλέπων τα εκεί μεταλλεία για λογαριασμό των ναζί, με τα οποία στήριζαν την πολεμική τους μηχανή. Συνολικά μέσα σε περίπου 50 χρόνια οι Γρώμανν εξόρυξαν πάνω από επτά εκατομμύρια τόνους μεταλλεύματος.
  -Μετά την κατοχή ποια ήταν η εξέλιξη;
  -Ανέλαβαν διάφοροι εργολάβοι, εκ των οποίων το νησί θυμάται ως ένα από τους καλύτερους το Γιάννη Λεφέ από την Ικαρία. Μετά ανέλαβε ο Ανδρέας Αποστολίδης αντιπρόεδρος της κυβέρνησης επί Κωνσταντίνου Καραμανλή. Τελευταίος ήταν ο Ζαρουχλιώτης που επί των ημερών του γίνεται απεργία της 1^η Ιουλίου του 1963 επειδή ήταν καιρό απλήρωτοι.
  -Πότε ξεκίνησαν οι εκδηλώσεις τιμής και μνήμης;
  -Από το 1984 και  εκείνη την εποχή ανεγέρθηκε και το μνημείο των πεσόντων εργατών, ενώ ειδικό τηλεοπτικό αφιέρωμα είχε κάνει και η ΕΡΤ σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου. Η επέτειος τιμάται κάθε χρόνο και φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια και προβλέπεται να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση.
  Τιμή και δόξα στους νεκρούς
  Της εργατιάς τη τάξη
  σ΄ αυτούς που θυσιάστηκαν
  στη Σέριφο το δεκάξι!
  Τιμή και δόξα στους νεκρούς
  που πιάσαν τη φυλλάδα
  Και πέτυχαν ΟΚΤΑΩΡΟ
  το ΠΡΩΤΟ στην ΕΛΛΑΔΑ!!
  Τιμή και δόξα στους νεκρούς
  που κέρδισαν με αίμα
  έναν αγώνα δίκαιο
  στων ισχυρών το βλέμμα!!
  Τιμή και δόξα στους νεκρούς
  με δάφνινα στεφάνια.
  Γι αυτό ας τους φωνάξουμε:
  «ΖΗΤΩ» Μ΄ υπερηφάνεια!!
  «Αθάνατοι… αθάνατοι»
  Θοδωρής Γ. Λιβάνιος
  27/11/1988
  
  Χρήσιμη σύνδεση: Δήμος Σερίφου
  
  Πληροφορίες: Θοδωρής Λιβάνιος, τηλ. 6977809424
  Συνέντευξη: Νάσος Μπράτσος
  Σχετική είδηση: Κατερίνη: Εκδηλώσεις τιμής και μνήμης για τους εκτελεσθέντες (23/2/1943) από τους ναζί μετά το σαμποτάζ στο μεταλλείο χρωμίου
  Δείτε ΕΔΩ σχετικό θέμα με βίντεο από το αρχείο της ΕΡΤ.