Σπάνια σε ένα νησί συνταιριάζονται τόσο αρμονικά, εκπληκτικές παραλίες με ψηλά βουνά, θρησκευτικά και αρχαιολογικά μνημεία με όμορφους οικισμούς, λαϊκός πολιτισμός με χολιγουντιανή λάμψη. Με «αλατοπίπερο» την περιβόητη «τρέλα» των κατοίκων της, η Κεφαλονιά είναι ένα «πιάτο» ιδιαίτερο, πλήρες και χορταστικό.
Η Κεφαλονιά είναι ένα νησί που γοητεύει με τις αντιφάσεις του. Το μεγαλύτερο του Ιονίου και έκτο μεγαλύτερο της Ελλάδας (μετά την Κρήτη, την Εύβοια, τη Ρόδο, τη Λέσβο και τη Χίο) είναι κατά βάση ένα ορεινό νησί, όπου κυριαρχεί ο όγκος του Αίνου, του ψηλότερου βουνού των Επτανήσων (1.628 μέτρα), που έχει χαρακτηριστεί Εθνικός Δρυμός.
Το «Μαύρο Βουνό» («Monte Nero» το ονόμαζαν οι Ενετοί), με τα χαρακτηριστικά ενδημικά «μαύρα» έλατα (Abies Cepha-lonica) δεσπόζει, αλλά παρ' όλα αυτά η Κεφαλονιά είναι γνωστή κυρίως για τις εντυπωσιακές παραλίες που συχνά διακρίνονται σε κάθε είδους διαδικτυακή δημοσκόπηση, με θέμα τις ωραιότερες παραλίες της χώρας, ακόμα και του κόσμου ολόκληρου.
Είναι επίσης γνωστή για διάφορα γεωλογικά «μυστήρια», όπως οι Καταβόθρες, το σπήλαιο της Μελισσάνης και η Κουνόπετρα, αλλά την ίδια στιγμή, αυτή η γεωλογική της «ιδιαιτερότητα» της έχει προκαλέσει πολλά προβλήματα, με αποκορύφωμα την καταστροφή που προκάλεσαν οι τρομακτικοί σεισμοί του 1953, αφήνοντας συντρίμμια σε ολόκληρο σχεδόν το νησί.
Το 1953 είναι η χρονιά ορόσημο για τη σύγχρονη ιστορία της Κεφαλονιάς. Μετά τους σεισμούς τίποτα δεν ήταν ίδιο στο νησί, με κυριότερη συνέπεια τη δραματική μείωση του πληθυσμού στο μισό, λόγω μαζικής μετανάστευσης. Απ' όλα τα νησιά του Ιονίου που επλήγησαν από τον Εγκέλαδο, η Κεφαλονιά ήταν αυτή που χρειάστηκε τον περισσότερο χρόνο για να ορθοποδήσει ξανά.
Μήπως είναι το νησί του Οδυσσέα;
Οι περισσότεροι επισκέπτες του νησιού, θαμπωμένοι από τις φυσικές ομορφιές του, παραβλέπουν, δυστυχώς, τους πολλούς και σημαντικούς αρχαιολογικούς του χώρους. Τα αρχαιότερα «σημάδια» χρονολογούνται στους παλαιολιθικούς χρόνους, με πιο σημαντικά ευρήματα αυτά στο σπήλαιο της Δράκαινας, στο φαράγγι του Πόρου, που αποδεικνύουν την ανθρώπινη παρουσία στο νησί, τουλάχιστον 6.000 χρόνια πριν από τη γέννηση του Χριστού. Ερείπια ακροπόλεων, κυκλώπεια τείχη και μυκηναϊκά νεκροταφεία βρίσκονται διάσπαρτα σε ολόκληρο σχεδόν το νησί. Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, η Κεφαλονιά ήδη από τον 5ο π.Χ. αιώνα ήταν χωρισμένη σε τέσσερις αυτόνομες πόλεις-κράτη, ήταν «Τετράπολις»: «Κείται η Κεφαλληνία κατά Ακαρνανίαν και Λευκάδα, τετράπολις ούσα, Παλής, Κράνιοι, Σαμαίοι, Προνναίοι». Ομως απ' ό,τι δείχνουν τα ευρήματα, η Κεφαλονιά είχε γνωρίσει άνθηση, πολύ νωρίτερα από την εποχή του Θουκυδίδη.
Η σπουδαιότερη ίσως ανακάλυψη έγινε σχετικά πρόσφατα, το 1992, από τον αρχαιολόγο Λάζαρο Κολώνα, που ανέσκαψε κοντά στα Τζανάτα του Πόρου έναν θολωτό τάφο της μυκηναϊκής περιόδου, ο οποίος θεωρείται ο μεγαλύτερος και καλύτερα διατηρημένος τάφος αυτού του είδους σε ολόκληρη τη Δυτική και Βόρεια Ελλάδα. Τόσο αυτό όσο και άλλα ευρήματα σηματοδοτούν την ύπαρξη ισχυρού μυκηναϊκού κέντρου στο νησί και οδηγούν πολλούς αρχαιολόγους στη διατύπωση του φαινομενικά «παράλογου» ερωτήματος: «Μήπως ήταν η Κεφαλονιά, η ομηρική Ιθάκη;». Κάποιοι αρχαιολόγοι αναζητούν το παλάτι του Οδυσσέα στο νοτιοανατολικό άκρο της Κεφαλονιάς, ανάμεσα στον Πόρο και τη Σκάλα, και κάποιοι άλλοι στα δυτικά, στη Χερσόνησο της Παλικής.
Επιπλέον επιχειρήματα στους υποστηρικτές αυτών των θεωριών προσφέρει το γεγονός ότι ο οικιστής που έδωσε το όνομά του στο νησί, ο Κέφαλος, ήταν προπάππους του Οδυσσέα, ενώ κατά τον Ομηρο, ο πολυμήχανος ήρωας ήταν ηγέτης των «μεγάθυμων Κεφαλλήνων». Βέβαια, οι Θειακοί ούτε λέξη δεν θέλουν να ακούν για μη ταύτιση ομηρικής και σύγχρονης Ιθάκης!
Δύο αστικά κέντρα σε κόντρα
Ομόνοια και ομοψυχία φαίνεται να ήταν λέξεις άγνωστες για τις αρχαίες πόλεις της Κεφαλονιάς, οι οποίες είχαν πολλές φορές εχθρικές σχέσεις, ενώ συχνά συμμετείχαν σε αντίπαλες συμμαχίες. Ο απόηχος αυτής της «παράδοσης» φτάνει μέχρι σήμερα. Ενα σημείο που καθιστά την Κεφαλονιά διαφορετική από τα υπόλοιπα Επτάνησα είναι η ύπαρξη δύο αστικών κέντρων, του Αργοστολίου και του Ληξουρίου, που λειτουργούν ανταγωνιστικά, για να μη μιλήσουμε για «προαιώνια» αντιπαλότητα. Μέχρι τα μέσα του 18ου αιώνα, όταν το Ληξούρι ήταν ήδη μια ανεπτυγμένη πολιτεία, το Αργοστόλι ήταν ένας μικρός οικισμός, επίνειο του κάστρου του Αγίου Γεωργίου, της παλιάς πρωτεύουσας.
Η απόφαση των Ενετών να μεταφέρουν το 1757 την πρωτεύουσα από το κάστρο στο μικρό και ασήμαντο τότε Αργοστόλι, λόγω της κεντρικής του θέσης και του ασφαλούς φυσικού λιμανιού, εξόργισε τους Ληξουριώτες που άρχισαν να βλέπουν τους «Γρουστολιώτες» με μισό μάτι. Τα συναισθήματα ήταν αμοιβαία. Γρήγορα αναπτύχθηκε ανταγωνισμός, με το Αργοστόλι να επικρατεί στο πεδίο του εμπορίου και της οικονομίας και το Ληξούρι να παίρνει το προβάδισμα στις τέχνες, στα γράμματα αλλά και στην πρωτοποριακή πολιτική σκέψη.
Μπορεί σήμερα αυτός ο ανταγωνισμός να εκτονώνεται με χωρατά, πειράγματα και σκωπτικά τετράστιχα ένθεν κακείθεν, όμως κάποτε, στα τέλη του 18ου αιώνα, οδήγησε σε ένοπλη σύρραξη! Εκτός των δύο πόλεων, ο πληθυσμός του νησιού μοιράζεται σε εκατοντάδες χωριά. Κάποιοι τα μετρούν και τα βγάζουν 365, όσες και οι μέρες του χρόνου! Τα ονόματά τους, στη συντριπτική πλειονότητα, προκύπτουν από οικογενειακά επίθετα συν τη χαρακτηριστική κατάληξη «-άτα», γεγονός που μπορεί να σημαίνει ότι οι Κεφαλονίτες δεν τα έβρισκαν εύκολα μεταξύ τους ούτε σε οικογενειακό επίπεδο, γι' αυτό και επέλεγαν να «περιχαρακώνονται» οικιστικά. Κάθε φαμίλια και χωριό!
Η Κεφαλονίτικη «κουρλαμάρα»
Δύο χαρακτηριστικά μοιράζονται μεταξύ τους όλοι οι Κεφαλονίτες ανεξαιρέτως. Την υπερβολική αγάπη τους για το νησί τους και την περίφημη «κουρλαμάρα» τους, αυτή την ιδιόρρυθμη τρέλα για την οποία είναι γνωστοί στο πανελλήνιο! Ο χαρακτηρισμός «κουρλός» για ένα Κεφαλονίτη δεν έχει καμία αρνητική χροιά, δεν θεωρείται προσβολή, αντιθέτως περιποιεί τιμή για τον «φέροντα», ο οποίος προσπαθεί με κάθε τρόπο να δικαιώσει τον χαρακτηρισμό. Αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ιδιαίτερης και γεμάτης αντιφάσεις ιδιοσυγκρασίας τους.
Στην πρώτη επαφή μοιάζουν λίγο απότομοι, ειδικά αν συγκριθούν με τους υπόλοιπους μελιστάλαχτους Επτανήσιους, γρήγορα όμως αποκαλύπτουν τον χωρατατζή, φιλόξενο και ευγενικό άνθρωπο που κρύβεται μέσα τους. Είναι πολύ έξυπνοι, κάποιες φορές πονηροί, πολύ εργατικοί και επίμονοι, καπάτσοι με ό,τι και αν καταπιαστούν και έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα επιτήδειοι στο κυνήγι του πλούτου, κάτι για το οποίο τους μέμφονται οι «αντίζηλοί» τους, κυρίως οι Κερκυραίοι. Ενα από τα πιο αντιφατικά στοιχεία του χαρακτήρα τους είναι πως παρά το γεγονός ότι είναι άνθρωποι θρήσκοι και ευσεβείς, συχνά επιδίδονται σε ακατάσχετη βωμολοχία, με έναν όμως παράξενα «γλυκό» τρόπο, που δεν προκαλεί παρεξηγήσεις.
Είναι φύσεις περιπετειώδεις, με μια μοναδική ικανότητα όχι μόνο να επιβιώνουν αλλά και να διακρίνονται, όπου κι αν βρεθούν, γι' αυτό και ριζώνουν ακόμα και στην άκρη του κόσμου, πραγματικοί κοσμοπολίτες, παρά την αγάπη που έχουν για τον τόπο τους. Αξίζει να αναφέρουμε δύο μόνο χαρακτηριστικά παραδείγματα από τα πολλά, που επιβεβαιώνουν τα παραπάνω, δύο Κεφαλονίτες που άφησαν ανεξίτηλο το στίγμα τους έξω από το νησί, ζώντας βίο περιπετειώδη, έως και μυθιστορηματικό!
Ο πρώτος, ο Ιωάννης Φωκάς, γνωστός και ως Απόστολος Βαλεριάνος, έμεινε στην ιστορία ως Χουάν ντε Φούκα (Juan de Fuca), διάσημος θαλασσοπόρος, καπετάνιος στην υπηρεσία του Βασιλικού Ισπανικού Ναυτικού, που ανακάλυψε το 1592 το πέρασμα που συνδέει τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό Ωκεανό, πολύ κοντά στον Βόρειο Πόλο και κατέληξε διοικητής των Δυτικών Ινδιών για 40 χρόνια.
Η έτερη ενσάρκωση του ανήσυχου Κεφαλονίτικου πνεύματος ήταν ο Κωνσταντίνος Γεράκης, ο οποίος μπάρκαρε ως μούτσος σε ηλικία 12 ετών και κατάφερε μεταξύ 1680 και 1688 να ανακηρυχθεί πρωθυπουργός-αντιβασιλέας του Σιάμ (παλιά ονομασία της Ταϊλάνδης)!
Αργοστόλι: Η πρωτεύουσα
Ας αρχίσουμε την περιήγησή μας από το Αργοστόλι, που καταστράφηκε ολοσχερώς από τους σεισμούς του 1953. Μόνο δύο κτίρια και αυτά «κολοβά» (μόνο τα ισόγεια, οι πάνω όροφοι κατεδαφίστηκαν) σώζονται από την προσεισμική πόλη. Παρ' όλα αυτά η ανοικοδόμηση έγινε με σεβασμό στην τοπική αρχιτεκτονική και η πόλη διατήρησε κάτι από την παλιά της ατμόσφαιρα. Σώζονται επίσης η γέφυρα του Δραπάνου, που ενώνει τις όχθες της λιμνοθάλασσας του Κούταβου, και ο βρετανικός οβελίσκος, που μνημονεύει τη χρονολογία κατασκευής της γέφυρας (1813) και τον εμπνευστή του έργου, Ελβετό συνταγματάρχη Κάρολο-Φίλιππο ντε Μποσέτ (Charles-Philippe de Bosset), o οποίος υπήρξε τοποτηρητής στην υπηρεσία του Βρετανικού Στέμματος τα χρόνια της Αγγλοκρατίας.
Σε αυτόν οφείλεται και η δεύτερη ονομασία της γέφυρας του Δραπάνου, που είναι γνωστή και ως «Δεβοσέτου». Το έργο του ολοκλήρωσε ο διάδοχός του, σερ Τσαρλς Τζέιμς Νάπιερ (Sir Charles James Napier), στον οποίο χρωστάμε τον ομώνυμο κήπο στο κέντρο της πόλης. Οι περισσότερες από τις εκκλησίες και τα δημόσια κτίρια της πόλης ξαναχτίστηκαν με βάση τα αρχικά, προσεισμικά σχέδια, χάρη στη άμισθη εργασία και επίβλεψη του πολιτικού μηχανικού, Τάκη Παυλάτου.
Η κοινωνική ζωή της πόλης κινείται γύρω από τρεις βασικούς δρόμους, την παραλιακή οδό (οδός Αντώνη Τρίτση), τον «δρόμο με τους φοίνικες» (οδός Ριζοσπαστών», το «Λιθόστρωτο», τον χαρακτηριστικό πεζόδρομο της πόλης, και δύο πλατείες, την κεντρική (Πλατεία Βαλλιάνου) με τον ανδριάντα του εθνικού ευεργέτη και την πλατεία Καμπάνας, η οποία στα χρόνια της Ενετοκρατίας ονομαζόταν «πλατεία του Ωρολογίου».
Σε αυτή την πλατεία, αμέσως μετά την αποχώρηση των Ενετών, και την έλευση των Γάλλων δημοκρατικών, οι «ποπολάροι» έκαψαν το «Βιβλίο των Ευγενών» («Libro d' Oro»), εν έτει 1797. Στο Αργοστόλι αξίζει να επισκεφθείτε το σημαντικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Κοργιαλένειο Ιδρυμα, με τη σπουδαία βιβλιοθήκη και το Λαογραφικό Μουσείο, και το Ιδρυμα Φωκά-Κοσμετάτου, με την αξιόλογη συλλογή λιθογραφιών.
Το μυστήριο και τα μυστικά
Αγαπημένος περίπατος των ντόπιων αλλά και των επισκεπτών είναι η βόλτα γύρω από τη μικρή κατάφυτη χερσόνησο που οδηγεί στο τουριστικό θέρετρο της Λάσσης.
Πάνω στη διαδρομή βρίσκεται ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα του νησιού, οι Καταβόθρες, που αποτελούσαν για πολλά χρόνια αξεδιάλυτο «μυστήριο», καθώς τα θαλασσινά νερά εισχωρούν σε μικρές λιμνούλες και από εκεί «ως διά μαγείας» εξαφανίζονται μέσα σε βάραθρα, με άγνωστο, μέχρι πρότινος, προορισμό. Το μυστήριο λύθηκε στις αρχές της δεκαετίας του '60, όταν ο Ελληνας σπηλαιολόγος Γιάννης Πετρόχειλος, σε συνεργασία με τους Αυστριακούς γεωλόγους Μάουριν και Τσετλ, έριξαν χρωστική ουσία στα νερά, για να ανακαλύψουν ότι αυτά φτάνουν μετά δύο εβδομάδες στην άλλη άκρη του νησιού, στο λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης και τον Καραβόμυλο, διασχίζοντας υπογείως την Κεφαλονιά.
Πολύ κοντά στις Καταβόθρες, σε ένα σημείο με ωραία θέα στο Ληξούρι, στην απέναντι πλευρά του Κόλπου του Αργοστολίου, βρίσκεται το Φανάρι των Αγίων Θεοδώρων, ένας μικρός φάρος με κυκλικό περιστύλιο, που καταστράφηκε στον μεγάλο σεισμό και ξανακτίστηκε με βάση μια απλουστευμένη εκδοχή του αρχικού σχεδίου.
Λίγο πριν φτάσετε στη Λάσση, μια πινακίδα θα σας οδηγήσει στην καρδιά της μικρής χερσονήσου, όπου βρίσκεται το μνημείο που είναι αφιερωμένο στους χιλιάδες νεκρούς της Ιταλικής Μεραρχίας «Acqui», θύματα της γερμανικής θηριωδίας. Οι ιταλικές δυνάμεις αποδεκατίστηκαν το 1943, όταν αντιστάθηκαν στην παράδοση του νησιού στους ναζί. Οι λιγοστοί Ιταλοί επιζήσαντες πήραν μέρος στη συνέχεια στην ελληνική αντίσταση. Η ιστορία τους αποτέλεσε τη βάση για το γνωστό μυθιστόρημα του Λουί ντε Μπερνιέ «Το μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι» και την ομώνυμη χολιγουντιανή ταινία.
Στη Λάσση, εκτός από τις εντυπωσιακές «ξανθές» παραλίες του Πλατύ Γιαλού, του Μακρύ Γιαλού και της μικροσκοπικής χερσονήσου του Τουρκοπόδαρου, αξίζει να αναζητήσετε το εκκλησάκι του Αγίου Γερασίμου, με το μικρό σπήλαιο, που αποτέλεσε το ασκηταριό του προστάτη της Κεφαλονιάς, όταν αυτός πάτησε για πρώτη φορά το πόδι του στο νησί.
Η Μονή Αγίου Γερασίμου στο οροπέδιο Ομαλών
Αν βρίσκεστε στο Αργοστόλι και πριν να ξεκινήσετε την περιήγησή σας προς τη νοτιοανατολική πλευρά του νησιού, αξίζει να επισκεφθείτε το οροπέδιο Ομαλών, όπου βρίσκεται το μεγαλύτερο θρησκευτικό κέντρο του νησιού, η Μονή Αγίου Γερασίμου. Ενδιάμεσα, με μικρές παρακάμψεις, μπορείτε να επισκεφθείτε αρκετά ενδιαφέροντα σημεία στην ανατολική πλευρά του κόλπου του Αργοστολίου.
Ενδεικτικά αναφέρουμε τα νεκροταφεία στο Δράπανο, που -όσο κι αν ηχεί «μακάβριο»- είναι κάτι σαν υπαίθριες εκθέσεις γλυπτικής, το ημισπηλαιώδες εκκλησάκι της Αγίας Βαρβάρας, κάτω από μια στρατιωτικού τύπου μεταλλική γέφυρα, και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στα Δαυγάτα.
Από τα Διληνάτα, το χωριό με την ωραία θέα στον κόλπο, μπορείτε να ανηφορίσετε μέχρι το αιολικό πάρκο της Ευμορφίας στα 1.041 μέτρα υψόμετρο, αν σας αρέσουν οι «off road» διαδρομές, ενώ ένας σύντομος χωματόδρομος λίγο πριν από το χωριό Ραζάτα, θα σας οδηγήσει στα κυκλώπεια τείχη της αρχαίας Κράνης. Για να φτάσετε στα Ομαλά, θα πρέπει να ακολουθήσετε τον κεντρικό δρόμο Αργοστολίου-Σάμης στα δεξιά (νότια) του οποίου βρίσκεται το εύφορο οροπέδιο. Περνώντας την «κουλούρα» με τον αιωνόβιο πλάτανο και το πηγάδι του αγίου, φτάνετε μπροστά στο εντυπωσιακό καμπαναριό-πύλη της Μονής Αγίου Γερασίμου. Στον παλαιό ναό θα βρείτε την ασημένια λάρνακα όπου φυλάσσεται το σκήνωμα του αγίου, ενώ μια στενή οπή στο πάτωμα οδηγεί στο τελευταίο του ασκηταριό. Ο κατά κόσμον Γεράσιμος Νοταράς, γόνος παλιάς βυζαντινής οικογένειας, γεννήθηκε στα Τρίκαλα Κορινθίας έγινε μοναχός σε μικρή ηλικία και περιπλανήθηκε από το Αγιον Ορος μέχρι τα Ιεροσόλυμα και από την Κρήτη μέχρι τη Ζάκυνθο, πριν καταλήξει στο νησί «του», την Κεφαλονιά.
Πέθανε σε ηλικία 73 ετών, στις 15 Αυγούστου 1979, και αγιοποιήθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο το 1622, αφού προηγουμένως είχε γίνει η ανακομιδή του λειψάνου του, το οποίο βρέθηκε άφθαρτο και ακέραιο. Η μνήμη του εορτάζεται μία μέρα μετά την ημερομηνία κοίμησής του, για να μη συμπίπτει με την Κοίμηση της Θεοτόκου. Τον Δεκαπενταύγουστο, πάντως, το μοναστήρι προσελκύει πλήθος κόσμου και αποτελεί προσκύνημα πανελλαδικής εμβέλειας. Στον ίδιο χώρο μπορείτε επίσης να επισκεφθείτε τον νέο ναό και να θαυμάσετε την τεράστια τοιχογραφία του Παντοκράτορα (διάμετρος 9 μέτρα), στον κεντρικό τρούλο.
Σε μικρή απόσταση βρίσκονται οι εγκαταστάσεις του Συνεταιρισμού Παραγωγών Ρομπόλας, όπου μπορείτε να παρακολουθήσετε τη διαδικασία παραγωγής και να δοκιμάσετε τα περίφημα κεφαλονίτικα κρασιά. Στις πλαγιές του Αίνου, που ορθώνεται επιβλητικός πάνω από το οροπέδιο, θα βρείτε και πολλούς από τους αμπελώνες που ανήκουν στον Συνεταιρισμό.
Η έφορη Λειβαθώ και το βυζαντινό Κάστρο
Από τα Ομαλά, περνώντας από το χωριό Τρουγιανάτα, θα φτάσετε στην πυκνοκατοικημένη και εύφορη περιοχή της Λειβαθούς, όπου θα βρείτε πολλά γραφικά χωριά, το ένα δίπλα στο άλλο, σχεδόν ενωμένα μεταξύ τους. Στην περιοχή κυριαρχεί το βυζαντινό Κάστρο του Αγίου Γεωργίου, που κτίστηκε κατά πάσα πιθανότητα τον 11ο αιώνα και δέχθηκε αρκετές προσθήκες από τους μετέπειτα κατακτητές, κυρίως Φράγκους και Ενετούς. Αποτέλεσε για αρκετούς αιώνες την πρωτεύουσα του νησιού, λόγω της προνομιακής του θέσης, που επέτρεπε την εποπτεία της Λειβαθούς, του Αργοστολίου και του κόλπου του, μέχρι τη χερσόνησο της Παλικής αλλά και το θαλάσσιο πέρασμα μεταξύ Ζακύνθου και Κεφαλονιάς. Σήμερα διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση τα εξωτερικά τείχη μήκους 600 μέτρων, ενώ ερείπια κτισμάτων σώζονται και στο εσωτερικό του.
Στα Περατάτα, το χωριό κάτω από το κάστρο, επιβάλλεται να επισκεφθείτε το σημαντικό μοναστήρι του Αποστόλου Ανδρέα Μηλαπιδιάς, που φιλοξενεί το εντυπωσιακό Εκκλησιαστικό Μουσείο, με ανεκτίμητα ξυλόγλυπτα τέμπλα και αγιογραφίες που σώθηκαν μέσα από τα χαλάσματα ναών, μετά τον σεισμό. Στην γύρω περιοχή βρίσκονται τα μυκηναϊκά νεκροταφεία στα Μαζαρακάτα και τη Λακήθρα, όπου επίσης θα βρείτε τον «βράχο του λόρδου Βύρωνα». Ιδιαίτερης μνείας αξίζουν τα Κουρκουμελάτα, ένας οικισμός που ξανακτίστηκε «εκ βάθρων» πάνω σε ελβετικά πρότυπα, με χρήματα του ευεργέτη Γεωργίου Βεργωτή. Στη Λειβαθώ υπάρχουν και αρκετές όμορφες παραλίες, με πιο χαρακτηριστική αυτή της Αβύθου, όπου βρίσκουν καταφύγιο χελώνες καρέτα καρέτα.
Μυκηναϊκοί τάφοι και Ρωμαϊκές βίλες
Φεύγοντας από τη Λειβαθώ, με κατεύθυνση το νοτιοανατολικό άκρο του νησιού, καλό είναι να παρεκκλίνετε λίγο της πορείας και να κινηθείτε πάνω στον κεντρικό δρόμο Αργοστολίου- Πόρου, αναζητώντας τα χωριά των «θαυμάτων».
Στο Μαρκόπουλο, στην Παναγία τη Λαγκουβάρδα ή «Φιδούσσα» εμφανίζονται κάθε χρόνο, τις ημέρες πριν από τον Δεκαπενταύγουστο, άκακα φιδάκια με το σχήμα του σταυρού στο κεφάλι τους. Οι πιστοί τα αφήνουν άφοβα να κινηθούν πάνω στο σώμα τους, θεωρώντας τα «γούρι» ή ευλογία. Αντίστοιχο φαινόμενο παρατηρείται στα Αργίνια, στις πλαγιές του Αίνου.
Από τα Αργίνια ένας χωματόδρομος οδηγεί στην καρδιά του βουνού. Σε μια πηγή, κοντά στη Μονή Ζωοδόχου Πηγής, μπορεί να δείτε, αν είστε τυχεροί, τα άγρια άλογα του Αίνου, που κατεβαίνουν συχνά για να ξεδιψάσουν.
Λίγα χιλιόμετρα μετά το Μαρκόπουλο, στο χωριό Πάστρα, οι νοικοκυρές μαζεύουν κρινάκια, τα οποία αφήνουν να ξεραθούν από τον Μάιο. Λίγο πριν από τον Δεκαπενταύγουστο τα πηγαίνουν στην εκκλησία της Παναγίας της Γραβαλιώτισσας, όπου τα κρινάκια ξανανθίζουν!
Λίγο πριν από το Μαρκόπουλο, ένα δρόμος που περνάει από τα χωριά Βαλεριάνος και Χιονάτα, όπου θα δείτε ένα χαρακτηριστικό πολύχρωμο σπίτι, οδηγεί στον Κατελείο και τα Καμίνια, δύο παραλίες που αποτελούν σημαντικούς τόπους ωοτοκίας της καρέτα καρέτα.
Από εκεί λίγα χιλιόμετρα σας χωρίζουν από τη Σκάλα, το πιο σημαντικό τουριστικό θέρετρο σε αυτή την πλευρά του νησιού. Η Σκάλα οφείλει πολλά στη μήκους 3 χιλιομέτρων παραλία της, όπου χιλιάδες επισκέπτες επιδίδονται σε θαλάσσια σπορ. Μην παραλείψετε να επισκεφθείτε τη ρωμαϊκή έπαυλη με τα καλοδιατηρημένα ψηφιδωτά. Στον δρόμο από τη Σκάλα για Πόρο θα δείτε δίπλα σε ένα εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου τα θεμέλια αρχαίου ναού του 6ου π.Χ. αιώνα. Σε θαλάσσια σπήλαια που βρίσκονται κατά μήκος της διαδρομής βρίσκουν καταφύγιο φώκιες μονάχους μονάχους.
Ο γραφικός Πόρος είναι ένα από τα πιο σημαντικά λιμάνια του νησιού και αποτελεί πιθανή πύλη εισόδου σας στην Κεφαλονιά. Βρίσκεται σε εντυπωσιακή τοποθεσία, με ψηλά βράχια πίσω του και με το φαράγγι του ποταμού Βόχινα (τα «μικρά Τέμπη») να τον συνδέει με την ενδοχώρα. Μέσα στο φαράγγι ένας δρόμος που φεύγει δεξιά, ομαλός στην αρχή, δύσβατος χωματόδρομος στη συνέχεια, οδηγεί στην πιο παλιά μονή του νησιού, την Παναγία της Ατρου, του 8ου αιώνα.
Στην είσοδο του χωριού Τζανάτα, ένας σύντομος και βατός χωματόδρομος που φεύγει προς τα αριστερά οδηγεί στον σπουδαίο θολωτό μυκηναϊκό τάφο, που θεωρείται μοναδικός για τα δεδομένα της Δυτικής Ελλάδας. Το πάνω μέρος του θόλου του έχει καταρρεύσει. Εχει διάμετρο 6,80 μέτρα και σωζόμενο ύψος 3,95 μέτρα, ενώ το στεγασμένο στόμιο εισόδου φτάνει σε μήκος τα 3,35 μέτρα. Ο τάφος είχε συληθεί ήδη από την αρχαιότητα, αλλά κάποια από τα κτερίσματα που γλίτωσαν από τους τυμβωρύχους είναι εντυπωσιακά και εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αργοστολίου.
Τα Τζανάτα αποτελούν έναν μικρό οδικό κόμβο. Φεύγοντας αριστερά στη διασταύρωση, επιστρέφετε προς Αργοστόλι, περνώντας από την πεδιάδα του Αρακλιού, ονομασία που αποτελεί παραφθορά του ονόματος Ηρακλής. Λέγεται ότι μυθικός ήρωας πέρασε από εδώ, σε αυτόν μάλιστα οφείλεται η διάνοιξη των «μικρών Τεμπών». Στην πλατεία της Αγίας Ειρήνης θα βρείτε άγαλμα του ημίθεου.
Συνεχίζοντας προς Αργοστόλι, στο ύψος του χωριού Αγιος Γεώργιος, θα στρίψετε αριστερά, αν θέλετε να επισκεφθείτε τα ερείπια των αρχαίων Προννών.
Αναζητώντας το μαντολίνο και την Πενέλοπε
Στρίβοντας δεξιά στα Τζανάτα, θα κατευθυνθείτε προς τη Σάμη, το μεγαλύτερο λιμάνι της Κεφαλονιάς, και μια περιοχή που έγινε διάσημη από τα γυρίσματα της ταινίας «Το μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι». Πενέλοπε Κρουζ και Νίκολας Κέιτζ δεν θα βρείτε, θα βρείτε όμως την παραλία της Αντίσαμου, που θα θυμίσει πολλά σε όσους έχουν δει την ταινία.
Στη διαδρομή μέχρι τη Σάμη αξίζει να κάνετε δύο στάσεις. Η πρώτη, στο χωριό Αγιος Νικόλαος, για να επισκεφθείτε τη λίμνη Αβυθο, γνωστή στους ντόπιους ως Ακωλη, καθότι η λαϊκή δοξασία την ήθελε απύθμενη.
Συγκεντρώνει τα νερά του Αίνου, με τα οποία μέσω του ποταμού Βόχινα αρδεύει τη γύρω περιοχή. Παρά το μικρό της μέγεθος «συντηρεί» ένα σημαντικό οικοσύστημα. Λίγο πριν από τη Σάμη, αξίζει να επισκεφθείτε το σπήλαιο Δρογκαράτης, στην κεντρική αίθουσα του οποίου (γνωστή ως «Σάλα της Αποθέωσης», λόγω της εξαιρετικής ακουστικής της), διοργανώνονται από καιρού εις καιρόν ατμοσφαιρικές συναυλίες.
Στον δρόμο που οδηγεί από τη Σάμη στην Αντίσαμο, αυτόν τον υπέροχο κόλπο, όπου τα κυπαρίσσια φτάνουν «μέχρι το κύμα», αξίζει να κάνετε δύο παρακάμψεις. Η πρώτη θα σας οδηγήσει στην αρχαία ακρόπολη της Σάμης, εξέχον μέλος της «Τετράπολης», και εν συνεχεία στο εντυπωσιακό, αν και κατεστραμμένο, μοναστήρι των Αγίων Φανέντων, που ήταν αφιερωμένο στους Αγίους Γρηγόριο, Θεόδωρο και Λέοντα, τους Κωνσταντινουπολίτες, οι οποίοι «φανερώθηκαν» ξαφνικά σε σπήλαιο της περιοχής πολλά χρόνια μετά τον θάνατό τους, εξ ου και το «Φανέντες». Η παλαιότερη γραπτή αναφορά πάει πίσω στο 1264, όμως θεωρείται ότι η μονή είναι πολύ παλαιότερη και χτίστηκε πάνω στα ερείπια αρχαίου ιερού.
Η δεύτερη παράκαμψη οδηγεί στη Μονή Παναγίας Αγριλίων, όπου θα δείτε το μεσαιωνικό καμπαναριό του μοναστηριού, βαριά «πληγωμένο» από τον σεισμό. Η τοποθεσία προσφέρει υπέροχη θέα στο λιμάνι της Σάμης, στην Αντίσαμο και στην Ιθάκη.
Σε πολύ μικρή απόσταση από τη Σάμη βρίσκεται το γραφικό παραθαλάσσιο χωριό Καραβόμυλος, ιδανικό μέρος για περίπατο και ξεκούραση γύρω από τη λιμνούλα με το υφάλμυρο νερό, όπου καταλήγουν τα ύδατα που «εξαφανίζονται» στις Καταβόθρες, στην άλλη άκρη του νησιού.
Το σπήλαιο των Νυμφών
Λίγες εκατοντάδες μέτρα από την παραλία του Καραβόμυλου βρίσκεται το πιο εντυπωσιακό ίσως αξιοθέατο του νησιού, ένα πραγματικό θαύμα της φύσης, το λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης. Η οροφή του έχει καταρρεύσει, επιτρέποντας στις ακτίνες του ήλιου να εισχωρήσουν στο εσωτερικό, δημιουργώντας θαυμάσιους ιριδισμούς στην υδάτινη επιφάνεια. Η βαρκάδα στο σπήλαιο είναι μια εμπειρία που θα σας μείνει αξέχαστη. Ευρήματα που ανακαλύφθηκαν στο μικρό νησάκι της λίμνης οδήγησαν τους αρχαιολόγους στο συμπέρασμα ότι κατά την αρχαιότητα λειτουργούσε εδώ ιερό του Πάνα και των Νυμφών, ενώ κάποιοι ταυτίζουν τη Μελισσάνη με τη λίμνη των Νυμφών για την οποία κάνει λόγο ο Ομηρος.
Σύμφωνα με μία εκδοχή το σπήλαιο οφείλει το όνομά του στη Νύμφη Μελισάνθη, η οποία αυτοκτόνησε στα νερά της λίμνης όταν ο Πάνας αρνήθηκε τον έρωτά της. Φεύγοντας από τον Καραβόμυλο με κατεύθυνση βόρεια και πριν φτάσετε στην Αγία Ευφημία -άλλο ένα τουριστικό κέντρο της περιοχής- μπορείτε να κολυμπήσετε στις μικρές, φυσικές «πισίνες» που σχηματίζουν τα βράχια κατά μήκος της διαδρομής. Ο δρόμος που φεύγει από την Αγία Ευφημία, με κατεύθυνση βορειοδυτική, διασχίζει εγκάρσια ένα στενό τμήμα του νησιού και οδηγεί στην παγκοσμίου φήμης παραλία του Μύρτου. Τα λόγια είναι φτωχά για να περιγράψουν αυτό το μοναδικό θέαμα, ειδικά από ψηλά, από ειδικούς χώρους στάθμευσης που έχουν διαμορφωθεί πάνω στον δρόμο Αργοστολίου- Φισκάρδου.
Οι πιο όμορφοι οικισμοί του νησιού
Κινούμενοι βόρεια του Μύρτου, εισέρχεστε στη χερσόνησο της Ερίσου, την περιοχή που επλήγη λιγότερο από τους σεισμούς του 1953, με αποτέλεσμα να σώζονται εδώ πολλά από τα παραδοσιακά αρχιτεκτονικά στοιχεία της προσεισμικής Κεφαλονιάς.
Οι δύο πιο όμορφοι οικισμοί τους νησιού, η Ασος και το Φισκάρδο, βρίσκονται σε αυτό ακριβώς το τμήμα του νησιού. Πρώτα θα συναντήσετε την Ασο, ορατή ήδη από το ύψος του Μύρτου, που φαίνεται να πήρε το όνομά της από θαλασσοπόρους που προέρχονταν από την Ασο, στα παράλια της Μικράς Ασίας, απέναντι από τη Λέσβο.
Εντυπωσιάζει η τοποθεσία όπου είναι κτισμένη, πάνω σε μια λεπτή λωρίδα γης που ενώνει τη μικρή χερσόνησο της Ασου με το «κυρίως σώμα» του νησιού. Παρά την τουριστική ανάπτυξη, το πολύχρωμο γραφικό χωριό διατηρεί μια γαλήνια ατμόσφαιρα. Πάνω στη μικρή χερσόνησο θα δείτε το ενετικό κάστρο που χτίστηκε στα τέλη του 16ου αιώνα. Σώζονται σε καλή κατάσταση τα εξωτερικά του τείχη, σε συνολικό μήκος που πλησιάζει τα 3 χιλιόμετρα. Αξίζει να περπατήσετε τον ανηφορικό δρόμο μέχρι το κάστρο για να απολαύσετε την εκπληκτική πανοραμική θέα του χωριού.
Στο βορειοανατολικό άκρο του νησιού, ακριβώς απέναντι από την Ιθάκη, βρίσκεται το κοσμοπολίτικο Φισκάρδο, αγαπημένος προορισμός διασημοτήτων και «σκαφάτων», που από τα τέλη της δεκαετίας του '60 κατακλύζουν το λιμανάκι του με δεκάδες ιστιοπλοϊκά και σκάφη αναψυχής. Ο οικισμός που παλιότερα ονομαζόταν Πάνορμος πήρε το όνομα του από τον Νορμανδό «διάβολο της θάλασσας», Ροβέρτο Γυϊσκάρδο, που πέθανε εδώ το 1085 μ.Χ. Εκτός από το γραφικό λιμανάκι, με τα πολύχρωμα κτίρια, τα εξαιρετικά αλλά και ακριβά εστιατόρια και τα ατμοσφαιρικά μπαράκια, αξίζει να περπατήσετε στην κατάφυτη μικρή χερσόνησο βόρεια του λιμανιού, όπου θα βρείτε τα ερείπια μιας παλαιοχριστιανικής βασιλικής του 6ου αιώνα και έναν βενετσιάνικο φάρο του 16ου αιώνα.
Αν από το Φισκάρδο επιστρέψετε προς Αγία Ευφημία, από τον «πίσω» (ανατολικό) δρόμο, θα συναντήσετε «ξεχασμένα» ορεινά χωριά, απομονωμένες παραλίες, ενώ θα απολαύσετε την υπέροχη θέα της Ιθάκης.
Το «Πίκολο Παρίσι»
Το μόνο κομμάτι της Κεφαλονιάς που έμεινε πια «ανεξερεύνητο» είναι το δυτικό, η χερσόνησος της Παλικής, όπου βρίσκεται και η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του νησιού, το Ληξούρι, το οποίο οι ντόπιοι αποκαλούν και «Πίκολο Παρίσι», γιατί το διασχίζει ένας χείμαρρος, ο «Σηκουάνας». Τώρα, αν αυτοί οι χαρακτηρισμοί έχουν αποδοθεί από τους ίδιους τους Ληξουριώτες ή αποτελούν αργοστολιώτικο σκώμμα, ένας Θεός το ξέρει! Για την «κόντρα» Ληξουρίου-Αργοστολίου τα έχουμε ήδη πει, αυτό που δεν έχουμε πει είναι ότι οι Ληξιουριώτες συχνά αναφέρονται στην Παλική σαν να είναι διαφορετικό νησί, πολλοί μάλιστα την αποκαλούν το «όγδοο Επτάνησο»!
Αν βρίσκεστε κάπου στην «υπόλοιπη» Κεφαλονιά και δείτε κάποιον Ληξουριώτη στο Αργοστόλι, στον Πόρο ή στη Σάμη να συνομιλεί τηλεφωνικώς με κάποιον δικό του στο Ληξούρι, θα τον ακούσετε να λέει: «Είμαι στην Κεφαλονιά, στο Ληξούρι θα επιστρέψω το απόγευμα».
Παρά την αντιπαλότητα των δύο πόλεων, δεν μπόρεσαν να αποφύγουν την κοινή μοίρα του σεισμού. Το Ληξούρι, όπως και το Αργοστόλι, καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς, και από τα παλιά αρχοντικά του κτίρια σώζονται ελάχιστα, με πιο εντυπωσιακό το κτίριο της Ιακωβάτειου Βιβλιοθήκης. Η κοινωνική ζωή της πόλης κινείται γύρω από την κεντρική πλατεία, τον παραλιακό δρόμο και το λιμάνι, απ' όπου αναχωρούν τα μικρά καραβάκια που τη συνδέουν καθ' όλη τη διάρκεια της μέρας με το Αργοστόλι, για όσους θέλουν να αποφύγουν τα περίπου 35 χιλιόμετρα της χερσαίας διαδρομής, που περικλείει τον κόλπο του Αργοστολίου. Οσοι πάντως επιλέξουν τον δεύτερο τρόπο, θα μπορέσουν στον «λαιμό» της χερσονήσου, στο Λιβάδι, να δουν ένα σημαντικό υγρότοπο, που αποτελεί και σπουδαίο μεταναστευτικό σταθμό αποδημητικών πουλιών.
Ανωγή και Κατωγή
Η χερσόνησος της Παλικής χωρίζεται σε δύο τμήματα, το νότιο, πεδινό τμήμα της Κατωγής και το βόρειο, πιο ορεινό τμήμα της Ανωγής. Στην Κατωγή θα βρείτε ωραίες παραλίες όπως τα Λέπεδα, τον Μέγα Λάκκο και το περίφημο Ξι με την κοκκινωπή αμμουδιά. Ενδιάμεσα, στο χωριό Σουλλάροι, θα βρείτε μια από τις πιο σημαντικές εκκλησίες του νησιού, την Αγία Μαρίνα, που έχει ανακηρυχθεί διατηρητέα, λόγω του ιδιόμορφου «μείγματος» αρχιτεκτονικών ρυθμών και του εντυπωσιακού τέμπλου της. Δυτικά από το Ξι βρίσκεται η Κουνόπετρα, ένα ακόμα γεωλογικό «μυστήριο» της Κεφαλονιάς. Πρόκειται για έναν βράχο που κουνιόταν ρυθμικά πριν από τον σεισμό, αλλά έκτοτε έχει ελαττώσει τις παλινδρομήσεις του. Ακόμα δυτικότερα, στο Βραχυνάρι και τα Βάτσα, θα βρείτε ωραίες αμμουδερές παραλίες. Τα Βάτσα αποκαλούνται και ο «Αμαζόνιος της Κεφαλονιάς», γιατί εκεί, δίπλα στην εξαιρετική ταβέρνα του Σπύρου Αντωνέλλου, καταλήγει, διασχίζοντας πυκνή βλάστηση, ένα μικρό ποτάμι. Στην ίδια περιοχή, σε αρχαίο ιερό του Ποσειδώνα βρέθηκε ένα πολύ όμορφο ψηφιδωτό με τέσσερα δελφίνια και μια τρίαινα στη μέση, το οποίο σήμερα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αργοστολίου. Ακόμα δυτικότερα στέκει μοναχικός και ανυπεράσπιστος στους ανέμους ο φάρος του Γερόγομπου.
Φεύγοντας για Ανωγή, σας περιμένουν δύο σπουδαία μοναστήρια. Η Μονή Ταφίου είναι ερειπωμένη αλλά και μόνο για να δείτε την περίτεχνη δυτική πύλη με τα λιθανάγλυφα, αξίζει να αψηφήσετε απαγορευτικά, προειδοποιητικές πινακίδες και τσοπανόσκυλα, με τα οποία κάποιος κτηνοτρόφος προσπαθεί να σας αποτρέψει από το να διασχίσετε τον σύντομο χωματόδρομο που οδηγεί στο μοναστήρι. Πολύ κοντά, ακριβώς πάνω από τη θάλασσα, κτισμένη σε έναν κατακόρυφο βράχο ύψους 90 μέτρων βρίσκεται η Μονή Κηπουραίων.
Λίγα χιλιόμετρα βορειότερα και αφού διασχίσετε έναν χωματόδρομο, θα σταματήσετε σε ένα πλάτωμα, πάνω από την εντυπωσιακή παραλία της Πλατιάς Αμμου. Για να φτάσετε στην τεράστια αμμουδιά, θα χρειαστεί να κατεβείτε περίπου 300 σκαλοπάτια. Προσοχή, όμως! Μια πινακίδα προειδοποιεί ότι η παραλία παραμένει κλειστή λόγω κατολισθήσεων. Η κάθοδος θα γίνει (αν γίνει) με δική σας ευθύνη!
Συνεχίζοντας βόρεια και αφού περάσετε από αρκετά γραφικά χωριά της Ανωγής, θα φτάσετε σε ακόμη μία εντυπωσιακή παραλία, τους Πετανούς, τον «Μύρτο της Παλικής». Είναι το ιδανικό μέρος για να τελειώσει μια περιήγηση στην Κεφαλονιά, απολαμβάνοντας το ηλιοβασίλεμα, σε μια ακόμα ομηρική τοποθεσία!
Fast Info
Διαμονή
Φαγητό
Διασκέδαση
Είναι η πρώτη 100% οικολογική φόρμουλα. Αυτό και μόνο λέει πολλά για την πρωτοπόρα προσπάθεια του Σταύρου Τραυλού και του Παναγιώτη Στρατιώτη, που με μοναδικό «καύσιμο» την αγάπη τους για τον οικολογικό αγωνιστικό αθλητισμό σχεδίασαν και δημιούργησαν το πρώτο οικολογικό, αγωνιστικό μονοθέσιο (με κωδική ονομασία TS03) όχι στην Ελλάδα αλλά στον κόσμο ολόκληρο. Η «Eco Formula» βασίστηκε μεν στη Formula 2000, ωστόσο διαφοροποιήθηκε αρκετά, σε σημείο σήμερα που να συζητάμε πλέον για τη διεξαγωγή ανεξάρτητου πρωταθλήματος, με αγωνιστικά μονοθέσια που καίνε όχι κηροζίνη αλλά βιοκαύσιμο (biodiesel). Με την πολύτιμη βοήθεια της βρετανικής εταιρείας Ralph Firman Racing, που ανέλαβε την κατασκευή του μονοθεσίου, αλλά και των οδηγών Ιαβέρη και Σταμάτη Κατσίμη, καθώς και των μηχανικών Στάθη Μάγου και Σπύρου Κολτσίδα, η υπέρβαση σιγά σιγά ολοκληρώνεται. Στόχος; Η τόνωση του αυτοκινήτου στην Ελλάδα, και η προσέλκυση χορηγών ώστε σύντομα να έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε και ένα πρωτάθλημα με οικολογικά μονοθέσια, γρήγορα και αξιόπιστα, με πολλές και έντονες συγκινήσεις!
πηγη
Η Κεφαλονιά είναι ένα νησί που γοητεύει με τις αντιφάσεις του. Το μεγαλύτερο του Ιονίου και έκτο μεγαλύτερο της Ελλάδας (μετά την Κρήτη, την Εύβοια, τη Ρόδο, τη Λέσβο και τη Χίο) είναι κατά βάση ένα ορεινό νησί, όπου κυριαρχεί ο όγκος του Αίνου, του ψηλότερου βουνού των Επτανήσων (1.628 μέτρα), που έχει χαρακτηριστεί Εθνικός Δρυμός.
Το «Μαύρο Βουνό» («Monte Nero» το ονόμαζαν οι Ενετοί), με τα χαρακτηριστικά ενδημικά «μαύρα» έλατα (Abies Cepha-lonica) δεσπόζει, αλλά παρ' όλα αυτά η Κεφαλονιά είναι γνωστή κυρίως για τις εντυπωσιακές παραλίες που συχνά διακρίνονται σε κάθε είδους διαδικτυακή δημοσκόπηση, με θέμα τις ωραιότερες παραλίες της χώρας, ακόμα και του κόσμου ολόκληρου.
Είναι επίσης γνωστή για διάφορα γεωλογικά «μυστήρια», όπως οι Καταβόθρες, το σπήλαιο της Μελισσάνης και η Κουνόπετρα, αλλά την ίδια στιγμή, αυτή η γεωλογική της «ιδιαιτερότητα» της έχει προκαλέσει πολλά προβλήματα, με αποκορύφωμα την καταστροφή που προκάλεσαν οι τρομακτικοί σεισμοί του 1953, αφήνοντας συντρίμμια σε ολόκληρο σχεδόν το νησί.
Το 1953 είναι η χρονιά ορόσημο για τη σύγχρονη ιστορία της Κεφαλονιάς. Μετά τους σεισμούς τίποτα δεν ήταν ίδιο στο νησί, με κυριότερη συνέπεια τη δραματική μείωση του πληθυσμού στο μισό, λόγω μαζικής μετανάστευσης. Απ' όλα τα νησιά του Ιονίου που επλήγησαν από τον Εγκέλαδο, η Κεφαλονιά ήταν αυτή που χρειάστηκε τον περισσότερο χρόνο για να ορθοποδήσει ξανά.
Μήπως είναι το νησί του Οδυσσέα;
Οι περισσότεροι επισκέπτες του νησιού, θαμπωμένοι από τις φυσικές ομορφιές του, παραβλέπουν, δυστυχώς, τους πολλούς και σημαντικούς αρχαιολογικούς του χώρους. Τα αρχαιότερα «σημάδια» χρονολογούνται στους παλαιολιθικούς χρόνους, με πιο σημαντικά ευρήματα αυτά στο σπήλαιο της Δράκαινας, στο φαράγγι του Πόρου, που αποδεικνύουν την ανθρώπινη παρουσία στο νησί, τουλάχιστον 6.000 χρόνια πριν από τη γέννηση του Χριστού. Ερείπια ακροπόλεων, κυκλώπεια τείχη και μυκηναϊκά νεκροταφεία βρίσκονται διάσπαρτα σε ολόκληρο σχεδόν το νησί. Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, η Κεφαλονιά ήδη από τον 5ο π.Χ. αιώνα ήταν χωρισμένη σε τέσσερις αυτόνομες πόλεις-κράτη, ήταν «Τετράπολις»: «Κείται η Κεφαλληνία κατά Ακαρνανίαν και Λευκάδα, τετράπολις ούσα, Παλής, Κράνιοι, Σαμαίοι, Προνναίοι». Ομως απ' ό,τι δείχνουν τα ευρήματα, η Κεφαλονιά είχε γνωρίσει άνθηση, πολύ νωρίτερα από την εποχή του Θουκυδίδη.
Η σπουδαιότερη ίσως ανακάλυψη έγινε σχετικά πρόσφατα, το 1992, από τον αρχαιολόγο Λάζαρο Κολώνα, που ανέσκαψε κοντά στα Τζανάτα του Πόρου έναν θολωτό τάφο της μυκηναϊκής περιόδου, ο οποίος θεωρείται ο μεγαλύτερος και καλύτερα διατηρημένος τάφος αυτού του είδους σε ολόκληρη τη Δυτική και Βόρεια Ελλάδα. Τόσο αυτό όσο και άλλα ευρήματα σηματοδοτούν την ύπαρξη ισχυρού μυκηναϊκού κέντρου στο νησί και οδηγούν πολλούς αρχαιολόγους στη διατύπωση του φαινομενικά «παράλογου» ερωτήματος: «Μήπως ήταν η Κεφαλονιά, η ομηρική Ιθάκη;». Κάποιοι αρχαιολόγοι αναζητούν το παλάτι του Οδυσσέα στο νοτιοανατολικό άκρο της Κεφαλονιάς, ανάμεσα στον Πόρο και τη Σκάλα, και κάποιοι άλλοι στα δυτικά, στη Χερσόνησο της Παλικής.
Επιπλέον επιχειρήματα στους υποστηρικτές αυτών των θεωριών προσφέρει το γεγονός ότι ο οικιστής που έδωσε το όνομά του στο νησί, ο Κέφαλος, ήταν προπάππους του Οδυσσέα, ενώ κατά τον Ομηρο, ο πολυμήχανος ήρωας ήταν ηγέτης των «μεγάθυμων Κεφαλλήνων». Βέβαια, οι Θειακοί ούτε λέξη δεν θέλουν να ακούν για μη ταύτιση ομηρικής και σύγχρονης Ιθάκης!
Δύο αστικά κέντρα σε κόντρα
Ομόνοια και ομοψυχία φαίνεται να ήταν λέξεις άγνωστες για τις αρχαίες πόλεις της Κεφαλονιάς, οι οποίες είχαν πολλές φορές εχθρικές σχέσεις, ενώ συχνά συμμετείχαν σε αντίπαλες συμμαχίες. Ο απόηχος αυτής της «παράδοσης» φτάνει μέχρι σήμερα. Ενα σημείο που καθιστά την Κεφαλονιά διαφορετική από τα υπόλοιπα Επτάνησα είναι η ύπαρξη δύο αστικών κέντρων, του Αργοστολίου και του Ληξουρίου, που λειτουργούν ανταγωνιστικά, για να μη μιλήσουμε για «προαιώνια» αντιπαλότητα. Μέχρι τα μέσα του 18ου αιώνα, όταν το Ληξούρι ήταν ήδη μια ανεπτυγμένη πολιτεία, το Αργοστόλι ήταν ένας μικρός οικισμός, επίνειο του κάστρου του Αγίου Γεωργίου, της παλιάς πρωτεύουσας.
Η απόφαση των Ενετών να μεταφέρουν το 1757 την πρωτεύουσα από το κάστρο στο μικρό και ασήμαντο τότε Αργοστόλι, λόγω της κεντρικής του θέσης και του ασφαλούς φυσικού λιμανιού, εξόργισε τους Ληξουριώτες που άρχισαν να βλέπουν τους «Γρουστολιώτες» με μισό μάτι. Τα συναισθήματα ήταν αμοιβαία. Γρήγορα αναπτύχθηκε ανταγωνισμός, με το Αργοστόλι να επικρατεί στο πεδίο του εμπορίου και της οικονομίας και το Ληξούρι να παίρνει το προβάδισμα στις τέχνες, στα γράμματα αλλά και στην πρωτοποριακή πολιτική σκέψη.
Μπορεί σήμερα αυτός ο ανταγωνισμός να εκτονώνεται με χωρατά, πειράγματα και σκωπτικά τετράστιχα ένθεν κακείθεν, όμως κάποτε, στα τέλη του 18ου αιώνα, οδήγησε σε ένοπλη σύρραξη! Εκτός των δύο πόλεων, ο πληθυσμός του νησιού μοιράζεται σε εκατοντάδες χωριά. Κάποιοι τα μετρούν και τα βγάζουν 365, όσες και οι μέρες του χρόνου! Τα ονόματά τους, στη συντριπτική πλειονότητα, προκύπτουν από οικογενειακά επίθετα συν τη χαρακτηριστική κατάληξη «-άτα», γεγονός που μπορεί να σημαίνει ότι οι Κεφαλονίτες δεν τα έβρισκαν εύκολα μεταξύ τους ούτε σε οικογενειακό επίπεδο, γι' αυτό και επέλεγαν να «περιχαρακώνονται» οικιστικά. Κάθε φαμίλια και χωριό!
Η Κεφαλονίτικη «κουρλαμάρα»
Δύο χαρακτηριστικά μοιράζονται μεταξύ τους όλοι οι Κεφαλονίτες ανεξαιρέτως. Την υπερβολική αγάπη τους για το νησί τους και την περίφημη «κουρλαμάρα» τους, αυτή την ιδιόρρυθμη τρέλα για την οποία είναι γνωστοί στο πανελλήνιο! Ο χαρακτηρισμός «κουρλός» για ένα Κεφαλονίτη δεν έχει καμία αρνητική χροιά, δεν θεωρείται προσβολή, αντιθέτως περιποιεί τιμή για τον «φέροντα», ο οποίος προσπαθεί με κάθε τρόπο να δικαιώσει τον χαρακτηρισμό. Αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ιδιαίτερης και γεμάτης αντιφάσεις ιδιοσυγκρασίας τους.
Στην πρώτη επαφή μοιάζουν λίγο απότομοι, ειδικά αν συγκριθούν με τους υπόλοιπους μελιστάλαχτους Επτανήσιους, γρήγορα όμως αποκαλύπτουν τον χωρατατζή, φιλόξενο και ευγενικό άνθρωπο που κρύβεται μέσα τους. Είναι πολύ έξυπνοι, κάποιες φορές πονηροί, πολύ εργατικοί και επίμονοι, καπάτσοι με ό,τι και αν καταπιαστούν και έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα επιτήδειοι στο κυνήγι του πλούτου, κάτι για το οποίο τους μέμφονται οι «αντίζηλοί» τους, κυρίως οι Κερκυραίοι. Ενα από τα πιο αντιφατικά στοιχεία του χαρακτήρα τους είναι πως παρά το γεγονός ότι είναι άνθρωποι θρήσκοι και ευσεβείς, συχνά επιδίδονται σε ακατάσχετη βωμολοχία, με έναν όμως παράξενα «γλυκό» τρόπο, που δεν προκαλεί παρεξηγήσεις.
Είναι φύσεις περιπετειώδεις, με μια μοναδική ικανότητα όχι μόνο να επιβιώνουν αλλά και να διακρίνονται, όπου κι αν βρεθούν, γι' αυτό και ριζώνουν ακόμα και στην άκρη του κόσμου, πραγματικοί κοσμοπολίτες, παρά την αγάπη που έχουν για τον τόπο τους. Αξίζει να αναφέρουμε δύο μόνο χαρακτηριστικά παραδείγματα από τα πολλά, που επιβεβαιώνουν τα παραπάνω, δύο Κεφαλονίτες που άφησαν ανεξίτηλο το στίγμα τους έξω από το νησί, ζώντας βίο περιπετειώδη, έως και μυθιστορηματικό!
Ο πρώτος, ο Ιωάννης Φωκάς, γνωστός και ως Απόστολος Βαλεριάνος, έμεινε στην ιστορία ως Χουάν ντε Φούκα (Juan de Fuca), διάσημος θαλασσοπόρος, καπετάνιος στην υπηρεσία του Βασιλικού Ισπανικού Ναυτικού, που ανακάλυψε το 1592 το πέρασμα που συνδέει τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό Ωκεανό, πολύ κοντά στον Βόρειο Πόλο και κατέληξε διοικητής των Δυτικών Ινδιών για 40 χρόνια.
Η έτερη ενσάρκωση του ανήσυχου Κεφαλονίτικου πνεύματος ήταν ο Κωνσταντίνος Γεράκης, ο οποίος μπάρκαρε ως μούτσος σε ηλικία 12 ετών και κατάφερε μεταξύ 1680 και 1688 να ανακηρυχθεί πρωθυπουργός-αντιβασιλέας του Σιάμ (παλιά ονομασία της Ταϊλάνδης)!
Αργοστόλι: Η πρωτεύουσα
Ας αρχίσουμε την περιήγησή μας από το Αργοστόλι, που καταστράφηκε ολοσχερώς από τους σεισμούς του 1953. Μόνο δύο κτίρια και αυτά «κολοβά» (μόνο τα ισόγεια, οι πάνω όροφοι κατεδαφίστηκαν) σώζονται από την προσεισμική πόλη. Παρ' όλα αυτά η ανοικοδόμηση έγινε με σεβασμό στην τοπική αρχιτεκτονική και η πόλη διατήρησε κάτι από την παλιά της ατμόσφαιρα. Σώζονται επίσης η γέφυρα του Δραπάνου, που ενώνει τις όχθες της λιμνοθάλασσας του Κούταβου, και ο βρετανικός οβελίσκος, που μνημονεύει τη χρονολογία κατασκευής της γέφυρας (1813) και τον εμπνευστή του έργου, Ελβετό συνταγματάρχη Κάρολο-Φίλιππο ντε Μποσέτ (Charles-Philippe de Bosset), o οποίος υπήρξε τοποτηρητής στην υπηρεσία του Βρετανικού Στέμματος τα χρόνια της Αγγλοκρατίας.
Σε αυτόν οφείλεται και η δεύτερη ονομασία της γέφυρας του Δραπάνου, που είναι γνωστή και ως «Δεβοσέτου». Το έργο του ολοκλήρωσε ο διάδοχός του, σερ Τσαρλς Τζέιμς Νάπιερ (Sir Charles James Napier), στον οποίο χρωστάμε τον ομώνυμο κήπο στο κέντρο της πόλης. Οι περισσότερες από τις εκκλησίες και τα δημόσια κτίρια της πόλης ξαναχτίστηκαν με βάση τα αρχικά, προσεισμικά σχέδια, χάρη στη άμισθη εργασία και επίβλεψη του πολιτικού μηχανικού, Τάκη Παυλάτου.
Η κοινωνική ζωή της πόλης κινείται γύρω από τρεις βασικούς δρόμους, την παραλιακή οδό (οδός Αντώνη Τρίτση), τον «δρόμο με τους φοίνικες» (οδός Ριζοσπαστών», το «Λιθόστρωτο», τον χαρακτηριστικό πεζόδρομο της πόλης, και δύο πλατείες, την κεντρική (Πλατεία Βαλλιάνου) με τον ανδριάντα του εθνικού ευεργέτη και την πλατεία Καμπάνας, η οποία στα χρόνια της Ενετοκρατίας ονομαζόταν «πλατεία του Ωρολογίου».
Σε αυτή την πλατεία, αμέσως μετά την αποχώρηση των Ενετών, και την έλευση των Γάλλων δημοκρατικών, οι «ποπολάροι» έκαψαν το «Βιβλίο των Ευγενών» («Libro d' Oro»), εν έτει 1797. Στο Αργοστόλι αξίζει να επισκεφθείτε το σημαντικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Κοργιαλένειο Ιδρυμα, με τη σπουδαία βιβλιοθήκη και το Λαογραφικό Μουσείο, και το Ιδρυμα Φωκά-Κοσμετάτου, με την αξιόλογη συλλογή λιθογραφιών.
Το μυστήριο και τα μυστικά
Αγαπημένος περίπατος των ντόπιων αλλά και των επισκεπτών είναι η βόλτα γύρω από τη μικρή κατάφυτη χερσόνησο που οδηγεί στο τουριστικό θέρετρο της Λάσσης.
Πάνω στη διαδρομή βρίσκεται ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα του νησιού, οι Καταβόθρες, που αποτελούσαν για πολλά χρόνια αξεδιάλυτο «μυστήριο», καθώς τα θαλασσινά νερά εισχωρούν σε μικρές λιμνούλες και από εκεί «ως διά μαγείας» εξαφανίζονται μέσα σε βάραθρα, με άγνωστο, μέχρι πρότινος, προορισμό. Το μυστήριο λύθηκε στις αρχές της δεκαετίας του '60, όταν ο Ελληνας σπηλαιολόγος Γιάννης Πετρόχειλος, σε συνεργασία με τους Αυστριακούς γεωλόγους Μάουριν και Τσετλ, έριξαν χρωστική ουσία στα νερά, για να ανακαλύψουν ότι αυτά φτάνουν μετά δύο εβδομάδες στην άλλη άκρη του νησιού, στο λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης και τον Καραβόμυλο, διασχίζοντας υπογείως την Κεφαλονιά.
Πολύ κοντά στις Καταβόθρες, σε ένα σημείο με ωραία θέα στο Ληξούρι, στην απέναντι πλευρά του Κόλπου του Αργοστολίου, βρίσκεται το Φανάρι των Αγίων Θεοδώρων, ένας μικρός φάρος με κυκλικό περιστύλιο, που καταστράφηκε στον μεγάλο σεισμό και ξανακτίστηκε με βάση μια απλουστευμένη εκδοχή του αρχικού σχεδίου.
Λίγο πριν φτάσετε στη Λάσση, μια πινακίδα θα σας οδηγήσει στην καρδιά της μικρής χερσονήσου, όπου βρίσκεται το μνημείο που είναι αφιερωμένο στους χιλιάδες νεκρούς της Ιταλικής Μεραρχίας «Acqui», θύματα της γερμανικής θηριωδίας. Οι ιταλικές δυνάμεις αποδεκατίστηκαν το 1943, όταν αντιστάθηκαν στην παράδοση του νησιού στους ναζί. Οι λιγοστοί Ιταλοί επιζήσαντες πήραν μέρος στη συνέχεια στην ελληνική αντίσταση. Η ιστορία τους αποτέλεσε τη βάση για το γνωστό μυθιστόρημα του Λουί ντε Μπερνιέ «Το μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι» και την ομώνυμη χολιγουντιανή ταινία.
Στη Λάσση, εκτός από τις εντυπωσιακές «ξανθές» παραλίες του Πλατύ Γιαλού, του Μακρύ Γιαλού και της μικροσκοπικής χερσονήσου του Τουρκοπόδαρου, αξίζει να αναζητήσετε το εκκλησάκι του Αγίου Γερασίμου, με το μικρό σπήλαιο, που αποτέλεσε το ασκηταριό του προστάτη της Κεφαλονιάς, όταν αυτός πάτησε για πρώτη φορά το πόδι του στο νησί.
Η Μονή Αγίου Γερασίμου στο οροπέδιο Ομαλών
Αν βρίσκεστε στο Αργοστόλι και πριν να ξεκινήσετε την περιήγησή σας προς τη νοτιοανατολική πλευρά του νησιού, αξίζει να επισκεφθείτε το οροπέδιο Ομαλών, όπου βρίσκεται το μεγαλύτερο θρησκευτικό κέντρο του νησιού, η Μονή Αγίου Γερασίμου. Ενδιάμεσα, με μικρές παρακάμψεις, μπορείτε να επισκεφθείτε αρκετά ενδιαφέροντα σημεία στην ανατολική πλευρά του κόλπου του Αργοστολίου.
Ενδεικτικά αναφέρουμε τα νεκροταφεία στο Δράπανο, που -όσο κι αν ηχεί «μακάβριο»- είναι κάτι σαν υπαίθριες εκθέσεις γλυπτικής, το ημισπηλαιώδες εκκλησάκι της Αγίας Βαρβάρας, κάτω από μια στρατιωτικού τύπου μεταλλική γέφυρα, και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στα Δαυγάτα.
Από τα Διληνάτα, το χωριό με την ωραία θέα στον κόλπο, μπορείτε να ανηφορίσετε μέχρι το αιολικό πάρκο της Ευμορφίας στα 1.041 μέτρα υψόμετρο, αν σας αρέσουν οι «off road» διαδρομές, ενώ ένας σύντομος χωματόδρομος λίγο πριν από το χωριό Ραζάτα, θα σας οδηγήσει στα κυκλώπεια τείχη της αρχαίας Κράνης. Για να φτάσετε στα Ομαλά, θα πρέπει να ακολουθήσετε τον κεντρικό δρόμο Αργοστολίου-Σάμης στα δεξιά (νότια) του οποίου βρίσκεται το εύφορο οροπέδιο. Περνώντας την «κουλούρα» με τον αιωνόβιο πλάτανο και το πηγάδι του αγίου, φτάνετε μπροστά στο εντυπωσιακό καμπαναριό-πύλη της Μονής Αγίου Γερασίμου. Στον παλαιό ναό θα βρείτε την ασημένια λάρνακα όπου φυλάσσεται το σκήνωμα του αγίου, ενώ μια στενή οπή στο πάτωμα οδηγεί στο τελευταίο του ασκηταριό. Ο κατά κόσμον Γεράσιμος Νοταράς, γόνος παλιάς βυζαντινής οικογένειας, γεννήθηκε στα Τρίκαλα Κορινθίας έγινε μοναχός σε μικρή ηλικία και περιπλανήθηκε από το Αγιον Ορος μέχρι τα Ιεροσόλυμα και από την Κρήτη μέχρι τη Ζάκυνθο, πριν καταλήξει στο νησί «του», την Κεφαλονιά.
Πέθανε σε ηλικία 73 ετών, στις 15 Αυγούστου 1979, και αγιοποιήθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο το 1622, αφού προηγουμένως είχε γίνει η ανακομιδή του λειψάνου του, το οποίο βρέθηκε άφθαρτο και ακέραιο. Η μνήμη του εορτάζεται μία μέρα μετά την ημερομηνία κοίμησής του, για να μη συμπίπτει με την Κοίμηση της Θεοτόκου. Τον Δεκαπενταύγουστο, πάντως, το μοναστήρι προσελκύει πλήθος κόσμου και αποτελεί προσκύνημα πανελλαδικής εμβέλειας. Στον ίδιο χώρο μπορείτε επίσης να επισκεφθείτε τον νέο ναό και να θαυμάσετε την τεράστια τοιχογραφία του Παντοκράτορα (διάμετρος 9 μέτρα), στον κεντρικό τρούλο.
Σε μικρή απόσταση βρίσκονται οι εγκαταστάσεις του Συνεταιρισμού Παραγωγών Ρομπόλας, όπου μπορείτε να παρακολουθήσετε τη διαδικασία παραγωγής και να δοκιμάσετε τα περίφημα κεφαλονίτικα κρασιά. Στις πλαγιές του Αίνου, που ορθώνεται επιβλητικός πάνω από το οροπέδιο, θα βρείτε και πολλούς από τους αμπελώνες που ανήκουν στον Συνεταιρισμό.
Η έφορη Λειβαθώ και το βυζαντινό Κάστρο
Από τα Ομαλά, περνώντας από το χωριό Τρουγιανάτα, θα φτάσετε στην πυκνοκατοικημένη και εύφορη περιοχή της Λειβαθούς, όπου θα βρείτε πολλά γραφικά χωριά, το ένα δίπλα στο άλλο, σχεδόν ενωμένα μεταξύ τους. Στην περιοχή κυριαρχεί το βυζαντινό Κάστρο του Αγίου Γεωργίου, που κτίστηκε κατά πάσα πιθανότητα τον 11ο αιώνα και δέχθηκε αρκετές προσθήκες από τους μετέπειτα κατακτητές, κυρίως Φράγκους και Ενετούς. Αποτέλεσε για αρκετούς αιώνες την πρωτεύουσα του νησιού, λόγω της προνομιακής του θέσης, που επέτρεπε την εποπτεία της Λειβαθούς, του Αργοστολίου και του κόλπου του, μέχρι τη χερσόνησο της Παλικής αλλά και το θαλάσσιο πέρασμα μεταξύ Ζακύνθου και Κεφαλονιάς. Σήμερα διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση τα εξωτερικά τείχη μήκους 600 μέτρων, ενώ ερείπια κτισμάτων σώζονται και στο εσωτερικό του.
Στα Περατάτα, το χωριό κάτω από το κάστρο, επιβάλλεται να επισκεφθείτε το σημαντικό μοναστήρι του Αποστόλου Ανδρέα Μηλαπιδιάς, που φιλοξενεί το εντυπωσιακό Εκκλησιαστικό Μουσείο, με ανεκτίμητα ξυλόγλυπτα τέμπλα και αγιογραφίες που σώθηκαν μέσα από τα χαλάσματα ναών, μετά τον σεισμό. Στην γύρω περιοχή βρίσκονται τα μυκηναϊκά νεκροταφεία στα Μαζαρακάτα και τη Λακήθρα, όπου επίσης θα βρείτε τον «βράχο του λόρδου Βύρωνα». Ιδιαίτερης μνείας αξίζουν τα Κουρκουμελάτα, ένας οικισμός που ξανακτίστηκε «εκ βάθρων» πάνω σε ελβετικά πρότυπα, με χρήματα του ευεργέτη Γεωργίου Βεργωτή. Στη Λειβαθώ υπάρχουν και αρκετές όμορφες παραλίες, με πιο χαρακτηριστική αυτή της Αβύθου, όπου βρίσκουν καταφύγιο χελώνες καρέτα καρέτα.
Μυκηναϊκοί τάφοι και Ρωμαϊκές βίλες
Φεύγοντας από τη Λειβαθώ, με κατεύθυνση το νοτιοανατολικό άκρο του νησιού, καλό είναι να παρεκκλίνετε λίγο της πορείας και να κινηθείτε πάνω στον κεντρικό δρόμο Αργοστολίου- Πόρου, αναζητώντας τα χωριά των «θαυμάτων».
Στο Μαρκόπουλο, στην Παναγία τη Λαγκουβάρδα ή «Φιδούσσα» εμφανίζονται κάθε χρόνο, τις ημέρες πριν από τον Δεκαπενταύγουστο, άκακα φιδάκια με το σχήμα του σταυρού στο κεφάλι τους. Οι πιστοί τα αφήνουν άφοβα να κινηθούν πάνω στο σώμα τους, θεωρώντας τα «γούρι» ή ευλογία. Αντίστοιχο φαινόμενο παρατηρείται στα Αργίνια, στις πλαγιές του Αίνου.
Από τα Αργίνια ένας χωματόδρομος οδηγεί στην καρδιά του βουνού. Σε μια πηγή, κοντά στη Μονή Ζωοδόχου Πηγής, μπορεί να δείτε, αν είστε τυχεροί, τα άγρια άλογα του Αίνου, που κατεβαίνουν συχνά για να ξεδιψάσουν.
Λίγα χιλιόμετρα μετά το Μαρκόπουλο, στο χωριό Πάστρα, οι νοικοκυρές μαζεύουν κρινάκια, τα οποία αφήνουν να ξεραθούν από τον Μάιο. Λίγο πριν από τον Δεκαπενταύγουστο τα πηγαίνουν στην εκκλησία της Παναγίας της Γραβαλιώτισσας, όπου τα κρινάκια ξανανθίζουν!
Λίγο πριν από το Μαρκόπουλο, ένα δρόμος που περνάει από τα χωριά Βαλεριάνος και Χιονάτα, όπου θα δείτε ένα χαρακτηριστικό πολύχρωμο σπίτι, οδηγεί στον Κατελείο και τα Καμίνια, δύο παραλίες που αποτελούν σημαντικούς τόπους ωοτοκίας της καρέτα καρέτα.
Από εκεί λίγα χιλιόμετρα σας χωρίζουν από τη Σκάλα, το πιο σημαντικό τουριστικό θέρετρο σε αυτή την πλευρά του νησιού. Η Σκάλα οφείλει πολλά στη μήκους 3 χιλιομέτρων παραλία της, όπου χιλιάδες επισκέπτες επιδίδονται σε θαλάσσια σπορ. Μην παραλείψετε να επισκεφθείτε τη ρωμαϊκή έπαυλη με τα καλοδιατηρημένα ψηφιδωτά. Στον δρόμο από τη Σκάλα για Πόρο θα δείτε δίπλα σε ένα εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου τα θεμέλια αρχαίου ναού του 6ου π.Χ. αιώνα. Σε θαλάσσια σπήλαια που βρίσκονται κατά μήκος της διαδρομής βρίσκουν καταφύγιο φώκιες μονάχους μονάχους.
Ο γραφικός Πόρος είναι ένα από τα πιο σημαντικά λιμάνια του νησιού και αποτελεί πιθανή πύλη εισόδου σας στην Κεφαλονιά. Βρίσκεται σε εντυπωσιακή τοποθεσία, με ψηλά βράχια πίσω του και με το φαράγγι του ποταμού Βόχινα (τα «μικρά Τέμπη») να τον συνδέει με την ενδοχώρα. Μέσα στο φαράγγι ένας δρόμος που φεύγει δεξιά, ομαλός στην αρχή, δύσβατος χωματόδρομος στη συνέχεια, οδηγεί στην πιο παλιά μονή του νησιού, την Παναγία της Ατρου, του 8ου αιώνα.
Στην είσοδο του χωριού Τζανάτα, ένας σύντομος και βατός χωματόδρομος που φεύγει προς τα αριστερά οδηγεί στον σπουδαίο θολωτό μυκηναϊκό τάφο, που θεωρείται μοναδικός για τα δεδομένα της Δυτικής Ελλάδας. Το πάνω μέρος του θόλου του έχει καταρρεύσει. Εχει διάμετρο 6,80 μέτρα και σωζόμενο ύψος 3,95 μέτρα, ενώ το στεγασμένο στόμιο εισόδου φτάνει σε μήκος τα 3,35 μέτρα. Ο τάφος είχε συληθεί ήδη από την αρχαιότητα, αλλά κάποια από τα κτερίσματα που γλίτωσαν από τους τυμβωρύχους είναι εντυπωσιακά και εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αργοστολίου.
Τα Τζανάτα αποτελούν έναν μικρό οδικό κόμβο. Φεύγοντας αριστερά στη διασταύρωση, επιστρέφετε προς Αργοστόλι, περνώντας από την πεδιάδα του Αρακλιού, ονομασία που αποτελεί παραφθορά του ονόματος Ηρακλής. Λέγεται ότι μυθικός ήρωας πέρασε από εδώ, σε αυτόν μάλιστα οφείλεται η διάνοιξη των «μικρών Τεμπών». Στην πλατεία της Αγίας Ειρήνης θα βρείτε άγαλμα του ημίθεου.
Συνεχίζοντας προς Αργοστόλι, στο ύψος του χωριού Αγιος Γεώργιος, θα στρίψετε αριστερά, αν θέλετε να επισκεφθείτε τα ερείπια των αρχαίων Προννών.
Αναζητώντας το μαντολίνο και την Πενέλοπε
Στρίβοντας δεξιά στα Τζανάτα, θα κατευθυνθείτε προς τη Σάμη, το μεγαλύτερο λιμάνι της Κεφαλονιάς, και μια περιοχή που έγινε διάσημη από τα γυρίσματα της ταινίας «Το μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι». Πενέλοπε Κρουζ και Νίκολας Κέιτζ δεν θα βρείτε, θα βρείτε όμως την παραλία της Αντίσαμου, που θα θυμίσει πολλά σε όσους έχουν δει την ταινία.
Στη διαδρομή μέχρι τη Σάμη αξίζει να κάνετε δύο στάσεις. Η πρώτη, στο χωριό Αγιος Νικόλαος, για να επισκεφθείτε τη λίμνη Αβυθο, γνωστή στους ντόπιους ως Ακωλη, καθότι η λαϊκή δοξασία την ήθελε απύθμενη.
Συγκεντρώνει τα νερά του Αίνου, με τα οποία μέσω του ποταμού Βόχινα αρδεύει τη γύρω περιοχή. Παρά το μικρό της μέγεθος «συντηρεί» ένα σημαντικό οικοσύστημα. Λίγο πριν από τη Σάμη, αξίζει να επισκεφθείτε το σπήλαιο Δρογκαράτης, στην κεντρική αίθουσα του οποίου (γνωστή ως «Σάλα της Αποθέωσης», λόγω της εξαιρετικής ακουστικής της), διοργανώνονται από καιρού εις καιρόν ατμοσφαιρικές συναυλίες.
Στον δρόμο που οδηγεί από τη Σάμη στην Αντίσαμο, αυτόν τον υπέροχο κόλπο, όπου τα κυπαρίσσια φτάνουν «μέχρι το κύμα», αξίζει να κάνετε δύο παρακάμψεις. Η πρώτη θα σας οδηγήσει στην αρχαία ακρόπολη της Σάμης, εξέχον μέλος της «Τετράπολης», και εν συνεχεία στο εντυπωσιακό, αν και κατεστραμμένο, μοναστήρι των Αγίων Φανέντων, που ήταν αφιερωμένο στους Αγίους Γρηγόριο, Θεόδωρο και Λέοντα, τους Κωνσταντινουπολίτες, οι οποίοι «φανερώθηκαν» ξαφνικά σε σπήλαιο της περιοχής πολλά χρόνια μετά τον θάνατό τους, εξ ου και το «Φανέντες». Η παλαιότερη γραπτή αναφορά πάει πίσω στο 1264, όμως θεωρείται ότι η μονή είναι πολύ παλαιότερη και χτίστηκε πάνω στα ερείπια αρχαίου ιερού.
Η δεύτερη παράκαμψη οδηγεί στη Μονή Παναγίας Αγριλίων, όπου θα δείτε το μεσαιωνικό καμπαναριό του μοναστηριού, βαριά «πληγωμένο» από τον σεισμό. Η τοποθεσία προσφέρει υπέροχη θέα στο λιμάνι της Σάμης, στην Αντίσαμο και στην Ιθάκη.
Σε πολύ μικρή απόσταση από τη Σάμη βρίσκεται το γραφικό παραθαλάσσιο χωριό Καραβόμυλος, ιδανικό μέρος για περίπατο και ξεκούραση γύρω από τη λιμνούλα με το υφάλμυρο νερό, όπου καταλήγουν τα ύδατα που «εξαφανίζονται» στις Καταβόθρες, στην άλλη άκρη του νησιού.
Το σπήλαιο των Νυμφών
Λίγες εκατοντάδες μέτρα από την παραλία του Καραβόμυλου βρίσκεται το πιο εντυπωσιακό ίσως αξιοθέατο του νησιού, ένα πραγματικό θαύμα της φύσης, το λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης. Η οροφή του έχει καταρρεύσει, επιτρέποντας στις ακτίνες του ήλιου να εισχωρήσουν στο εσωτερικό, δημιουργώντας θαυμάσιους ιριδισμούς στην υδάτινη επιφάνεια. Η βαρκάδα στο σπήλαιο είναι μια εμπειρία που θα σας μείνει αξέχαστη. Ευρήματα που ανακαλύφθηκαν στο μικρό νησάκι της λίμνης οδήγησαν τους αρχαιολόγους στο συμπέρασμα ότι κατά την αρχαιότητα λειτουργούσε εδώ ιερό του Πάνα και των Νυμφών, ενώ κάποιοι ταυτίζουν τη Μελισσάνη με τη λίμνη των Νυμφών για την οποία κάνει λόγο ο Ομηρος.
Σύμφωνα με μία εκδοχή το σπήλαιο οφείλει το όνομά του στη Νύμφη Μελισάνθη, η οποία αυτοκτόνησε στα νερά της λίμνης όταν ο Πάνας αρνήθηκε τον έρωτά της. Φεύγοντας από τον Καραβόμυλο με κατεύθυνση βόρεια και πριν φτάσετε στην Αγία Ευφημία -άλλο ένα τουριστικό κέντρο της περιοχής- μπορείτε να κολυμπήσετε στις μικρές, φυσικές «πισίνες» που σχηματίζουν τα βράχια κατά μήκος της διαδρομής. Ο δρόμος που φεύγει από την Αγία Ευφημία, με κατεύθυνση βορειοδυτική, διασχίζει εγκάρσια ένα στενό τμήμα του νησιού και οδηγεί στην παγκοσμίου φήμης παραλία του Μύρτου. Τα λόγια είναι φτωχά για να περιγράψουν αυτό το μοναδικό θέαμα, ειδικά από ψηλά, από ειδικούς χώρους στάθμευσης που έχουν διαμορφωθεί πάνω στον δρόμο Αργοστολίου- Φισκάρδου.
Οι πιο όμορφοι οικισμοί του νησιού
Κινούμενοι βόρεια του Μύρτου, εισέρχεστε στη χερσόνησο της Ερίσου, την περιοχή που επλήγη λιγότερο από τους σεισμούς του 1953, με αποτέλεσμα να σώζονται εδώ πολλά από τα παραδοσιακά αρχιτεκτονικά στοιχεία της προσεισμικής Κεφαλονιάς.
Οι δύο πιο όμορφοι οικισμοί τους νησιού, η Ασος και το Φισκάρδο, βρίσκονται σε αυτό ακριβώς το τμήμα του νησιού. Πρώτα θα συναντήσετε την Ασο, ορατή ήδη από το ύψος του Μύρτου, που φαίνεται να πήρε το όνομά της από θαλασσοπόρους που προέρχονταν από την Ασο, στα παράλια της Μικράς Ασίας, απέναντι από τη Λέσβο.
Εντυπωσιάζει η τοποθεσία όπου είναι κτισμένη, πάνω σε μια λεπτή λωρίδα γης που ενώνει τη μικρή χερσόνησο της Ασου με το «κυρίως σώμα» του νησιού. Παρά την τουριστική ανάπτυξη, το πολύχρωμο γραφικό χωριό διατηρεί μια γαλήνια ατμόσφαιρα. Πάνω στη μικρή χερσόνησο θα δείτε το ενετικό κάστρο που χτίστηκε στα τέλη του 16ου αιώνα. Σώζονται σε καλή κατάσταση τα εξωτερικά του τείχη, σε συνολικό μήκος που πλησιάζει τα 3 χιλιόμετρα. Αξίζει να περπατήσετε τον ανηφορικό δρόμο μέχρι το κάστρο για να απολαύσετε την εκπληκτική πανοραμική θέα του χωριού.
Στο βορειοανατολικό άκρο του νησιού, ακριβώς απέναντι από την Ιθάκη, βρίσκεται το κοσμοπολίτικο Φισκάρδο, αγαπημένος προορισμός διασημοτήτων και «σκαφάτων», που από τα τέλη της δεκαετίας του '60 κατακλύζουν το λιμανάκι του με δεκάδες ιστιοπλοϊκά και σκάφη αναψυχής. Ο οικισμός που παλιότερα ονομαζόταν Πάνορμος πήρε το όνομα του από τον Νορμανδό «διάβολο της θάλασσας», Ροβέρτο Γυϊσκάρδο, που πέθανε εδώ το 1085 μ.Χ. Εκτός από το γραφικό λιμανάκι, με τα πολύχρωμα κτίρια, τα εξαιρετικά αλλά και ακριβά εστιατόρια και τα ατμοσφαιρικά μπαράκια, αξίζει να περπατήσετε στην κατάφυτη μικρή χερσόνησο βόρεια του λιμανιού, όπου θα βρείτε τα ερείπια μιας παλαιοχριστιανικής βασιλικής του 6ου αιώνα και έναν βενετσιάνικο φάρο του 16ου αιώνα.
Αν από το Φισκάρδο επιστρέψετε προς Αγία Ευφημία, από τον «πίσω» (ανατολικό) δρόμο, θα συναντήσετε «ξεχασμένα» ορεινά χωριά, απομονωμένες παραλίες, ενώ θα απολαύσετε την υπέροχη θέα της Ιθάκης.
Το «Πίκολο Παρίσι»
Το μόνο κομμάτι της Κεφαλονιάς που έμεινε πια «ανεξερεύνητο» είναι το δυτικό, η χερσόνησος της Παλικής, όπου βρίσκεται και η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του νησιού, το Ληξούρι, το οποίο οι ντόπιοι αποκαλούν και «Πίκολο Παρίσι», γιατί το διασχίζει ένας χείμαρρος, ο «Σηκουάνας». Τώρα, αν αυτοί οι χαρακτηρισμοί έχουν αποδοθεί από τους ίδιους τους Ληξουριώτες ή αποτελούν αργοστολιώτικο σκώμμα, ένας Θεός το ξέρει! Για την «κόντρα» Ληξουρίου-Αργοστολίου τα έχουμε ήδη πει, αυτό που δεν έχουμε πει είναι ότι οι Ληξιουριώτες συχνά αναφέρονται στην Παλική σαν να είναι διαφορετικό νησί, πολλοί μάλιστα την αποκαλούν το «όγδοο Επτάνησο»!
Αν βρίσκεστε κάπου στην «υπόλοιπη» Κεφαλονιά και δείτε κάποιον Ληξουριώτη στο Αργοστόλι, στον Πόρο ή στη Σάμη να συνομιλεί τηλεφωνικώς με κάποιον δικό του στο Ληξούρι, θα τον ακούσετε να λέει: «Είμαι στην Κεφαλονιά, στο Ληξούρι θα επιστρέψω το απόγευμα».
Παρά την αντιπαλότητα των δύο πόλεων, δεν μπόρεσαν να αποφύγουν την κοινή μοίρα του σεισμού. Το Ληξούρι, όπως και το Αργοστόλι, καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς, και από τα παλιά αρχοντικά του κτίρια σώζονται ελάχιστα, με πιο εντυπωσιακό το κτίριο της Ιακωβάτειου Βιβλιοθήκης. Η κοινωνική ζωή της πόλης κινείται γύρω από την κεντρική πλατεία, τον παραλιακό δρόμο και το λιμάνι, απ' όπου αναχωρούν τα μικρά καραβάκια που τη συνδέουν καθ' όλη τη διάρκεια της μέρας με το Αργοστόλι, για όσους θέλουν να αποφύγουν τα περίπου 35 χιλιόμετρα της χερσαίας διαδρομής, που περικλείει τον κόλπο του Αργοστολίου. Οσοι πάντως επιλέξουν τον δεύτερο τρόπο, θα μπορέσουν στον «λαιμό» της χερσονήσου, στο Λιβάδι, να δουν ένα σημαντικό υγρότοπο, που αποτελεί και σπουδαίο μεταναστευτικό σταθμό αποδημητικών πουλιών.
Ανωγή και Κατωγή
Η χερσόνησος της Παλικής χωρίζεται σε δύο τμήματα, το νότιο, πεδινό τμήμα της Κατωγής και το βόρειο, πιο ορεινό τμήμα της Ανωγής. Στην Κατωγή θα βρείτε ωραίες παραλίες όπως τα Λέπεδα, τον Μέγα Λάκκο και το περίφημο Ξι με την κοκκινωπή αμμουδιά. Ενδιάμεσα, στο χωριό Σουλλάροι, θα βρείτε μια από τις πιο σημαντικές εκκλησίες του νησιού, την Αγία Μαρίνα, που έχει ανακηρυχθεί διατηρητέα, λόγω του ιδιόμορφου «μείγματος» αρχιτεκτονικών ρυθμών και του εντυπωσιακού τέμπλου της. Δυτικά από το Ξι βρίσκεται η Κουνόπετρα, ένα ακόμα γεωλογικό «μυστήριο» της Κεφαλονιάς. Πρόκειται για έναν βράχο που κουνιόταν ρυθμικά πριν από τον σεισμό, αλλά έκτοτε έχει ελαττώσει τις παλινδρομήσεις του. Ακόμα δυτικότερα, στο Βραχυνάρι και τα Βάτσα, θα βρείτε ωραίες αμμουδερές παραλίες. Τα Βάτσα αποκαλούνται και ο «Αμαζόνιος της Κεφαλονιάς», γιατί εκεί, δίπλα στην εξαιρετική ταβέρνα του Σπύρου Αντωνέλλου, καταλήγει, διασχίζοντας πυκνή βλάστηση, ένα μικρό ποτάμι. Στην ίδια περιοχή, σε αρχαίο ιερό του Ποσειδώνα βρέθηκε ένα πολύ όμορφο ψηφιδωτό με τέσσερα δελφίνια και μια τρίαινα στη μέση, το οποίο σήμερα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αργοστολίου. Ακόμα δυτικότερα στέκει μοναχικός και ανυπεράσπιστος στους ανέμους ο φάρος του Γερόγομπου.
Φεύγοντας για Ανωγή, σας περιμένουν δύο σπουδαία μοναστήρια. Η Μονή Ταφίου είναι ερειπωμένη αλλά και μόνο για να δείτε την περίτεχνη δυτική πύλη με τα λιθανάγλυφα, αξίζει να αψηφήσετε απαγορευτικά, προειδοποιητικές πινακίδες και τσοπανόσκυλα, με τα οποία κάποιος κτηνοτρόφος προσπαθεί να σας αποτρέψει από το να διασχίσετε τον σύντομο χωματόδρομο που οδηγεί στο μοναστήρι. Πολύ κοντά, ακριβώς πάνω από τη θάλασσα, κτισμένη σε έναν κατακόρυφο βράχο ύψους 90 μέτρων βρίσκεται η Μονή Κηπουραίων.
Λίγα χιλιόμετρα βορειότερα και αφού διασχίσετε έναν χωματόδρομο, θα σταματήσετε σε ένα πλάτωμα, πάνω από την εντυπωσιακή παραλία της Πλατιάς Αμμου. Για να φτάσετε στην τεράστια αμμουδιά, θα χρειαστεί να κατεβείτε περίπου 300 σκαλοπάτια. Προσοχή, όμως! Μια πινακίδα προειδοποιεί ότι η παραλία παραμένει κλειστή λόγω κατολισθήσεων. Η κάθοδος θα γίνει (αν γίνει) με δική σας ευθύνη!
Συνεχίζοντας βόρεια και αφού περάσετε από αρκετά γραφικά χωριά της Ανωγής, θα φτάσετε σε ακόμη μία εντυπωσιακή παραλία, τους Πετανούς, τον «Μύρτο της Παλικής». Είναι το ιδανικό μέρος για να τελειώσει μια περιήγηση στην Κεφαλονιά, απολαμβάνοντας το ηλιοβασίλεμα, σε μια ακόμα ομηρική τοποθεσία!
Fast Info
Διαμονή
- Αργοστόλι: Αίνος (26710 28013), Ionian Plaza (26710 25581-4), Mirabel Hotel (26710 25381). Λάσση, Πλατύς Γιαλός, Mediteranee (26710 28760-3), White Rocks (26710 28332-5). Στην περιοχή της Λειβαθούς, Garbis Village (26710 31418), Felix Residence (26710 31579). Ληξούρι, χερσόνησος της Παλικής. Ionian Sea (26710 92280), Palatino Hotel (26710 92700), La Cite (26710 92243).
- Κατελειό: MAGNOLIA RESORT (26710 81683).
- Σκάλα: 9 Muses (26710 83563), Αγνάντιο (26710 83601), Apostolata Island Resort & Spa (26710 83581).
- Πόρος: Hotel Anastazia (26740 72979), Dioni Apartments (26740 72993).
- Σάμη: Sami Beach Hotel (26740 22802), Hotel Pericles (26740 22780-5).
- Καραβόμυλος: Green Bay Hotel (26740 22229).
- Αγία Ευφημία: Mema's Apartments (26740 61525).
- Ασσος: Braunis Village (26710 24476).
- Φισκάρδο: Emelisse Hotel (26740 41200), Faros Suites (26740 41355), Regina's Apartments (26740 41125).
Φαγητό
- Αργοστόλι: Katavothres (26710 22221), Το Καραμοσάλι (26710 28590), Captain's (26710 23896), Θαλασσόμυλος (26710 27770).
- Κατελειό: Αλμπουρο (26710 81351), Μέδουσα (26710 81351).
- Σκάλα: Skandinavia (26710 83240), συμποσιο (26710 83044)
- Πόρος: Διόνυσος (26740 72528)
- Σάμη: Γοργόνα (26740 22202), Melissani (26740 22395). Αγία Ευφημία
- Παραδεισένια Ακτή: Δενδρινός (26740 61392).
- Αγία Κυριακή: Η Καλύβα του Ψαρά (26710 85105).
- Ασος: Πλάτανος (26740 51143),
- Φισκάρδο: Tassia's (26740 41205), Λαγουδέρα (26740 41275).
- Ληξούρι: Cantos Napoli (26710 92238), Novita (26710 94251), Οαση (26710 93384).
- Βραχυνάρι: Remetzo (26710 93002).
Διασκέδαση
- Αργοστόλι: Bass Club, Le Chapin Noir.
- Ληξούρι: Space Club, Outside Club, LA Dreams.
- Σκάλα: Spileo Club, Stavento Beach.
- Πόρος: Rementzo.
- Σάμη: Manifico.
- Αγία Ευφημία: Cafe Bar Ξαπόστα.
- Φισκάρδο: Cavo Verde.
Είναι η πρώτη 100% οικολογική φόρμουλα. Αυτό και μόνο λέει πολλά για την πρωτοπόρα προσπάθεια του Σταύρου Τραυλού και του Παναγιώτη Στρατιώτη, που με μοναδικό «καύσιμο» την αγάπη τους για τον οικολογικό αγωνιστικό αθλητισμό σχεδίασαν και δημιούργησαν το πρώτο οικολογικό, αγωνιστικό μονοθέσιο (με κωδική ονομασία TS03) όχι στην Ελλάδα αλλά στον κόσμο ολόκληρο. Η «Eco Formula» βασίστηκε μεν στη Formula 2000, ωστόσο διαφοροποιήθηκε αρκετά, σε σημείο σήμερα που να συζητάμε πλέον για τη διεξαγωγή ανεξάρτητου πρωταθλήματος, με αγωνιστικά μονοθέσια που καίνε όχι κηροζίνη αλλά βιοκαύσιμο (biodiesel). Με την πολύτιμη βοήθεια της βρετανικής εταιρείας Ralph Firman Racing, που ανέλαβε την κατασκευή του μονοθεσίου, αλλά και των οδηγών Ιαβέρη και Σταμάτη Κατσίμη, καθώς και των μηχανικών Στάθη Μάγου και Σπύρου Κολτσίδα, η υπέρβαση σιγά σιγά ολοκληρώνεται. Στόχος; Η τόνωση του αυτοκινήτου στην Ελλάδα, και η προσέλκυση χορηγών ώστε σύντομα να έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε και ένα πρωτάθλημα με οικολογικά μονοθέσια, γρήγορα και αξιόπιστα, με πολλές και έντονες συγκινήσεις!
πηγη
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου