Διαβάστε τη διακήρυξη Βαρουφάκη:
«Παρά τις εκφράσεις αγωνίας τους για το μεταναστευτικό, την ανταγωνιστικότητα και την τρομοκρατία, μόνο μία απειλή τρομάζει το ευρωπαϊκό κατεστημένο: Η δημοκρατία!
Μιλούν στο όνομα της δημοκρατίας για να την απαρνηθούν, να την εξορκίσουν, να την υπονομεύσουν, να της στερήσουν την ορμή της, και εν τέλει να αναιρέσουν τις δυνατότητές της. Κι αυτό επειδή η πραγματική δημοκρατία, η εξουσία του δήμου, είναι ο εφιάλτης τους.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έμοιαζε να είναι ο Μέγας Φάρος που φωτίζει την οικουμένη, δείχνοντας πως η ειρήνη και η αλληλεγγύη μπορούν να αποσπαστούν μέσα από τα σαγόνια των πολέμων και της μισαλλοδοξίας.
Δυστυχώς, σήμερα, οι Ευρωπαίοι πολίτες νιώθουν απογοητευμένοι με τους θεσμούς της. Από το Ελσίνκι στην Λισαβόνα, από την Κρήτη στο Δουβλίνο, από τη Λειψία στο Αμπερντίν, παντού, επικρατεί απαισιοδοξία. Κι η απαισιοδοξία αυτή πυροδοτεί την αποδόμηση της ΕΕ. Είναι πια φανερό ότι πλησιάζει η μεγάλη επιλογή μεταξύ της υπόκωφης κατάρρευσης και του αυθεντικού εκδημοκρατισμού.
Πίσω από την ευρωπαϊκή αποδόμηση κρύβεται μια απάτη: Κρίσιμες αποφάσεις που είναι κατ’ εξοχήν πολιτικές και κοινωνικά μεροληπτικές μεταμφιέζονται ως «τεχνοκρατικές». Στόχος της μεταμφίεσης αυτής; Να στερηθούν οι Ευρωπαίοι το δικαίωμα του δημοκρατικού ελέγχου πάνω στην πολιτική εξουσία, στο χρήμα, στην οικονομία, στις συνθήκες εργασίας και στο περιβάλλον.
Όμως, όσο η ουσιαστική δημοκρατία υπονομεύεται, τόσο οι ευρωπαϊκοί θεσμοί χάνουν την νομιμοποίησή τους στα μάτια των Ευρωπαίων, τόσο περισσότερο τελματώνονται οι οικονομίες που απαρτίζουν την ΕΕ, και τόσο μεγαλύτερη δόση αυταρχισμού χρειάζονται οι θεσμοί της για να παραμείνουν κυρίαρχοι μιας ΕΕ που παραπαίει.
Το αντίτιμο αυτής της απάτης δεν είναι λοιπόν μόνο το τέλος της δημοκρατίας. Είναι και η εμμονή σε αποτυχημένες οικονομικές πολιτικές με αποτέλεσμα οι χώρες της ευρωζώνης να καταβαραθρώνονται, η μία μετά την άλλη, στον γκρεμό της ανταγωνιστικής λιτότητας ενώ οι υπόλοιπες (π.χ. η Βρετανία) να αποξενώνονται από αυτά που συμβαίνουν εντός της ευρωζώνης και να ψάχνουν, μάταια, εταίρους εκτός ΕΕ, εκεί που τους περιμένει η απογοήτευση και, πολύ πιθανόν, ακόμα μεγαλύτερη απώλεια κυριαρχίας. Έτσι, πρωτοφανείς ανισότητες, έλλειμμα ελπίδας και αβάστακτος μισανθρωπισμός κατακλύζουν την Ευρώπη.
Δύο φρικτές επιλογές κυριαρχούν:
Επιστροφή στην κίβδηλη θαλπωρή των κρατών-εθνών, ή Παράδοση στους αντιδημοκρατικούς θεσμούς των Βρυξελλών και της Φρανκφούρτης.
Δεν είναι δυνατόν να μην υπάρχει τρίτη εναλλακτική. Ευτυχώς υπάρχει!
Πρόκειται για την εναλλακτική που το αυταρχικό, αντιδημοκρατικό ευρωπαϊκό κατεστημένο αντιπαθεί με πάθος: Ένα κύμα εκδημοκρατισμού!
Το κίνημά μας, το DiEM25, ακριβώς σε αυτό το κύμα προσδοκά και αυτό πασχίζει να δημιουργήσει.
Ερχόμαστε από κάθε γωνιά της Ευρώπης και μας ενώνουν διαφορετικές γλώσσες, πολιτισμοί, κομματικές ταυτότητες, ιδεολογίες, χρώμα δέρματος, φύλο, φιλοσοφικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις, ιδέες για το τι εστί καλή καγαθή κοινωνία. Πάνω απ’ όλα μας ενώνει η αποφασιστικότητα να αντιταχθούμε σ’ ένα ευρωπαϊκό κατεστημένο το οποίο αντιμετωπίζει την αυθεντική δημοκρατία με περιφρόνηση.
Η κινητήριος δύναμη πίσω από το DiEM25 είναι μια απλή, ριζοσπαστική πρόταση:
Να εκδημοκρατίσουμε την Ευρώπη!
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ή θα εκδημοκρατιστεί ή θα διαλυθεί!
Οι άμεσοι στόχοι μας είναι:
(Α) η πλήρης διαφάνεια στην λήψη αποφάσεων από τις οποίες εξαρτάται το μέλλον της Ευρώπης και των λαών της (π.χ. ζωντανή αναμετάδοση των συνεδριάσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, του Eurogroup, του Ecofin – δημοσίευση των πρακτικών του ΔΣ της ΕΚΤ – ανάρτηση στο διαδίκτυο όλων των εγγράφων που σχετίζονται με εμπορικές συμφωνίες τύπου TTIP, TISA), και
(Β) ο επείγων ανασχεδιασμός των πολιτικών των υπαρχόντων θεσμών της ΕΕ (ΕΚΤ, ESM, Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων) στο πλαίσιο νέων, ορθολογικών ερμηνειών των Συνθηκών, με στόχο την αποτελεσματική σταθεροποίηση των πέντε εκφράσεων της παρούσας κρίσης: χρέος, τράπεζες, χαμηλές επενδύσεις, μεταναστευτικό, φτώχεια.
Μεσοπρόθεσμος στόχος μας, μετά την σταθεροποίηση της πολυδιάστατης ευρωπαϊκής κρίσης, είναι η σύγκλιση Συντακτικής Συνέλευσης Ευρωπαίων Αντιπροσώπων με σκοπό την εκπόνηση ευρωπαϊκού Συντάγματος και την δημιουργία ενός πραγματικού, κυρίαρχου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το οποίο θα μοιράζεται την κυριαρχία του μόνο με τα εθνικά κοινοβούλια, τις περιφερειακές συνελεύσεις, τους δήμους και τις κοινότητες.
Καλούμε τους Ευρωπαίους που συμφωνούν με τις αρχές αυτές να συστρατευθούν στο πανευρωπαϊκό κίνημα που ονομάσαμε DiEM25 ώστε, μαζί, να επιβάλουμε στο ευρωπαϊκό κατεστημένο τον αυθεντικό εκδημοκρατισμό της ΕΕ, να θέσουμε τέλος στην μετατροπή όλων των πολιτικών σχέσεων σε σχέσεις εξουσίας και καθυπόταξης, να υποτάξουμε την γραφειοκρατική διοίκηση στην βούληση των κυρίαρχων Ευρωπαίων πολιτών, να αποσυναρμολογήσουμε την μόνιμη κυριαρχία των ολιγοπωλιακών εταιρικών συμφερόντων πάνω στην βούληση των κυρίαρχων Ευρωπαίων πολιτών, και να επανα-πολιτικοποιήσουμε τους κανόνες που διέπουν την ενοποιημένη ευρωπαϊκή αγορά και το κοινό νόμισμα της ευρωζώνης.
Εμπνεόμαστε από μια Ευρώπη του Ορθολογισμού, της Ελευθερίας, της Ανεκτικότητας και της Φαντασίας που γίνεται εφικτή μέσα από την περιεκτική Διαφάνεια, την πραγματική Αλληλεγγύη και την αυθεντική Δημοκρατία. Οραματιζόμαστε την:
Δημοκρατική Ευρώπη όπου η πολιτική εξουσία εκπορεύεται αποκλειστικά από τους κυρίαρχους Ευρωπαίους πολίτες.
Ευρώπη της Διαφάνειας όπου όλες οι αποφάσεις λαμβάνονται μπροστά στα μάτια των πολιτών.
Ενωμένη Ευρώπη της οποίας οι πολίτες έχουν τόσα κοινά εντός της χώρας τους όσα και μεταξύ των χωρών τους.
Ρεαλιστική Ευρώπη που θέτει εφικτούς στόχους ριζοσπαστικού εκδημοκρατισμού.
Αποκεντρωμένη Ευρώπη που χρησιμοποιεί την κεντρική εξουσία για να μεγιστοποιεί την δημοκρατία στους χώρους εργασίας, στις πόλεις, στις περιφέρειες και στα κράτη-μέλη.
Πλουραλιστική Ευρώπη των περιφερειών, των εθνοτήτων, των φιλοσοφικών πεποιθήσεων, των εθνών, των διαφορετικών γλωσσών και πολιτισμών, του αυτο-προσδιορισμού ατόμων και ομάδων.
Ευρώπη της Ισότητας η οποία ευφραίνεται από τις διαφορές και καταπολεμά όλες τις διακρίσεις εναντίον εκείνων που τολμούν να διαφέρουν ως προς το χρώμα του δέρματος, τον ερωτικό τους προσανατολισμό, την προφορά τους, την κοινωνική τους θέση.
Ευρώπη του Πολιτισμού που αναβαπτίζεται μέσα από την πολιτισμική πολυμορφία των λαών της και που προωθεί όχι μόνο την βαριά πολιτιστική κληρονομιά της αλλά και το πολιτιστικό έργο σύγχρονων, ακόμα και «αντιφρονούντων», Ευρωπαίων καλλιτεχνών, μουσικών, συγγραφέων, ποιητών.
Κοινωνική Ευρώπη που αναγνωρίζει ότι η ελευθερία απαιτεί όχι μόνο απουσία καταστολής και έξωθεν παρεμβάσεων αλλά και κάποια βασικά αγαθά που είναι αναγκαία για να παραμένει ο άνθρωπος απελευθερωμένος από την δυναστεία της ανάγκης και της εκμετάλλευσης.
Παραγωγική Ευρώπη που διοχετεύει επενδύσεις στην παραγωγή οικολογικά και κοινωνικά βιώσιμης ευημερίας.
Βιώσιμη Ευρώπη που ζει εντός των φυσικών ορίων του πλανήτη, ελαχιστοποιώντας τις οικολογικές συνέπειες των δραστηριοτήτων της και πασχίζοντας να διατηρήσει όσα περισσότερα ορυκτά καύσιμα γίνεται εντός της γης
Οικολογική Ευρώπη που χρησιμοποιεί την διεθνή της πειθώ για να επιχειρηματολογήσει υπέρ της παγκόσμιας μετάβασης σε πράσινες μορφές ανάπτυξης.
Δημιουργική Ευρώπη που απελευθερώνει τις καινοτόμες δυνάμεις του φαντασιακού των πολιτών της.
Τεχνολογική Ευρώπη που εντάσσει τις νέες τεχνολογίες στην υπηρεσία της αλληλεγγύης.
Ευρώπη της Ιστορικής Συνείδησης που κοιτάει αισιόδοξα προς το μέλλον χωρίς να κρύβεται από το παρελθόν της.
Διεθνιστική Ευρώπη που αντιμετωπίζει τους μη Ευρωπαίους ως αυτο-σκοπούς, κι όχι ως μέσα για την επίτευξη δικών της στόχων.
Ειρηνική Ευρώπη που γνωρίζει πως να αποκλιμακώνει εντάσεις στα ανατολικά και νότια της, λειτουργώντας ως ανάχωμα απέναντι στις δυνάμεις αποσταθεροποίησης, στις τάσεις επεκτατισμού, και στις σειρήνες των μιλιταριστικών «λύσεων».
Ανοικτή Ευρώπη, που ενεργοποιείται από ιδέες και δημιουργικούς ανθρώπους από όλο τον κόσμο, και η οποία κατανοεί πως οι φράκτες και τα τείχη είναι δείγματα αδυναμίας που πυροδοτούν την ανασφάλεια στο όνομα της… ασφάλειας.
Απελευθερωμένη Ευρώπη όπου τα προνόμια, οι προκαταλήψεις και η απειλή της βίας φθίνουν, επιτρέποντας στους Ευρωπαίους να γεννιούνται χωρίς να κληρονομούν αυτόματα κάποιον δεδομένο κοινωνικό ρόλο, με τις ίδιες ευκαιρίες για να αναπτύξουν τις δυνατότητές τους, και ελεύθεροι να επιλέγουν περισσότερους από τους συντρόφους τους στην ζωή, στην εργασία, στην κοινωνία».
πηγη
Βαρουφάκης στο TEDGlobal: Το 'φάντασμα' της ΕΣΣΔ και το μεγαλύτερο του λάθος σαν υπουργός
Γιάνης Βαρουφάκης: "Ο καπιταλισμός θα φάει τη δημοκρατία αν δεν μιλήσουμε υπέρ της"
Ολόκληρη η ομιλία του πρώην υπουργού Οικονομικών στο TEDGlobal της Γενεύης σχετικά με το μέλλον της δημοκρατίας και του καπιταλισμού. Το μεγαλύτερο του λάθος και το παράδειγμα της ΕΣΣΔ (Vid)
Στο προλογικό σημείωμα οι διοργανωτές του TED αναφέρουν:
"Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί οι πολιτικοί δεν είναι αυτό που ήταν, γιατί
οι κυβερνήσεις φαίνεται να μην μπορούν να επιλύσουν τα πραγματικά
προβλήματα; Ο οικονομολόγος Γιάνης Βαρουφάκης, πρώην Υπουργός των
Οικονομικών της Ελλάδας, λέει ότι σήμερα μπορεί να είσαι στην πολιτική,
αλλά όχι στην εξουσία, επειδή η πραγματική εξουσία ανήκει τώρα σε
εκείνους που ελέγχουν την οικονομία. Πιστεύει πως οι μεγιστάνες του
πλούτου και οι επιχειρήσεις κανιβαλίζουν την πολιτική σφαίρα και
προκαλούν οικονομική κρίση. Σε αυτή την ομιλία θα ακούσετε το όνειρό του
για έναν κόσμο στον οποίο το κεφάλαιο και το εργατικό δυναμικό δεν θα
αντιμάχονται, για έναν κόσμο που θα είναι "ταυτόχρονα φιλελεύθερος,
μαρξιστικός και κεϋνσιανός".
Μεταξύ άλλων, ο Γιάνης Βαρουφάκης αναφέρει:
"Έχετε αναρωτηθεί γιατί οι πολιτικοί δεν είναι όπως παλιά; Δεν είναι επειδή εκφυλίστηκε το DNA τους. Είναι κυρίως επειδή κάποιος σήμερα μπορεί μεν να βρίσκεται στην κυβέρνηση αλλά όχι και στην εξουσία, επειδή η εξουσία μετανάστευσε από την πολιτική στην οικονομική σφαίρα, που είναι διαχωρισμένες. Αυτά όσον αφορά στη διαφωνία μου με τον καπιταλισμό. Αν το σκεφτείτε, είναι λιγάκι σαν ένα σμήνος αρπακτικών που αποδεκατίζουν τη λεία τους με τόση επιτυχία που καταλήγουν να πεθαίνουν της πείνας".
Για την πρώην ΕΣΣΔ, αναφέρει: "Το μάθημα που πήραμε από τη σοβιετική πανωλεθρία είναι πως μόνο μ’ ένα θαύμα θα ξαναποκτήσουν εξουσία οι φτωχοί (όπως γινόταν στην αρχαία Αθήνα) χωρίς να υπάρξει βία και απώλειες ανθρώπινων ζωών".
Ποια λύση προτείνει; "Υπάρχει, ωστόσο, μια λύση: να εξαλείψουμε τους φτωχούς εργαζόμενους. Ο καπιταλισμός το κάνει αντικαθιστώντας τους χαμηλόμισθους εργάτες με μηχανές, ανθρωποειδή, ρομπότ. Το πρόβλημα είναι πως για όσο καιρό η οικονομική και η πολιτική σφαίρα παραμένουν διαχωρισμένες, ο αυτοματισμός κάνει ψηλότερες τις δίδυμες κορυφές, την σπατάλη μεγαλύτερη και τις κοινωνικές συγκρούσεις βαθύτερες, μεταξύ άλλων –και σύντομα, όπως πιστεύω- και σε μέρη όπως η Κίνα. Πρέπει λοιπόν να ανασυνθέσουμε, να ξαναενώσουμε την οικονομική και την πολιτική σφαίρα, και μάλιστα εκδημοκρατίζοντας αυτή την ενοποιημένη σφαίρα, αν δε θέλουμε να καταλήξουμε με μια υπερ-απολυταρχία που θα ελέγχει τα πάντα και που θα κάνει το Matrix, την ταινία, να μοιάζει με ντοκιμαντέρ".
Τα πρακτικά παραδείγματα που έδωσε:
"Πρακτικά μιλώντας επιτρέψετε μου να φέρω μερικά παραδείγματα.
Σε επιχειρηματικό επίπεδο, φανταστείτε μια κεφαλαιαγορά, όπου κερδίζεις κεφάλαιο καθώς δουλεύεις, και όπου το κεφάλαιο σε ακολουθεί από τη μια δουλειά στην άλλη, από τη μια εταιρία στην άλλη και η εταιρία –στην οποία δουλεύεις σε μια δεδομένη στιγμή- έχει ως ιδιοκτήτες εκείνους που τη συγκεκριμένη στιγμή δουλεύουν σ’ αυτή. Έτσι όλα τα έσοδα προέρχονται από το κεφάλαιο, από τα κέρδη, και η έννοια της έμμισθης εργασίας γίνεται παρωχημένη. Κανένας διαχωρισμός μεταξύ αυτών που κατέχουν αλλά που δε δουλεύουν στην εταιρία και αυτών που δουλεύουν αλλά δεν κατέχουν την εταιρία˙ καμία πάλη ανάμεσα στο κεφάλαιο και τον εργάτη˙ χωρίς μεγάλο χάσμα ανάμεσα στην επένδυση και την αποταμίευση και, εντέλει, χωρίς τις πανύψηλες δίδυμες κορυφές.
Στο επίπεδο της παγκόσμιας πολιτικής οικονομίας,
φανταστείτε για μια στιγμή πως τα εθνικά μας νομίσματα έχουν μια
ελεύθερα κυμαινόμενη συναλλαγματική ισοτιμία, με ένα παγκόσμιο,
καθολικό, ψηφιακό νόμισμα, ένα νόμισμα που εκδίδει το ΔΝΤ, οι G-20, για
λογαριασμό όλης της ανθρωπότητας. Και φανταστείτε στη συνέχεια πως όλο
το διεθνές εμπόριο γίνεται σ’ αυτό το νόμισμα –ας το ονομάσουμε “το
cosmos,” σε μονάδες του cosmos — με κάθε κυβέρνηση να συμφωνεί να
πληρώνει σε ένα κοινό ταμείο ένα ποσό μονάδων cosmos ανάλογο του
ελλείμματός της ή του πλεονάσματός της. Και φανταστείτε ότι το ταμείο
αυτό χρησιμοποιείται για επένδυση σε πράσινες τεχνολογίες, ειδικά σε
μέρη του κόσμου όπου οι επενδύσεις είναι ανεπαρκείς.
Κι αυτό δεν είναι καινούρια ιδέα. Είναι αυτό που πρότεινε ο John Maynard το 1944 στη Συνδιάσκεψη Bretton Woods. Το πρόβλημα είναι πως εκείνη την εποχή δεν είχαν την τεχνολογία για να το εφαρμόσουν. Τώρα την έχουμε, ειδικά στο πλαίσιο μιας ενοποιημένες πολιτικο-οικονομικής σφαίρας".
.
Και από το κανάλι του DiEM25:
.
.
-Συναρπαστικό, κατά τη δική μου άποψη, και απογοητευτικό, γιατί είχαμε μια ευκαιρία να κάνουμε επανεκκίνηση στην Ευρωζώνη. Όχι μόνο στην Ελλάδα, στην Ευρωζώνη. Να φύγουμε απ’ τον εφησυχασμό και τη διαρκή άρνηση ότι υπήρξε μια μαζική –και υπάρχει μια μαζική αρχιτεκτονική αποτυχία που διατρέχει όλη την ευρωζώνη, και που απειλεί, μαζικά, το σύνολο της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ένωσης. Είχαμε μια ευκαιρία βάση του ελληνικού προγράμματος –που, παρεμπιπτόντως, ήταν το πρώτο πρόγραμμα που εξέφρασε αυτή την άρνηση- για να το θέσουμε σωστά. Και, δυστυχώς, οι δυνάμεις στην ευρωζώνη, στο Eurogroup, επέλεξαν να διατηρήσουν την άρνηση. Αλλά ξέρεις τι συμβαίνει. Αυτή είναι η εμπειρία της σοβιετικής ένωσης. Όταν προσπαθείς να κρατήσεις ζωντανό ένα οικονομικό σύστημα που αρχιτεκτονικά δεν μπορεί να επιζήσει, μέσω πολιτικής βούλησης και αυταρχισμού, μπορεί να καταφέρεις να το παρατείνεις, αλλά όταν συμβαίνει η αλλαγή συμβαίνει πολύ απότομα και καταστροφικά.
Το μεγαλύτερο του λάθος:
"Το μεγαλύτερο λάθος ήταν που υπέγραψα την αίτηση για επέκταση της δανειακής συμφωνίας στο τέλος Φεβρουαρίου. Φανταζόμουν ότι υπήρχε ειλικρινές ενδιαφέρον από την πλευρά των πιστωτών για να βρούμε κοινό τόπο. Και δεν υπήρχε. Τους ενδιέφερε μόνο να συντρίψουν την κυβέρνησή μας, επειδή απλά δεν ήθελαν να ασχοληθούν με τα αρχιτεκτονικά λάθη που υπάρχουν στην ευρωζώνη. Και επειδή δεν ήθελαν να παραδεχτούν ότι επί πέντε χρόνια εφάρμοζαν ένα καταστροφικό πρόγραμμα. Χάσαμε το ένα τρίτο του ΑΕΠ μας. Χειρότερα κι απ’ τη μεγάλη ύφεση του 29. Και κανείς από την Τρόικα των δανειστών που επέβαλλαν αυτή την πολιτική δεν είχε το θάρρος να πει "Κάναμε ένα τεράστιο λάθος".
Ο Λι Κουάν Γιου , ο πρώτος πρωθυπουργός της Σιγκαπούρης και οι μιμητές του στο Πεκίνο, απέδειξαν πέραν πάσης αμφιβολίας ότι είναι απολύτως δυνατό να έχεις έναν ακμάζοντα καπιταλισμό, εντυπωσιακή ανάπτυξη, και ταυτόχρονα μια μη δημοκρατική πολιτική. Και όντως, η δημοκρατία υποχωρεί στη στενωπό που περνάμε εδώ στην Ευρώπη.
Νωρίτερα φέτος, κι ενώ εκπροσωπούσα την Ελλάδα – τη νεοεκλεγείσα κυβέρνηση- ως Υπουργός Οικονομικών στο Eurogroup, μου είπαν εμμέσως πλην σαφώς ότι οι δημοκρατικές διαδικασίες της χώρας μας –οι εκλογές μας- δεν μπορούν να εμπλέκονται με τις οικονομικές πολιτικές που εφαρμόζονται στην Ελλάδα. Τη στιγμή εκείνη ένιωσα πως δε θα μπορούσε να υπάρξει μεγαλύτερη δικαίωση για τον Λι Κουαν Γιου, ή το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα, και για κάποιους «δύσπιστους» φίλους μου που δεν κουράζονταν να επαναλαμβάνουν πως η δημοκρατία θα απαγορευόταν αν ποτέ απειλούσε ν’ αλλάξει οτιδήποτε.
Απόψε, εδώ, θέλω να σας παρουσιάσω μια οικονομική θέση για μια αυθεντική δημοκρατία. Και να σας καλέσω να πιστέψετε μαζί μου πως ο Λι Κουάν Γιου, το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα και τελικά το Eurogroup κάνουν λάθος όταν πιστεύουν πως μπορούμε να κάνουμε και χωρίς τη δημοκρατία –ότι χρειαζόμαστε μια αυθεντική, παλλόμενη δημοκρατία. Και πως χωρίς δημοκρατία οι κοινωνίες μας θα είναι χειρότερες, το μέλλον μας ζοφερό και οι σπουδαίες, νέες τεχνολογίες μας άχρηστες.
Σ’ αυτό το σημείο, επιτρέψτε μου ν’ αναφερθώ σε μια ενδιαφέρουσα παραδοξότητα που απειλεί τις οικονομίες μας αυτή τη στιγμή. Το ονομάζω το παράδοξο των «δίδυμων κορυφών». Την μια κορυφή την καταλαβαίνετε –την ξέρετε, την αναγνωρίζετε- είναι το βουνό των χρεών που ρίχνει μια μακριά σκιά πάνω από τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και ολόκληρο τον κόσμο. Όλοι αναγνωρίζουμε αυτό το βουνό των χρεών. Αλλά λίγοι είναι εκείνοι που διακρίνουν το δίδυμό του. Ένα βουνό αδρανούς ρευστού που ανήκει στους μεγαλοκαταθέτες και σε επιχειρήσεις που φοβούνται να το επενδύσουν στις παραγωγικές δραστηριότητες που μπορούν να δημιουργήσουν έσοδα με τα οποία θα μπορέσουμε να εξαλείψουμε το βουνό των χρεών και τα οποία μπορούν να παράγουν όλα εκείνα τα πράγματα που η ανθρωπότητα χρειάζεται απεγνωσμένα, όπως πράσινη ενέργεια.
Θα αναφέρω δυο αριθμούς. Τους τελευταίους τρεις μήνες, στις ΗΠΑ, τη Βρετανία και την Ευρωζώνη, επενδύσαμε, συνολικά, 3,4 τρισεκατομμύρια δολάρια σε όλα τα πλουτοπαραγωγικά αγαθά –πράγματα όπως βιομηχανικές εγκαταστάσεις, εξοπλισμό, συγκροτήματα γραφείων, σχολεία, δρόμους, αυτοκινητόδρομους κ.ο.κ. 3,4 τρις δολάρια ακούγονται πολλά λεφτά μέχρι που να τα συγκρίνεις με τα 5,1 τρις δολάρια που στοιβάχτηκαν την ίδια περίοδο στα οικονομικά ιδρύματα των ίδιων αυτών χωρών μη κάνοντας απολύτως τίποτ’ άλλο πέραν του να φουσκώνουν τα χρηματιστήρια και να πλειοδοτούν στις τιμές των ακινήτων.
Ένα βουνό χρεών από τη μια και ένα βουνό αδρανούς ρευστού από την άλλη που το ένα δεν μπορεί να σβήσει το άλλο μέσα από τη συνήθη λειτουργία των αγορών μας.
Το αποτέλεσμα είναι παγωμένοι μισθοί και πάνω από το ένα τέταρτο των ηλικιών από 25 ως 54 στην Αμερική, την Ιαπωνία και την Ευρώπη άνεργοι. Και κατά συνέπεια, χαμηλή συνολική ζήτηση, που σε ένα φαύλο κύκλο, ενισχύει την απαισιοδοξία των επενδυτών, που, φοβούμενοι τη χαμηλή ζήτηση, την αναπαράγουν μη επενδύοντας –ακριβώς όπως ο πατέρας του Οιδίποδα, που, φοβισμένος από την προφητεία του μάντη πως ο γιος του θα τον σκοτώσει όταν μεγαλώσει, ακούσια δημιουργεί τις συνθήκες που οδηγούν τον Οιδίποδα, το γιο του, να τον σκοτώσει.
Αυτή είναι η διαφωνία μου με τον καπιταλισμό. Η τεράστια σπατάλη του, όλο αυτό το αδρανές ρευστό πρέπει να ενεργοποιηθεί για να βελτιώσει ζωές, να αναπτύξει ανθρώπινα ταλέντα και τελικά να χρηματοδοτήσει όλες αυτές τις τεχνολογίες, τις πράσινες τεχνολογίες που είναι απολύτως αναγκαίες για να σωθεί ο πλανήτης μας.
Δεν έχω δίκιο που πιστεύω πως η απάντηση μπορεί να είναι η δημοκρατία; Έτσι πιστεύω, αλλά πριν προχωρήσουμε, τι εννοούμε όταν λέμε δημοκρατία; Ο Αριστοτέλης όρισε τη δημοκρατία ως το σύστημα στο οποίο οι ελεύθεροι και οι φτωχοί, όντας πλειοψηφία, ελέγχουν την κυβέρνηση.
Η αλήθεια, βέβαια, είναι πως η αθηναϊκή δημοκρατία απέκλειε πολλούς. Τις γυναίκες, τους μετανάστες και, προφανώς, τους σκλάβους. Αλλά θα ήταν λάθος να παραβλέψουμε τη σημασία της αρχαίας αθηναϊκής δημοκρατίας βάση αυτών που αποκλείονταν απ’ αυτή.
Αυτό που ήταν σημαντικό και συνεχίζει να είναι όσον αφορά στη δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας ήταν η συμπερίληψη των φτωχών εργαζόμενων, που όχι μόνο είχαν δικαίωμα στον ελεύθερο λόγο, αλλά κύρια και ουσιαστικά, είχαν δικαίωμα να εκφέρουν πολιτική κρίση που είχε το ίδιο βάρος στη λήψη αποφάσεων που αφορούσαν στα κρατικά θέματα. Γεγονός είναι ότι η αθηναϊκή δημοκρατία δεν κράτησε και πολύ. Όπως ένα κερί που σκορπίζει δυνατό φως, κάηκε γρήγορα. Και όντως, οι σημερινές φιλελεύθερες δημοκρατίες μας δεν έχουν τις ρίζες τους στην αρχαία Αθήνα. Έχουν τις ρίζες τους στη Magna Carta, στη Δοξασμένη Επανάσταση του 1688, και τέλος στο Αμερικανικό σύνταγμα. Κι ενώ η αθηναϊκή δημοκρατία εστίαζε στον «χωρίς αφέντη» πολίτη και έδινε εξουσία στον φτωχό εργαζόμενο, οι φιλελεύθερες δημοκρατίες μας έχουν βασιστεί στην παράδοση της Magna Carta, που υπήρξε, εν κατακλείδι, μια χάρτα των αφεντάδων. Στην πράξη, η φιλελεύθερη δημοκρατία αναδύθηκε μονάχα όταν πλέον ήταν δυνατός ο πλήρης διαχωρισμός της πολιτικής από την οικονομική σφαίρα, ούτως ώστε να περιοριστεί η δημοκρατική διαδικασία στην πολιτική σφαίρα, αφήνοντας την οικονομική σφαίρα –τον εταιρικό κόσμο, αν θέλετε- σε μια περιοχή όπου δεν ισχύουν οι δημοκρατικοί κανόνες.
Στις δημοκρατίες μας σήμερα αυτός ο διαχωρισμός της οικονομικής από την πολιτική σφαίρα, από τη στιγμή που άρχισε να συμβαίνει, οδήγησε σε μια αδυσώπητη, επική μάχη ανάμεσα σ’ αυτές τις δυο, με την οικονομική σφαίρα να εποικίζει την πολιτική σφαίρα, ροκανίζοντας τη δύναμή της.
Έχετε αναρωτηθεί γιατί οι πολιτικοί δεν είναι όπως παλιά; Δεν είναι επειδή εκφυλίστηκε το DNA τους.
(Γέλια)
Είναι κυρίως επειδή κάποιος σήμερα μπορεί μεν να βρίσκεται στην κυβέρνηση αλλά όχι και στην εξουσία, επειδή η εξουσία μετανάστευσε από την πολιτική στην οικονομική σφαίρα, που είναι διαχωρισμένες.
Αυτά όσον αφορά στη διαφωνία μου με τον καπιταλισμό. Αν το σκεφτείτε, είναι λιγάκι σαν ένα σμήνος αρπακτικών που αποδεκατίζουν τη λεία τους με τόση επιτυχία που καταλήγουν να πεθαίνουν της πείνας.
Με τον ίδιο τρόπο, η οικονομική σφαίρα έχει εποικίσει και κανιβαλίσει την πολιτική σφαίρα σε τέτοιο βαθμό που καταλήγει να αυτοϋπονομεύεται, προκαλώντας οικονομική κρίση. Η εταιρική εξουσία αυξάνεται, τα πολιτικά αγαθά υποτιμώνται, η ανισότητα μεγαλώνει, η συνολική ζήτηση πέφτει και οι εταιρίες φοβούνται υπερβολικά να επενδύσουν το ρευστό τους.
Κι έτσι όσο περισσότερο καταφέρνει ο καπιταλισμός να βγάλει το «δήμο» από τη δημοκρατία, τόσο ψηλώνουν οι δίδυμες κορυφές και τόσο μεγαλύτερες είναι οι απώλειες σε ανθρώπινους πόρους και πλούτο.
Αν έτσι είναι τα πράγματα, αυτό που χρειάζεται είναι να ενώσουμε εκ νέου την πολιτική και την οικονομική σφαίρα δίνοντας, μάλιστα, τον έλεγχο στο «δήμο», όπως ακριβώς στην αρχαία Αθήνα αλλά χωρίς τους σκλάβους και χωρίς να εξαιρέσουμε τις γυναίκες και τους μετανάστες.
Δεν πρόκειται για καμιά πρωτότυπη ιδέα. Η μαρξιστική αριστερά είχε αυτή την ιδέα πριν 100 χρόνια και τα πράγματα δεν πήγαν και πολύ καλά, σωστά;
Το μάθημα που πήραμε από τη σοβιετική πανωλεθρία είναι πως μόνο μ’ ένα θαύμα θα ξαναποκτήσουν εξουσία οι φτωχοί (όπως γινόταν στην αρχαία Αθήνα) χωρίς να υπάρξει βία και απώλειες ανθρώπινων ζωών.
Υπάρχει, ωστόσο, μια λύση: να εξαλείψουμε τους φτωχούς εργαζόμενους. Ο καπιταλισμός το κάνει αντικαθιστώντας τους χαμηλόμισθους εργάτες με μηχανές, ανθρωποειδή, ρομπότ. Το πρόβλημα είναι πως για όσο καιρό η οικονομική και η πολιτική σφαίρα παραμένουν διαχωρισμένες, ο αυτοματισμός κάνει ψηλότερες τις δίδυμες κορυφές, την σπατάλη μεγαλύτερη και τις κοινωνικές συγκρούσεις βαθύτερες, μεταξύ άλλων –και σύντομα, όπως πιστεύω- και σε μέρη όπως η Κίνα.
Πρέπει λοιπόν να ανασυνθέσουμε, να ξαναενώσουμε την οικονομική και την πολιτική σφαίρα, και μάλιστα εκδημοκρατίζοντας αυτή την ενοποιημένη σφαίρα, αν δε θέλουμε να καταλήξουμε με μια υπερ-απολυταρχία που θα ελέγχει τα πάντα και που θα κάνει το Matrix, την ταινία, να μοιάζει με ντοκιμαντέρ.
(Γέλια)
Το θέμα λοιπόν δεν είναι αν ο καπιταλισμός θα επιβιώσει των τεχνολογικών καινοτομιών που γεννά. Το πιο σημαντικό ζήτημα είναι αν ο καπιταλισμός θα αντικατασταθεί από κάτι που μοιάζει με τη δυστοπία του Matrix ή από κάτι που προσεγγίζει μια κοινωνία σαν αυτή του Star Trek, όπου οι μηχανές υπηρετούν τους ανθρώπους και οι άνθρωποι αναλώνουν την ενέργειά τους εξερευνώντας το σύμπαν και απολαμβάνοντας μακριές συζητήσεις για το νόημα της ζωής σε κάποια αρχαία, τύπου αθηναϊκής, αγορά υψηλής τεχνολογίας.
Νομίζω ότι έχουμε το περιθώριο να είμαστε αισιόδοξοι. Αλλά τι θα χρειαστεί, πώς θα γίνει να αποκτήσουμε την ουτοπία του Star Trek, αντί για τη δυστοπία του Matrix;
Πρακτικά μιλώντας επιτρέψετε μου να φέρω μερικά παραδείγματα.
Σε επιχειρηματικό επίπεδο, φανταστείτε μια κεφαλαιαγορά, όπου κερδίζεις κεφάλαιο καθώς δουλεύεις, και όπου το κεφάλαιο σε ακολουθεί από τη μια δουλειά στην άλλη, από τη μια εταιρία στην άλλη και η εταιρία –στην οποία δουλεύεις σε μια δεδομένη στιγμή- έχει ως ιδιοκτήτες εκείνους που τη συγκεκριμένη στιγμή δουλεύουν σ’ αυτή. Έτσι όλα τα έσοδα προέρχονται από το κεφάλαιο, από τα κέρδη, και η έννοια της έμμισθης εργασίας γίνεται παρωχημένη. Κανένας διαχωρισμός μεταξύ αυτών που κατέχουν αλλά που δε δουλεύουν στην εταιρία και αυτών που δουλεύουν αλλά δεν κατέχουν την εταιρία˙ καμία πάλη ανάμεσα στο κεφάλαιο και τον εργάτη˙ χωρίς μεγάλο χάσμα ανάμεσα στην επένδυση και την αποταμίευση και, εντέλει, χωρίς τις πανύψηλες δίδυμες κορυφές.
Στο επίπεδο της παγκόσμιας πολιτικής οικονομίας, φανταστείτε για μια στιγμή πως τα εθνικά μας νομίσματα έχουν μια ελεύθερα κυμαινόμενη συναλλαγματική ισοτιμία, με ένα παγκόσμιο, καθολικό, ψηφιακό νόμισμα, ένα νόμισμα που εκδίδει το ΔΝΤ, οι G-20, για λογαριασμό όλης της ανθρωπότητας. Και φανταστείτε στη συνέχεια πως όλο το διεθνές εμπόριο γίνεται σ’ αυτό το νόμισμα –ας το ονομάσουμε “το cosmos,” σε μονάδες του cosmos — με κάθε κυβέρνηση να συμφωνεί να πληρώνει σε ένα κοινό ταμείο ένα ποσό μονάδων cosmos ανάλογο του ελλείμματός της ή του πλεονάσματός της. Και φανταστείτε ότι το ταμείο αυτό χρησιμοποιείται για επένδυση σε πράσινες τεχνολογίες, ειδικά σε μέρη του κόσμου όπου οι επενδύσεις είναι ανεπαρκείς.
Κι αυτό δεν είναι καινούρια ιδέα. Είναι αυτό που πρότεινε ο John Maynard το 1944 στη Συνδιάσκεψη Bretton Woods. Το πρόβλημα είναι πως εκείνη την εποχή δεν είχαν την τεχνολογία για να το εφαρμόσουν. Τώρα την έχουμε, ειδικά στο πλαίσιο μιας ενοποιημένες πολιτικο-οικονομικής σφαίρας.
Ο κόσμος που σας περιγράφω είναι ταυτόχρονα ελευθεριακός, στο μέτρο που δίνει την εξουσία στα άτομα, μαρξιστικός, αφού θα έχει πετάξει στο σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας τη διαίρεση ανάμεσα σε κεφάλαιο και εργασία, και κεϋνσιανικός, απόλυτα κεϋνσιανικός. Αλλά πάνω απ’ όλα, είναι ένας κόσμος στον οποίο θα μπορούμε να φανταστούμε μια αυθεντική δημοκρατία.
Θα ανατείλει ένας τέτοιος κόσμος; Ή θα κατέλθουμε στη δυστοπία του Matrix; Η απάντηση βρίσκεται στην πολιτική επιλογή που θα κάνουμε συλλογικά. Είναι δική μας επιλογή και καλύτερα να την κάνουμε δημοκρατικά.
Σας ευχαριστώ.
(Χειροκρότημα).
Bruno Giussani: Γιάννη … εσύ ο ίδιος χαρακτηρίζεις τον εαυτό σου στο βιογραφικό σου ως ελευθεριακό μαρξιστή. Τι σχέση έχει η ανάλυση του Μαρξ με τη σημερινή εποχή;
Γιάννης Βαρουφάκης: Λοιπόν, αν υπάρχει κάποια σχέση σε όσα είπα πριν, τότε ο Μαρξ είναι σχετικός. Επειδή το όλο θέμα της επανένωσης της πολιτικής και της οικονομίας είναι –αν δεν το κάνουμε, τότε η τεχνολογική καινοτομία θα δημιουργήσει μια τέτοια μαζική πτώση στη συνολική ζήτηση,
σ’ αυτό αναφέρεται ο Larry Summers όταν λέει κοσμική στασιμότητα. Μ’ αυτή την κρίση να μεταναστεύει από το ένα μέρος του κόσμου στο άλλο, δε θα αποσταθεροποιηθούν μόνο οι δημοκρατίες μας, αλλά ακόμη και ο αναδυόμενος κόσμος που δεν είναι και τόσο υπέρμαχος της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Οπότε αν αυτή η ανάλυση στέκει, τότε ναι, ο Μαρξ είναι απόλυτα σχετικός. Αλλά και ο Χάγιεκ, γι’ αυτό είμαι ελευθεριακός μαρξιστής, και το ίδιο και ο Κέυνς, γι’ αυτό και είμαι τελείως μπερδεμένος.
(Γέλια)
BG: Όντως, και μεις μαζί σου.
(Γέλια)
(Χειροκρότημα)
ΓΒ: Αν δεν είσαι μπερδεμένος, δε σκέφτεσαι, OK;
BG: Αυτό θυμίζει αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο…
ΓΒ: Στην πραγματικότητα είναι του Αϊνστάιν…
BG: Κατά τη διάρκεια της ομιλίας σου ανέφερες τη Σιγκαπούρη και την Κίνα, και χτες βράδυ στο δείπνο των ομιλητών, εξέφρασες την άποψη πως η Δύση μοιάζει με την Κίνα. Θες να μας το εξηγήσεις;
ΓΒ: Υπάρχει μεγάλος βαθμός υποκρισίας. Στις φιλελεύθερες δημοκρατίες μας έχουμε μια επίφαση δημοκρατίας. Κι αυτό επειδή περιορίσαμε, όπως είπα στην ομιλία μου, τη δημοκρατία στην πολιτική σφαίρα, αφήνοντας τη μοναδική σφαίρα όπου βρίσκεται όλη η δράση –την οικονομική σφαίρα- σε μια περιοχή εκτός δημοκρατικών κανόνων.
Κατά μία έννοια, αν μπορώ να γίνω λίγο προκλητικός, η Κίνα σήμερα βρίσκεται πιο κοντά στη Βρετανία του 19ου αιώνα. Επειδή να θυμάσαι, έχουμε την τάση να συνδέουμε το φιλελευθερισμό με τη δημοκρατία – αυτό, ιστορικά, είναι λάθος. Φιλελευθερισμός, φιλελεύθερος, είναι ο John Stuart Mill. Ο John Stuart Mill υπήρξε ιδιαίτερα δύσπιστος σχετικά με τη δημοκρατική διαδικασία. Αυτό λοιπόν που βλέπεις τώρα στην Κίνα είναι μια διαδικασία που μοιάζει πολύ μ’ αυτή που είχαμε στη Βρετανία κατά τη διάρκεια της Βιομηχανικής Επανάστασης, ειδικά κατά τη μετάβαση από την πρώτη στη δεύτερη. Και το να τιμωρούμε την Κίνα επειδή κάνει αυτό που η Δύση έκανε τον 19ο αιώνα μυρίζει υποκρισία.
BG: Είμαι σίγουρος πως πολλοί εδώ μέσα αναρωτιούνται για την εμπειρία σου ως Υπουργού Οικονομικών της Ελλάδας.
ΓΒ: Το ‘ξερα ότι θα φτάναμε και σ’ αυτό…
BG: Ναι
BG: Έξι μήνες μετά, πώς βλέπεις αυτό το πρώτο εξάμηνο του 2015;
ΓΒ: Συναρπαστικό, κατά τη δική μου άποψη, και απογοητευτικό, γιατί είχαμε μια ευκαιρία να κάνουμε επανεκκίνηση στην Ευρωζώνη. Όχι μόνο στην Ελλάδα, στην Ευρωζώνη. Να φύγουμε απ’ τον εφησυχασμό και τη διαρκή άρνηση ότι υπήρξε μια μαζική –και υπάρχει μια μαζική αρχιτεκτονική αποτυχία που διατρέχει όλη την ευρωζώνη, και που απειλεί, μαζικά, το σύνολο της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ένωσης.
Είχαμε μια ευκαιρία βάση του ελληνικού προγράμματος –που, παρεμπιπτόντως, ήταν το πρώτο πρόγραμμα που εξέφρασε αυτή την άρνηση- για να το θέσουμε σωστά. Και, δυστυχώς, οι δυνάμεις στην ευρωζώνη, στο Eurogroup, επέλεξαν να διατηρήσουν την άρνηση.
Αλλά ξέρεις τι συμβαίνει. Αυτή είναι η εμπειρία της σοβιετικής ένωσης. Όταν προσπαθείς να κρατήσεις ζωντανό ένα οικονομικό σύστημα που αρχιτεκτονικά δεν μπορεί να επιζήσει, μέσω πολιτικής βούλησης και αυταρχισμού, μπορεί να καταφέρεις να το παρατείνεις, αλλά όταν συμβαίνει η αλλαγή συμβαίνει πολύ απότομα και καταστροφικά.
BG: Τι είδους αλλαγή προβλέπεις;
ΓΒ: Δεν υπάρχει αμφιβολία πως αν δεν αλλάξουμε την αρχιτεκτονική της ευρωζώνης, η ευρωζώνη δεν έχει μέλλον.
BG: Έκανες λάθη όταν ήσουν υπουργός οικονομικών;
ΓΒ: Καθημερινά.
BG: Για παράδειγμα; ΓΒ: Όποιος ρίξει μια ματιά εκεί πίσω…
(Χειροκροτήματα)
Όχι, σοβαρά τώρα. Αν υπάρχει ένας υπουργός οικονομικών, ή υπουργός γενικά, που θα σου πει μετά από έξι μήνες σ’ αυτή τη θέση, ειδικά σε μια τόσο αγχωτική κατάσταση, ότι δεν έκανε λάθος, αυτός ο άνθρωπος είναι επικίνδυνος. Φυσικά έκανα λάθη.
Το μεγαλύτερο λάθος ήταν που υπέγραψα την αίτηση για επέκταση της δανειακής συμφωνίας στο τέλος Φεβρουαρίου. Φανταζόμουν ότι υπήρχε ειλικρινές ενδιαφέρον από την πλευρά των πιστωτών για να βρούμε κοινό τόπο. Και δεν υπήρχε. Τους ενδιέφερε μόνο να συντρίψουν την κυβέρνησή μας, επειδή απλά δεν ήθελαν να ασχοληθούν με τα αρχιτεκτονικά λάθη που υπάρχουν στην ευρωζώνη. Και επειδή δεν ήθελαν να παραδεχτούν ότι επί πέντε χρόνια εφάρμοζαν ένα καταστροφικό πρόγραμμα. Χάσαμε το ένα τρίτο του ΑΕΠ μας. Χειρότερα κι απ’ τη μεγάλη ύφεση του 29. Και κανείς από την Τρόικα των δανειστών που επέβαλλαν αυτή την πολιτική δεν είχε το θάρρος να πει «Κάναμε ένα τεράστιο λάθος».
BG: Παρ’ ολ’ αυτά και παρά τους έντονους τόνους της συζήτησης, φαίνεται να παραμένεις υποστηρικτής της Ευρώπης.
ΓΒ: Απόλυτα. Κοίτα, η κριτική μου για την ΕΕ και την ευρωζωνη έρχεται από ένα άτομο που αναπνέει Ευρώπη. Ο μεγάλος μου φόβος είναι πως η ευρωζώνη δε θα επιβιώσει. Γιατί αν δεν επιβιώσει οι φυγόκεντρες δυνάμεις που θα ελευθερωθούν θα είναι δαιμονικές, και θα καταστρέψουν την ΕΕ. Και αυτό θα είναι καταστροφικό όχι μόνο για την Ευρώπη αλλά και για την παγκόσμια οικονομική κοινότητα.
Είμαστε πιθανά η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο. Και αν επιτρέψουμε στον εαυτό μας να πάρουμε το δρόμο του μετανεωτερικού 1930, που αυτό μου φαίνεται ότι κάνουμε, τότε αυτό θα είναι ολέθριο για το μέλλον των ευρωπαίων αλλά και των μη ευρωπαίων.
BG: Ελπίζουμε ειλικρινά να κάνεις λάθος σ’ αυτό το σημείο. Γιάννη, σ’ ευχαριστώ που ήρθες στο TED.
ΓΒ: Ευχαριστώ.
(Χειροκρότημα).
Απόδοση κειμένου στα ελληνικά: Πρακτορείο Ειδήσεων pressenza.com
..
Γ. Βαρουφάκης: Τις τράπεζες τις έκλεισε η τρόικα
Στην τρόικα απέδωσε την ευθύνη για το κλείσιμο των τραπεζών και την
επιβολή ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων ο πρώην υπουργός Οικονομικών
Γιάνης Βαρουφάκης, κατά την παρουσίαση της Κίνησης για την Δημοκρατία
στην Ευρώπη (DiEM25) χθες το βράδυ στο Βερολίνο. «Το 1967 ανέτρεψαν την
ελληνική δημοκρατία με τα τανκς, τον Ιούλιο του 2015 το έκαναν με τις
τράπεζες» δήλωσε ο κ. Βαρουφάκης και παραδέχθηκε ότι ο ίδιος απέτυχε ως
υπουργός Οικονομικών, ενώ η κυβέρνηση συνθηκολόγησε σε ένα πρόγραμμα
σχεδιασμένο να αποτύχει.
«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι απέτυχα. Και η κυβέρνησή μας συνθηκολόγησε, παραδόθηκε σε ένα πρόγραμμα το οποίο ήταν σχεδιασμένο να αποτύχει και στο οποίο δεν πιστεύει κανείς - ούτε ο Δρ Σόιμπλε ούτε το ΔΝΤ ούτε ο κ. Ντράγκι ούτε ο κ. Τσίπρας, κανείς. Προφανώς επρόκειτο για θεαματική αποτυχία» δήλωσε ο Γ. Βαρουφάκης, απαντώντας σε Έλληνα που βρέθηκε στο κοινό, o οποίος τον κατηγόρησε ότι απέτυχε και ότι ευθύνεται για το κλείσιμο των τραπεζών και για το γεγονός ότι ο ίδιος δεν μπορεί να εισπράξει τον μισθό του. «Οι έλεγχοι στην κίνηση κεφαλαίων χρησιμοποιήθηκαν πρώτα στην Κύπρο λίγες ημέρες αφότου εξελέγη η νέα κυβέρνηση - είστε εξοικειωμένοι με αυτό, ε; Εκείνη την ημέρα έγινε για μένα σαφές ότι οι έλεγχοι στην κίνηση κεφαλαίων θα ήταν ο νέος τρόπος με τον οποίο η τρόικα θα επέβαλε τη σιδηρά θέλησή της στις κυβερνήσεις.
«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι απέτυχα. Και η κυβέρνησή μας συνθηκολόγησε, παραδόθηκε σε ένα πρόγραμμα το οποίο ήταν σχεδιασμένο να αποτύχει και στο οποίο δεν πιστεύει κανείς - ούτε ο Δρ Σόιμπλε ούτε το ΔΝΤ ούτε ο κ. Ντράγκι ούτε ο κ. Τσίπρας, κανείς. Προφανώς επρόκειτο για θεαματική αποτυχία» δήλωσε ο Γ. Βαρουφάκης, απαντώντας σε Έλληνα που βρέθηκε στο κοινό, o οποίος τον κατηγόρησε ότι απέτυχε και ότι ευθύνεται για το κλείσιμο των τραπεζών και για το γεγονός ότι ο ίδιος δεν μπορεί να εισπράξει τον μισθό του. «Οι έλεγχοι στην κίνηση κεφαλαίων χρησιμοποιήθηκαν πρώτα στην Κύπρο λίγες ημέρες αφότου εξελέγη η νέα κυβέρνηση - είστε εξοικειωμένοι με αυτό, ε; Εκείνη την ημέρα έγινε για μένα σαφές ότι οι έλεγχοι στην κίνηση κεφαλαίων θα ήταν ο νέος τρόπος με τον οποίο η τρόικα θα επέβαλε τη σιδηρά θέλησή της στις κυβερνήσεις.
Βαρουφάκης στο TEDGlobal: Το 'φάντασμα' της ΕΣΣΔ και το μεγαλύτερο του λάθος σαν υπουργός
Γιάνης Βαρουφάκης: "Ο καπιταλισμός θα φάει τη δημοκρατία αν δεν μιλήσουμε υπέρ της"Ολόκληρη η ομιλία του πρώην υπουργού Οικονομικών στο TEDGlobal της Γενεύης σχετικά με το μέλλον της δημοκρατίας και του καπιταλισμού. Το μεγαλύτερο του λάθος και το παράδειγμα της ΕΣΣΔ (Vid)
Στα μέσα Δεκεμβρίου, ο Γιάνης Βαρουφάκης έδωσε ομιλία στο TEDGlobal
της Γενεύης σχετικά με το μέλλον της δημοκρατίας και του καπιταλισμού.
Με αφορμή τη δημιουργία του νέου ευρωπαϊκού του κόμματος, του DiEM25, την επανέφερε μέσω του ιστολόγιου του μιας και τώρα κυκλοφόρησε ολόκληρη και υποτιτλισμένη στο διαδίκτυο.
Με αφορμή τη δημιουργία του νέου ευρωπαϊκού του κόμματος, του DiEM25, την επανέφερε μέσω του ιστολόγιου του μιας και τώρα κυκλοφόρησε ολόκληρη και υποτιτλισμένη στο διαδίκτυο.
Μεταξύ άλλων, ο Γιάνης Βαρουφάκης αναφέρει:
"Έχετε αναρωτηθεί γιατί οι πολιτικοί δεν είναι όπως παλιά; Δεν είναι επειδή εκφυλίστηκε το DNA τους. Είναι κυρίως επειδή κάποιος σήμερα μπορεί μεν να βρίσκεται στην κυβέρνηση αλλά όχι και στην εξουσία, επειδή η εξουσία μετανάστευσε από την πολιτική στην οικονομική σφαίρα, που είναι διαχωρισμένες. Αυτά όσον αφορά στη διαφωνία μου με τον καπιταλισμό. Αν το σκεφτείτε, είναι λιγάκι σαν ένα σμήνος αρπακτικών που αποδεκατίζουν τη λεία τους με τόση επιτυχία που καταλήγουν να πεθαίνουν της πείνας".
Για την πρώην ΕΣΣΔ, αναφέρει: "Το μάθημα που πήραμε από τη σοβιετική πανωλεθρία είναι πως μόνο μ’ ένα θαύμα θα ξαναποκτήσουν εξουσία οι φτωχοί (όπως γινόταν στην αρχαία Αθήνα) χωρίς να υπάρξει βία και απώλειες ανθρώπινων ζωών".
Ποια λύση προτείνει; "Υπάρχει, ωστόσο, μια λύση: να εξαλείψουμε τους φτωχούς εργαζόμενους. Ο καπιταλισμός το κάνει αντικαθιστώντας τους χαμηλόμισθους εργάτες με μηχανές, ανθρωποειδή, ρομπότ. Το πρόβλημα είναι πως για όσο καιρό η οικονομική και η πολιτική σφαίρα παραμένουν διαχωρισμένες, ο αυτοματισμός κάνει ψηλότερες τις δίδυμες κορυφές, την σπατάλη μεγαλύτερη και τις κοινωνικές συγκρούσεις βαθύτερες, μεταξύ άλλων –και σύντομα, όπως πιστεύω- και σε μέρη όπως η Κίνα. Πρέπει λοιπόν να ανασυνθέσουμε, να ξαναενώσουμε την οικονομική και την πολιτική σφαίρα, και μάλιστα εκδημοκρατίζοντας αυτή την ενοποιημένη σφαίρα, αν δε θέλουμε να καταλήξουμε με μια υπερ-απολυταρχία που θα ελέγχει τα πάντα και που θα κάνει το Matrix, την ταινία, να μοιάζει με ντοκιμαντέρ".
Τα πρακτικά παραδείγματα που έδωσε:
"Πρακτικά μιλώντας επιτρέψετε μου να φέρω μερικά παραδείγματα.
Σε επιχειρηματικό επίπεδο, φανταστείτε μια κεφαλαιαγορά, όπου κερδίζεις κεφάλαιο καθώς δουλεύεις, και όπου το κεφάλαιο σε ακολουθεί από τη μια δουλειά στην άλλη, από τη μια εταιρία στην άλλη και η εταιρία –στην οποία δουλεύεις σε μια δεδομένη στιγμή- έχει ως ιδιοκτήτες εκείνους που τη συγκεκριμένη στιγμή δουλεύουν σ’ αυτή. Έτσι όλα τα έσοδα προέρχονται από το κεφάλαιο, από τα κέρδη, και η έννοια της έμμισθης εργασίας γίνεται παρωχημένη. Κανένας διαχωρισμός μεταξύ αυτών που κατέχουν αλλά που δε δουλεύουν στην εταιρία και αυτών που δουλεύουν αλλά δεν κατέχουν την εταιρία˙ καμία πάλη ανάμεσα στο κεφάλαιο και τον εργάτη˙ χωρίς μεγάλο χάσμα ανάμεσα στην επένδυση και την αποταμίευση και, εντέλει, χωρίς τις πανύψηλες δίδυμες κορυφές.
Στο επίπεδο της παγκόσμιας πολιτικής οικονομίας,
φανταστείτε για μια στιγμή πως τα εθνικά μας νομίσματα έχουν μια
ελεύθερα κυμαινόμενη συναλλαγματική ισοτιμία, με ένα παγκόσμιο,
καθολικό, ψηφιακό νόμισμα, ένα νόμισμα που εκδίδει το ΔΝΤ, οι G-20, για
λογαριασμό όλης της ανθρωπότητας. Και φανταστείτε στη συνέχεια πως όλο
το διεθνές εμπόριο γίνεται σ’ αυτό το νόμισμα –ας το ονομάσουμε “το
cosmos,” σε μονάδες του cosmos — με κάθε κυβέρνηση να συμφωνεί να
πληρώνει σε ένα κοινό ταμείο ένα ποσό μονάδων cosmos ανάλογο του
ελλείμματός της ή του πλεονάσματός της. Και φανταστείτε ότι το ταμείο
αυτό χρησιμοποιείται για επένδυση σε πράσινες τεχνολογίες, ειδικά σε
μέρη του κόσμου όπου οι επενδύσεις είναι ανεπαρκείς.Κι αυτό δεν είναι καινούρια ιδέα. Είναι αυτό που πρότεινε ο John Maynard το 1944 στη Συνδιάσκεψη Bretton Woods. Το πρόβλημα είναι πως εκείνη την εποχή δεν είχαν την τεχνολογία για να το εφαρμόσουν. Τώρα την έχουμε, ειδικά στο πλαίσιο μιας ενοποιημένες πολιτικο-οικονομικής σφαίρας".
Ερωτηθείς για τη δική του πορεία ως υπ. Οικονομικών, ο Γ. Βαρουφάκης είπε:
-Έξι μήνες μετά, πώς βλέπεις αυτό το πρώτο εξάμηνο του 2015;-Συναρπαστικό, κατά τη δική μου άποψη, και απογοητευτικό, γιατί είχαμε μια ευκαιρία να κάνουμε επανεκκίνηση στην Ευρωζώνη. Όχι μόνο στην Ελλάδα, στην Ευρωζώνη. Να φύγουμε απ’ τον εφησυχασμό και τη διαρκή άρνηση ότι υπήρξε μια μαζική –και υπάρχει μια μαζική αρχιτεκτονική αποτυχία που διατρέχει όλη την ευρωζώνη, και που απειλεί, μαζικά, το σύνολο της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ένωσης. Είχαμε μια ευκαιρία βάση του ελληνικού προγράμματος –που, παρεμπιπτόντως, ήταν το πρώτο πρόγραμμα που εξέφρασε αυτή την άρνηση- για να το θέσουμε σωστά. Και, δυστυχώς, οι δυνάμεις στην ευρωζώνη, στο Eurogroup, επέλεξαν να διατηρήσουν την άρνηση. Αλλά ξέρεις τι συμβαίνει. Αυτή είναι η εμπειρία της σοβιετικής ένωσης. Όταν προσπαθείς να κρατήσεις ζωντανό ένα οικονομικό σύστημα που αρχιτεκτονικά δεν μπορεί να επιζήσει, μέσω πολιτικής βούλησης και αυταρχισμού, μπορεί να καταφέρεις να το παρατείνεις, αλλά όταν συμβαίνει η αλλαγή συμβαίνει πολύ απότομα και καταστροφικά.
Το μεγαλύτερο του λάθος:
"Το μεγαλύτερο λάθος ήταν που υπέγραψα την αίτηση για επέκταση της δανειακής συμφωνίας στο τέλος Φεβρουαρίου. Φανταζόμουν ότι υπήρχε ειλικρινές ενδιαφέρον από την πλευρά των πιστωτών για να βρούμε κοινό τόπο. Και δεν υπήρχε. Τους ενδιέφερε μόνο να συντρίψουν την κυβέρνησή μας, επειδή απλά δεν ήθελαν να ασχοληθούν με τα αρχιτεκτονικά λάθη που υπάρχουν στην ευρωζώνη. Και επειδή δεν ήθελαν να παραδεχτούν ότι επί πέντε χρόνια εφάρμοζαν ένα καταστροφικό πρόγραμμα. Χάσαμε το ένα τρίτο του ΑΕΠ μας. Χειρότερα κι απ’ τη μεγάλη ύφεση του 29. Και κανείς από την Τρόικα των δανειστών που επέβαλλαν αυτή την πολιτική δεν είχε το θάρρος να πει "Κάναμε ένα τεράστιο λάθος".
Ολόκληρο το κείμενο της ομιλίας του:
Δημοκρατία. Στη Δύση, κάνουμε το κολοσσιαίο λάθος να την παίρνουμε ως δεδομένη. Βλέπουμε τη δημοκρατία όχι σαν το πιο ευαίσθητο λουλούδι –που πραγματικά είναι-, αλλά ως ένα κομμάτι της επίπλωσης της κοινωνίας μας. Έχουμε την τάση να τη θεωρούμε αδιαπραγμάτευτο δεδομένο. Εσφαλμένα πιστεύουμε πως ο καπιταλισμός συνεπάγεται αναπόφευκτα τη δημοκρατία. Δεν είναι έτσι.Ο Λι Κουάν Γιου , ο πρώτος πρωθυπουργός της Σιγκαπούρης και οι μιμητές του στο Πεκίνο, απέδειξαν πέραν πάσης αμφιβολίας ότι είναι απολύτως δυνατό να έχεις έναν ακμάζοντα καπιταλισμό, εντυπωσιακή ανάπτυξη, και ταυτόχρονα μια μη δημοκρατική πολιτική. Και όντως, η δημοκρατία υποχωρεί στη στενωπό που περνάμε εδώ στην Ευρώπη.
Νωρίτερα φέτος, κι ενώ εκπροσωπούσα την Ελλάδα – τη νεοεκλεγείσα κυβέρνηση- ως Υπουργός Οικονομικών στο Eurogroup, μου είπαν εμμέσως πλην σαφώς ότι οι δημοκρατικές διαδικασίες της χώρας μας –οι εκλογές μας- δεν μπορούν να εμπλέκονται με τις οικονομικές πολιτικές που εφαρμόζονται στην Ελλάδα. Τη στιγμή εκείνη ένιωσα πως δε θα μπορούσε να υπάρξει μεγαλύτερη δικαίωση για τον Λι Κουαν Γιου, ή το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα, και για κάποιους «δύσπιστους» φίλους μου που δεν κουράζονταν να επαναλαμβάνουν πως η δημοκρατία θα απαγορευόταν αν ποτέ απειλούσε ν’ αλλάξει οτιδήποτε.
Απόψε, εδώ, θέλω να σας παρουσιάσω μια οικονομική θέση για μια αυθεντική δημοκρατία. Και να σας καλέσω να πιστέψετε μαζί μου πως ο Λι Κουάν Γιου, το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα και τελικά το Eurogroup κάνουν λάθος όταν πιστεύουν πως μπορούμε να κάνουμε και χωρίς τη δημοκρατία –ότι χρειαζόμαστε μια αυθεντική, παλλόμενη δημοκρατία. Και πως χωρίς δημοκρατία οι κοινωνίες μας θα είναι χειρότερες, το μέλλον μας ζοφερό και οι σπουδαίες, νέες τεχνολογίες μας άχρηστες.
Σ’ αυτό το σημείο, επιτρέψτε μου ν’ αναφερθώ σε μια ενδιαφέρουσα παραδοξότητα που απειλεί τις οικονομίες μας αυτή τη στιγμή. Το ονομάζω το παράδοξο των «δίδυμων κορυφών». Την μια κορυφή την καταλαβαίνετε –την ξέρετε, την αναγνωρίζετε- είναι το βουνό των χρεών που ρίχνει μια μακριά σκιά πάνω από τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και ολόκληρο τον κόσμο. Όλοι αναγνωρίζουμε αυτό το βουνό των χρεών. Αλλά λίγοι είναι εκείνοι που διακρίνουν το δίδυμό του. Ένα βουνό αδρανούς ρευστού που ανήκει στους μεγαλοκαταθέτες και σε επιχειρήσεις που φοβούνται να το επενδύσουν στις παραγωγικές δραστηριότητες που μπορούν να δημιουργήσουν έσοδα με τα οποία θα μπορέσουμε να εξαλείψουμε το βουνό των χρεών και τα οποία μπορούν να παράγουν όλα εκείνα τα πράγματα που η ανθρωπότητα χρειάζεται απεγνωσμένα, όπως πράσινη ενέργεια.
Θα αναφέρω δυο αριθμούς. Τους τελευταίους τρεις μήνες, στις ΗΠΑ, τη Βρετανία και την Ευρωζώνη, επενδύσαμε, συνολικά, 3,4 τρισεκατομμύρια δολάρια σε όλα τα πλουτοπαραγωγικά αγαθά –πράγματα όπως βιομηχανικές εγκαταστάσεις, εξοπλισμό, συγκροτήματα γραφείων, σχολεία, δρόμους, αυτοκινητόδρομους κ.ο.κ. 3,4 τρις δολάρια ακούγονται πολλά λεφτά μέχρι που να τα συγκρίνεις με τα 5,1 τρις δολάρια που στοιβάχτηκαν την ίδια περίοδο στα οικονομικά ιδρύματα των ίδιων αυτών χωρών μη κάνοντας απολύτως τίποτ’ άλλο πέραν του να φουσκώνουν τα χρηματιστήρια και να πλειοδοτούν στις τιμές των ακινήτων.
Ένα βουνό χρεών από τη μια και ένα βουνό αδρανούς ρευστού από την άλλη που το ένα δεν μπορεί να σβήσει το άλλο μέσα από τη συνήθη λειτουργία των αγορών μας.
Το αποτέλεσμα είναι παγωμένοι μισθοί και πάνω από το ένα τέταρτο των ηλικιών από 25 ως 54 στην Αμερική, την Ιαπωνία και την Ευρώπη άνεργοι. Και κατά συνέπεια, χαμηλή συνολική ζήτηση, που σε ένα φαύλο κύκλο, ενισχύει την απαισιοδοξία των επενδυτών, που, φοβούμενοι τη χαμηλή ζήτηση, την αναπαράγουν μη επενδύοντας –ακριβώς όπως ο πατέρας του Οιδίποδα, που, φοβισμένος από την προφητεία του μάντη πως ο γιος του θα τον σκοτώσει όταν μεγαλώσει, ακούσια δημιουργεί τις συνθήκες που οδηγούν τον Οιδίποδα, το γιο του, να τον σκοτώσει.
Αυτή είναι η διαφωνία μου με τον καπιταλισμό. Η τεράστια σπατάλη του, όλο αυτό το αδρανές ρευστό πρέπει να ενεργοποιηθεί για να βελτιώσει ζωές, να αναπτύξει ανθρώπινα ταλέντα και τελικά να χρηματοδοτήσει όλες αυτές τις τεχνολογίες, τις πράσινες τεχνολογίες που είναι απολύτως αναγκαίες για να σωθεί ο πλανήτης μας.
Δεν έχω δίκιο που πιστεύω πως η απάντηση μπορεί να είναι η δημοκρατία; Έτσι πιστεύω, αλλά πριν προχωρήσουμε, τι εννοούμε όταν λέμε δημοκρατία; Ο Αριστοτέλης όρισε τη δημοκρατία ως το σύστημα στο οποίο οι ελεύθεροι και οι φτωχοί, όντας πλειοψηφία, ελέγχουν την κυβέρνηση.
Η αλήθεια, βέβαια, είναι πως η αθηναϊκή δημοκρατία απέκλειε πολλούς. Τις γυναίκες, τους μετανάστες και, προφανώς, τους σκλάβους. Αλλά θα ήταν λάθος να παραβλέψουμε τη σημασία της αρχαίας αθηναϊκής δημοκρατίας βάση αυτών που αποκλείονταν απ’ αυτή.
Αυτό που ήταν σημαντικό και συνεχίζει να είναι όσον αφορά στη δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας ήταν η συμπερίληψη των φτωχών εργαζόμενων, που όχι μόνο είχαν δικαίωμα στον ελεύθερο λόγο, αλλά κύρια και ουσιαστικά, είχαν δικαίωμα να εκφέρουν πολιτική κρίση που είχε το ίδιο βάρος στη λήψη αποφάσεων που αφορούσαν στα κρατικά θέματα. Γεγονός είναι ότι η αθηναϊκή δημοκρατία δεν κράτησε και πολύ. Όπως ένα κερί που σκορπίζει δυνατό φως, κάηκε γρήγορα. Και όντως, οι σημερινές φιλελεύθερες δημοκρατίες μας δεν έχουν τις ρίζες τους στην αρχαία Αθήνα. Έχουν τις ρίζες τους στη Magna Carta, στη Δοξασμένη Επανάσταση του 1688, και τέλος στο Αμερικανικό σύνταγμα. Κι ενώ η αθηναϊκή δημοκρατία εστίαζε στον «χωρίς αφέντη» πολίτη και έδινε εξουσία στον φτωχό εργαζόμενο, οι φιλελεύθερες δημοκρατίες μας έχουν βασιστεί στην παράδοση της Magna Carta, που υπήρξε, εν κατακλείδι, μια χάρτα των αφεντάδων. Στην πράξη, η φιλελεύθερη δημοκρατία αναδύθηκε μονάχα όταν πλέον ήταν δυνατός ο πλήρης διαχωρισμός της πολιτικής από την οικονομική σφαίρα, ούτως ώστε να περιοριστεί η δημοκρατική διαδικασία στην πολιτική σφαίρα, αφήνοντας την οικονομική σφαίρα –τον εταιρικό κόσμο, αν θέλετε- σε μια περιοχή όπου δεν ισχύουν οι δημοκρατικοί κανόνες.
Στις δημοκρατίες μας σήμερα αυτός ο διαχωρισμός της οικονομικής από την πολιτική σφαίρα, από τη στιγμή που άρχισε να συμβαίνει, οδήγησε σε μια αδυσώπητη, επική μάχη ανάμεσα σ’ αυτές τις δυο, με την οικονομική σφαίρα να εποικίζει την πολιτική σφαίρα, ροκανίζοντας τη δύναμή της.
Έχετε αναρωτηθεί γιατί οι πολιτικοί δεν είναι όπως παλιά; Δεν είναι επειδή εκφυλίστηκε το DNA τους.
(Γέλια)
Είναι κυρίως επειδή κάποιος σήμερα μπορεί μεν να βρίσκεται στην κυβέρνηση αλλά όχι και στην εξουσία, επειδή η εξουσία μετανάστευσε από την πολιτική στην οικονομική σφαίρα, που είναι διαχωρισμένες.
Αυτά όσον αφορά στη διαφωνία μου με τον καπιταλισμό. Αν το σκεφτείτε, είναι λιγάκι σαν ένα σμήνος αρπακτικών που αποδεκατίζουν τη λεία τους με τόση επιτυχία που καταλήγουν να πεθαίνουν της πείνας.
Με τον ίδιο τρόπο, η οικονομική σφαίρα έχει εποικίσει και κανιβαλίσει την πολιτική σφαίρα σε τέτοιο βαθμό που καταλήγει να αυτοϋπονομεύεται, προκαλώντας οικονομική κρίση. Η εταιρική εξουσία αυξάνεται, τα πολιτικά αγαθά υποτιμώνται, η ανισότητα μεγαλώνει, η συνολική ζήτηση πέφτει και οι εταιρίες φοβούνται υπερβολικά να επενδύσουν το ρευστό τους.
Κι έτσι όσο περισσότερο καταφέρνει ο καπιταλισμός να βγάλει το «δήμο» από τη δημοκρατία, τόσο ψηλώνουν οι δίδυμες κορυφές και τόσο μεγαλύτερες είναι οι απώλειες σε ανθρώπινους πόρους και πλούτο.
Αν έτσι είναι τα πράγματα, αυτό που χρειάζεται είναι να ενώσουμε εκ νέου την πολιτική και την οικονομική σφαίρα δίνοντας, μάλιστα, τον έλεγχο στο «δήμο», όπως ακριβώς στην αρχαία Αθήνα αλλά χωρίς τους σκλάβους και χωρίς να εξαιρέσουμε τις γυναίκες και τους μετανάστες.
Δεν πρόκειται για καμιά πρωτότυπη ιδέα. Η μαρξιστική αριστερά είχε αυτή την ιδέα πριν 100 χρόνια και τα πράγματα δεν πήγαν και πολύ καλά, σωστά;
Το μάθημα που πήραμε από τη σοβιετική πανωλεθρία είναι πως μόνο μ’ ένα θαύμα θα ξαναποκτήσουν εξουσία οι φτωχοί (όπως γινόταν στην αρχαία Αθήνα) χωρίς να υπάρξει βία και απώλειες ανθρώπινων ζωών.
Υπάρχει, ωστόσο, μια λύση: να εξαλείψουμε τους φτωχούς εργαζόμενους. Ο καπιταλισμός το κάνει αντικαθιστώντας τους χαμηλόμισθους εργάτες με μηχανές, ανθρωποειδή, ρομπότ. Το πρόβλημα είναι πως για όσο καιρό η οικονομική και η πολιτική σφαίρα παραμένουν διαχωρισμένες, ο αυτοματισμός κάνει ψηλότερες τις δίδυμες κορυφές, την σπατάλη μεγαλύτερη και τις κοινωνικές συγκρούσεις βαθύτερες, μεταξύ άλλων –και σύντομα, όπως πιστεύω- και σε μέρη όπως η Κίνα.
Πρέπει λοιπόν να ανασυνθέσουμε, να ξαναενώσουμε την οικονομική και την πολιτική σφαίρα, και μάλιστα εκδημοκρατίζοντας αυτή την ενοποιημένη σφαίρα, αν δε θέλουμε να καταλήξουμε με μια υπερ-απολυταρχία που θα ελέγχει τα πάντα και που θα κάνει το Matrix, την ταινία, να μοιάζει με ντοκιμαντέρ.
(Γέλια)
Το θέμα λοιπόν δεν είναι αν ο καπιταλισμός θα επιβιώσει των τεχνολογικών καινοτομιών που γεννά. Το πιο σημαντικό ζήτημα είναι αν ο καπιταλισμός θα αντικατασταθεί από κάτι που μοιάζει με τη δυστοπία του Matrix ή από κάτι που προσεγγίζει μια κοινωνία σαν αυτή του Star Trek, όπου οι μηχανές υπηρετούν τους ανθρώπους και οι άνθρωποι αναλώνουν την ενέργειά τους εξερευνώντας το σύμπαν και απολαμβάνοντας μακριές συζητήσεις για το νόημα της ζωής σε κάποια αρχαία, τύπου αθηναϊκής, αγορά υψηλής τεχνολογίας.
Νομίζω ότι έχουμε το περιθώριο να είμαστε αισιόδοξοι. Αλλά τι θα χρειαστεί, πώς θα γίνει να αποκτήσουμε την ουτοπία του Star Trek, αντί για τη δυστοπία του Matrix;
Πρακτικά μιλώντας επιτρέψετε μου να φέρω μερικά παραδείγματα.
Σε επιχειρηματικό επίπεδο, φανταστείτε μια κεφαλαιαγορά, όπου κερδίζεις κεφάλαιο καθώς δουλεύεις, και όπου το κεφάλαιο σε ακολουθεί από τη μια δουλειά στην άλλη, από τη μια εταιρία στην άλλη και η εταιρία –στην οποία δουλεύεις σε μια δεδομένη στιγμή- έχει ως ιδιοκτήτες εκείνους που τη συγκεκριμένη στιγμή δουλεύουν σ’ αυτή. Έτσι όλα τα έσοδα προέρχονται από το κεφάλαιο, από τα κέρδη, και η έννοια της έμμισθης εργασίας γίνεται παρωχημένη. Κανένας διαχωρισμός μεταξύ αυτών που κατέχουν αλλά που δε δουλεύουν στην εταιρία και αυτών που δουλεύουν αλλά δεν κατέχουν την εταιρία˙ καμία πάλη ανάμεσα στο κεφάλαιο και τον εργάτη˙ χωρίς μεγάλο χάσμα ανάμεσα στην επένδυση και την αποταμίευση και, εντέλει, χωρίς τις πανύψηλες δίδυμες κορυφές.
Στο επίπεδο της παγκόσμιας πολιτικής οικονομίας, φανταστείτε για μια στιγμή πως τα εθνικά μας νομίσματα έχουν μια ελεύθερα κυμαινόμενη συναλλαγματική ισοτιμία, με ένα παγκόσμιο, καθολικό, ψηφιακό νόμισμα, ένα νόμισμα που εκδίδει το ΔΝΤ, οι G-20, για λογαριασμό όλης της ανθρωπότητας. Και φανταστείτε στη συνέχεια πως όλο το διεθνές εμπόριο γίνεται σ’ αυτό το νόμισμα –ας το ονομάσουμε “το cosmos,” σε μονάδες του cosmos — με κάθε κυβέρνηση να συμφωνεί να πληρώνει σε ένα κοινό ταμείο ένα ποσό μονάδων cosmos ανάλογο του ελλείμματός της ή του πλεονάσματός της. Και φανταστείτε ότι το ταμείο αυτό χρησιμοποιείται για επένδυση σε πράσινες τεχνολογίες, ειδικά σε μέρη του κόσμου όπου οι επενδύσεις είναι ανεπαρκείς.
Κι αυτό δεν είναι καινούρια ιδέα. Είναι αυτό που πρότεινε ο John Maynard το 1944 στη Συνδιάσκεψη Bretton Woods. Το πρόβλημα είναι πως εκείνη την εποχή δεν είχαν την τεχνολογία για να το εφαρμόσουν. Τώρα την έχουμε, ειδικά στο πλαίσιο μιας ενοποιημένες πολιτικο-οικονομικής σφαίρας.
Ο κόσμος που σας περιγράφω είναι ταυτόχρονα ελευθεριακός, στο μέτρο που δίνει την εξουσία στα άτομα, μαρξιστικός, αφού θα έχει πετάξει στο σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας τη διαίρεση ανάμεσα σε κεφάλαιο και εργασία, και κεϋνσιανικός, απόλυτα κεϋνσιανικός. Αλλά πάνω απ’ όλα, είναι ένας κόσμος στον οποίο θα μπορούμε να φανταστούμε μια αυθεντική δημοκρατία.
Θα ανατείλει ένας τέτοιος κόσμος; Ή θα κατέλθουμε στη δυστοπία του Matrix; Η απάντηση βρίσκεται στην πολιτική επιλογή που θα κάνουμε συλλογικά. Είναι δική μας επιλογή και καλύτερα να την κάνουμε δημοκρατικά.
Σας ευχαριστώ.
(Χειροκρότημα).
Bruno Giussani: Γιάννη … εσύ ο ίδιος χαρακτηρίζεις τον εαυτό σου στο βιογραφικό σου ως ελευθεριακό μαρξιστή. Τι σχέση έχει η ανάλυση του Μαρξ με τη σημερινή εποχή;
Γιάννης Βαρουφάκης: Λοιπόν, αν υπάρχει κάποια σχέση σε όσα είπα πριν, τότε ο Μαρξ είναι σχετικός. Επειδή το όλο θέμα της επανένωσης της πολιτικής και της οικονομίας είναι –αν δεν το κάνουμε, τότε η τεχνολογική καινοτομία θα δημιουργήσει μια τέτοια μαζική πτώση στη συνολική ζήτηση,
σ’ αυτό αναφέρεται ο Larry Summers όταν λέει κοσμική στασιμότητα. Μ’ αυτή την κρίση να μεταναστεύει από το ένα μέρος του κόσμου στο άλλο, δε θα αποσταθεροποιηθούν μόνο οι δημοκρατίες μας, αλλά ακόμη και ο αναδυόμενος κόσμος που δεν είναι και τόσο υπέρμαχος της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Οπότε αν αυτή η ανάλυση στέκει, τότε ναι, ο Μαρξ είναι απόλυτα σχετικός. Αλλά και ο Χάγιεκ, γι’ αυτό είμαι ελευθεριακός μαρξιστής, και το ίδιο και ο Κέυνς, γι’ αυτό και είμαι τελείως μπερδεμένος.
(Γέλια)
BG: Όντως, και μεις μαζί σου.
(Γέλια)
(Χειροκρότημα)
ΓΒ: Αν δεν είσαι μπερδεμένος, δε σκέφτεσαι, OK;
BG: Αυτό θυμίζει αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο…
ΓΒ: Στην πραγματικότητα είναι του Αϊνστάιν…
BG: Κατά τη διάρκεια της ομιλίας σου ανέφερες τη Σιγκαπούρη και την Κίνα, και χτες βράδυ στο δείπνο των ομιλητών, εξέφρασες την άποψη πως η Δύση μοιάζει με την Κίνα. Θες να μας το εξηγήσεις;
ΓΒ: Υπάρχει μεγάλος βαθμός υποκρισίας. Στις φιλελεύθερες δημοκρατίες μας έχουμε μια επίφαση δημοκρατίας. Κι αυτό επειδή περιορίσαμε, όπως είπα στην ομιλία μου, τη δημοκρατία στην πολιτική σφαίρα, αφήνοντας τη μοναδική σφαίρα όπου βρίσκεται όλη η δράση –την οικονομική σφαίρα- σε μια περιοχή εκτός δημοκρατικών κανόνων.
Κατά μία έννοια, αν μπορώ να γίνω λίγο προκλητικός, η Κίνα σήμερα βρίσκεται πιο κοντά στη Βρετανία του 19ου αιώνα. Επειδή να θυμάσαι, έχουμε την τάση να συνδέουμε το φιλελευθερισμό με τη δημοκρατία – αυτό, ιστορικά, είναι λάθος. Φιλελευθερισμός, φιλελεύθερος, είναι ο John Stuart Mill. Ο John Stuart Mill υπήρξε ιδιαίτερα δύσπιστος σχετικά με τη δημοκρατική διαδικασία. Αυτό λοιπόν που βλέπεις τώρα στην Κίνα είναι μια διαδικασία που μοιάζει πολύ μ’ αυτή που είχαμε στη Βρετανία κατά τη διάρκεια της Βιομηχανικής Επανάστασης, ειδικά κατά τη μετάβαση από την πρώτη στη δεύτερη. Και το να τιμωρούμε την Κίνα επειδή κάνει αυτό που η Δύση έκανε τον 19ο αιώνα μυρίζει υποκρισία.
BG: Είμαι σίγουρος πως πολλοί εδώ μέσα αναρωτιούνται για την εμπειρία σου ως Υπουργού Οικονομικών της Ελλάδας.
ΓΒ: Το ‘ξερα ότι θα φτάναμε και σ’ αυτό…
BG: Ναι
BG: Έξι μήνες μετά, πώς βλέπεις αυτό το πρώτο εξάμηνο του 2015;
ΓΒ: Συναρπαστικό, κατά τη δική μου άποψη, και απογοητευτικό, γιατί είχαμε μια ευκαιρία να κάνουμε επανεκκίνηση στην Ευρωζώνη. Όχι μόνο στην Ελλάδα, στην Ευρωζώνη. Να φύγουμε απ’ τον εφησυχασμό και τη διαρκή άρνηση ότι υπήρξε μια μαζική –και υπάρχει μια μαζική αρχιτεκτονική αποτυχία που διατρέχει όλη την ευρωζώνη, και που απειλεί, μαζικά, το σύνολο της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ένωσης.
Είχαμε μια ευκαιρία βάση του ελληνικού προγράμματος –που, παρεμπιπτόντως, ήταν το πρώτο πρόγραμμα που εξέφρασε αυτή την άρνηση- για να το θέσουμε σωστά. Και, δυστυχώς, οι δυνάμεις στην ευρωζώνη, στο Eurogroup, επέλεξαν να διατηρήσουν την άρνηση.
Αλλά ξέρεις τι συμβαίνει. Αυτή είναι η εμπειρία της σοβιετικής ένωσης. Όταν προσπαθείς να κρατήσεις ζωντανό ένα οικονομικό σύστημα που αρχιτεκτονικά δεν μπορεί να επιζήσει, μέσω πολιτικής βούλησης και αυταρχισμού, μπορεί να καταφέρεις να το παρατείνεις, αλλά όταν συμβαίνει η αλλαγή συμβαίνει πολύ απότομα και καταστροφικά.
BG: Τι είδους αλλαγή προβλέπεις;
ΓΒ: Δεν υπάρχει αμφιβολία πως αν δεν αλλάξουμε την αρχιτεκτονική της ευρωζώνης, η ευρωζώνη δεν έχει μέλλον.
BG: Έκανες λάθη όταν ήσουν υπουργός οικονομικών;
ΓΒ: Καθημερινά.
BG: Για παράδειγμα; ΓΒ: Όποιος ρίξει μια ματιά εκεί πίσω…
(Χειροκροτήματα)
Όχι, σοβαρά τώρα. Αν υπάρχει ένας υπουργός οικονομικών, ή υπουργός γενικά, που θα σου πει μετά από έξι μήνες σ’ αυτή τη θέση, ειδικά σε μια τόσο αγχωτική κατάσταση, ότι δεν έκανε λάθος, αυτός ο άνθρωπος είναι επικίνδυνος. Φυσικά έκανα λάθη.
Το μεγαλύτερο λάθος ήταν που υπέγραψα την αίτηση για επέκταση της δανειακής συμφωνίας στο τέλος Φεβρουαρίου. Φανταζόμουν ότι υπήρχε ειλικρινές ενδιαφέρον από την πλευρά των πιστωτών για να βρούμε κοινό τόπο. Και δεν υπήρχε. Τους ενδιέφερε μόνο να συντρίψουν την κυβέρνησή μας, επειδή απλά δεν ήθελαν να ασχοληθούν με τα αρχιτεκτονικά λάθη που υπάρχουν στην ευρωζώνη. Και επειδή δεν ήθελαν να παραδεχτούν ότι επί πέντε χρόνια εφάρμοζαν ένα καταστροφικό πρόγραμμα. Χάσαμε το ένα τρίτο του ΑΕΠ μας. Χειρότερα κι απ’ τη μεγάλη ύφεση του 29. Και κανείς από την Τρόικα των δανειστών που επέβαλλαν αυτή την πολιτική δεν είχε το θάρρος να πει «Κάναμε ένα τεράστιο λάθος».
BG: Παρ’ ολ’ αυτά και παρά τους έντονους τόνους της συζήτησης, φαίνεται να παραμένεις υποστηρικτής της Ευρώπης.
ΓΒ: Απόλυτα. Κοίτα, η κριτική μου για την ΕΕ και την ευρωζωνη έρχεται από ένα άτομο που αναπνέει Ευρώπη. Ο μεγάλος μου φόβος είναι πως η ευρωζώνη δε θα επιβιώσει. Γιατί αν δεν επιβιώσει οι φυγόκεντρες δυνάμεις που θα ελευθερωθούν θα είναι δαιμονικές, και θα καταστρέψουν την ΕΕ. Και αυτό θα είναι καταστροφικό όχι μόνο για την Ευρώπη αλλά και για την παγκόσμια οικονομική κοινότητα.
Είμαστε πιθανά η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο. Και αν επιτρέψουμε στον εαυτό μας να πάρουμε το δρόμο του μετανεωτερικού 1930, που αυτό μου φαίνεται ότι κάνουμε, τότε αυτό θα είναι ολέθριο για το μέλλον των ευρωπαίων αλλά και των μη ευρωπαίων.
BG: Ελπίζουμε ειλικρινά να κάνεις λάθος σ’ αυτό το σημείο. Γιάννη, σ’ ευχαριστώ που ήρθες στο TED.
ΓΒ: Ευχαριστώ.
(Χειροκρότημα).
Απόδοση κειμένου στα ελληνικά: Πρακτορείο Ειδήσεων pressenza.com
Βαρουφάκης: Ναι, απέτυχα. Όμως το 67 έστειλαν Χούντα με τανκς, τον Ιούλιο του 15 με banks
Η πρεμιέρα της ευρωπαϊκής κίνησης του πρώην υπουργού Οικονομικών, Γιάνη Βαρουφάκη, DiEM25, πραγματοποιήθηκε το βράδυ της Τρίτης στο Βερολίνο, με κεντρικό της σύνθημα το: "Η Ευρωπαϊκή Ένωση ή θα εκδημοκρατιστεί ή θα διαλυθεί".
Η επεξήγηση της αποτυχίας λόγω "νέας επικυριαρχίας"
"Το 1967 ανέτρεψαν την ελληνική δημοκρατία με τα τανκς, τον Ιούλιο του 2015 το έκαναν με τις τράπεζες", δήλωσε ο Γιάνης Βαρουφάκης. Παραδέχθηκε πως απέτυχαν οι διαπραγματεύσεις που έκανε σαν υπ. Οικονομικών της χώρας και τόνισε πως η κυβέρνηση "συνθηκολόγησε σε ένα πρόγραμμα σχεδιασμένο να αποτύχει".
"Δεν μπορώ να πάρω το μισθό μου εξαιτίας των capital controls. Είστε ο υπουργός των capital controls. Στο μυαλό πολλών Ελλήνων επικρατεί η άποψη ότι υπήρξατε ένας αποτυχημένος υπουργός Οικονομικών", του ανέφερε.
"Οι έλεγχοι στην κίνηση κεφαλαίων χρησιμοποιήθηκαν πρώτα στην Κύπρο λίγες ημέρες αφότου εξελέγη η νέα κυβέρνηση - είστε εξοικειωμένοι με αυτό, ε; Εκείνη την ημέρα έγινε για μένα σαφές ότι οι έλεγχοι στην κίνηση κεφαλαίων θα ήταν ο νέος τρόπος με τον οποίο η τρόικα θα επέβαλε τη σιδηρά θέλησή της στις κυβερνήσεις.
Τρεις μέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων
μου, ο πρόεδρος του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ με επισκέφθηκε και
μέσα στα πρώτα δέκα λεπτά μου είπε, "είτε θα δεχτείτε τις υπάρχουσες
οικονομικές πολιτικές, το πρόγραμμα όπως είναι, ή θα κλείσουμε τις
τράπεζές σας". Το 1967 ανέτρεψαν την ελληνική δημοκρατία με τα τανκς,
τον Ιούλιο του 2015 το έκαναν με τις τράπεζες".
Δήλωσε μάλιστα υπερήφανος, αναφέροντας πως η κυβέρνηση στην
οποία μετείχε δεν ήταν διατεθειμένη να υποταχθεί. "Ο μισθός σας δεν
καταβάλλεται, επειδή άκαρδοι, απρόσωποι γραφειοκράτες που καθοδηγούνται
από δεξιούς πολιτικούς που δεν μπορούν να δουν πέρα από τη μύτη τους σε
ό,τι αφορά τα συμφέροντα των ίδιων των εθνών τους, έκλεισαν τις τράπεζές
μας και μας επέβαλαν ελέγχο κεφαλαίων. Μπορείτε να στρέφεστε εναντίον
μου, αλλά προτείνω να δείτε την πραγματική αιτία για το γεγονός ότι δεν
μπορείτε να πάρετε τον μισθό σας, που είναι ότι η τρόικα έκλεισε τις
τράπεζες", κατέληξε.
Η εκδήλωση ξεκίνησε με αυτό το βίντεο:
Κατά τη διάρκεια της τετράωρης παρουσίασης του DiEM25, ο Γιάνης Βαρουφάκης πλαισιώθηκε μεταξύ άλλων από την Συμπρόεδρο της γερμανικής Αριστεράς (Die Linke) Κάτια Κίπινγκ, το ιστορικό στέλεχος των Γερμανών Σοσιαλδημοκρατών (SPD) Γκεζίνε Σβαν, το μέλος του ΔΣ του συνδικάτου IG Metall Χανς-Γιούργκεν Ούρμπαν, την βουλευτή των Βρετανών Πρασίνων Καρολάιν Λούκας, τον ευρωβουλευτή των Podemos Μιγκέλ Ουρμπάν Κρέσπο, τον μουσικό παραγωγό Μπράιαν Ένο και τον Κροάτη φιλόσοφο Σρέτσκο Χόρβατ, ενώ έγινε ζωντανή τηλεοπτική σύνδεση με τον εμπνευστή των Wikilieaks Τζούλιαν Ασάνζ και μεταδόθηκαν μηνύματα του Σλοβένου φιλοσόφου Σλαβόι Ζίζεκ και της Δημάρχου της Βαρκελώνης Άντα Κολάου.
Οι στόχοι της Κίνησης - "Παρωχημένα τα εθνικά κόμματα"
Ο πρώην υπουργός Οικονομικών αναφέρθηκε στους βραχυπρόθεσμους στόχους της Κίνησης, κυρίως σε ό,τι αφορά τη διαφάνεια των ευρωπαϊκών θεσμών και διαδικασιών, με το αίτημα για ζωντανή μετάδοση των συνεδριάσεων του Eurogroup, του Ecofin, της ΕΚΤ κλπ. και για δημοσιοποίηση των πρακτικών, διαφορετικά "θα πρέπει να μας εξηγήσουν γιατί αυτοί που -ας πούμε- τους ψηφίζουν και τους πληρώνουν δεν πρέπει να γνωρίζουν τι μέσα χρησιμοποιούνται και ποιες αποφάσεις λαμβάνονται".
"Εμείς εδώ είμαστε αλληλέγγυοι. Ο κόσμος ξέρει ότι κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της Ευρώπης. Είμαστε ένα αριστερό κίνημα; Δεν ξέρω για εσάς αλλά εγώ είμαι Αριστερός. Έχουμε την πρόθεση να χτίσουμε έναν συνασπισμό που θα μία ευρεία συμμαχία ριζοσπαστικών δημοκρατών, φιλελεύθερων δημοκρατικών. Σκοπός είναι να φέρουμε τον δήμο πίσω στη δημοκρατία. Είμαστε αλλεργικοί στην παθητικότητα και την αδιαφάνεια. Εμείς βασιζόμαστε στη χρήση ψηφιακών πλατφόρμων, στις συναντήσεις σε τοπικό επίπεδο, σε ευρωπαϊκές μαζώξεις όπως η σημερινή, θέλουμε να λύσουμε τα θέματα της μετανάστευσης. Θα δούμε πώς οι δικές μας αποφάσεις θα μετουσιωθούν σε πράξεις. Όλα αυτά θα αποφασιστούν συλλογικά".
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου