Τη Λέσβο δεν θα έπρεπε να τη λένε «νησί». Με αναρίθμητες διαδρομές, εντυπωσιακά χωριά, ανεπανάληπτα μνημεία, πλούσιο πολιτισμό και ιστορία, θα έπρεπε να αποκαλείται «ήπειρος»...
Κάποιοι λένε πως στη Λέσβο μπορείς να πας και να φτιάξεις ολόκληρο διδακτορικό πάνω σε οτιδήποτε μπορείς να βάλεις με τον νου σου: στη λαογραφία, στη μουσική παράδοση, στην αρχιτεκτονική και στην αρχαιολογία, στη φυσιολατρία, στη διατροφή, στον πολιτισμό,
στη γεωλογία, στην ιστορία, στη λογοτεχνία, στον πάσης φύσεως τουρισμό: θρησκευτικό, ιαματικό, φυσιολατρικό, γαστρονομικό ή (απλά) καλοκαιρινό... Δεν υπάρχει κάτι από όλα τα παραπάνω που η Λέσβος να μην προσφέρει απλόχερα και σε κολοσσιαίες ποσότητες.
Η Λέσβος είναι νησί που τα έχει όλα: έχει άπειρες δυνατότητες για να περάσεις καλά, έχει γραφικά χωριά που άλλα είναι «πνιγμένα» στο πράσινο και άλλα στέκουν στις γυμνές πλαγιές των βουνών, έχει απέραντες παραλίες χρυσής άμμου και άλλες κρυμμένες που μόνο οι μυημένοι γνωρίζουν, έχει ανθρώπους ταγμένους στη διαφύλαξη και ανανέωση της παράδοσης και άλλους που επενδύουν στο μέλλον εισάγοντας νέες ιδέες, έχει και εκπληκτικές διαδρομές για όσους λατρεύουν τα μονοπάτια στη φύση, έχει ιαματικά λουτρά που ενδείκνυνται για κάθε είδους παθήσεις και προσελκύουν χιλιάδες ανθρώπους από κάθε μήκος και πλάτος της Ελλάδας.
Στη Λέσβο λοιπόν θα γνωρίσεις πρώτα από όλα την πρωτεύουσα Μυτιλήνη, με το κάστρο της, την πολύβουη προκυμαία, τις αρχοντικές συνοικίες της, τις σπουδαίες εκκλησίες και τα παλιά οθωμανικά τζαμιά. Βγαίνοντας από την πόλη, θα ανακαλύψεις πως αυτό το νησί μόνο «νησί» δεν θα έπρεπε να λέγεται: αυτό εδώ είναι ολόκληρη ήπειρος! Θα περάσεις λοιπόν από ιστορικά μοναστήρια όπως ο Αγ. Ραφαήλ και ο Ταξιάρχης του Μανταμάδου, θα γευτείς το ονομαστό ούζο Μυτιλήνης από τις φημισμένες ποτοποιίες του νησιού, θα δεις δάση πυκνά και καταπράσινα και άλλα πολύχρωμα και απολιθωμένα! Θα επισκεφτείς οπωσδήποτε τον Μόλυβο για να ανανεώσεις το λεξιλόγιό σου με νέους ορισμούς της έννοιας «ομορφιά», θα γλεντήσεις με την ψυχή σου στα πανηγύρια της Λέσβου με έθιμα που μετρούν Θεός ξέρει πόσους αιώνες παράδοσης. Ορεξη να 'χεις και το ταξίδι στη Λέσβο δε θα 'χει τελειωμό...
Η αρχόντισσα του πελάγους
Πολλές πόλεις αποκαλούνται συχνά «η αρχόντισσα του Αιγαίου»· είναι μέχρι να επισκεφτείς τη Μυτιλήνη. Η πρωτεύουσα της Λέσβου είναι τόσο υποβλητική, σου γεννάει συναισθήματα τέτοιας έντασης, από τη στιγμή ακόμα που το πλοίο σου δένει στο λιμάνι, που νιώθεις αμέσως πως θα δημιουργηθούν ισχυροί δεσμοί με τούτο το μέρος.
Στο λιμάνι δεσπόζει το άγαλμα της Ελευθερίας, προσφορά των Μυτιληναίων σε όσους διαχρονικά έδωσαν τη ζωή τους για την αυτοδιάθεση του νησιού. Στον λόφο πίσω από το λιμάνι απλώνεται το Κάστρο της Μυτιλήνης, από τα μεγαλύτερα σε όλη τη Μεσόγειο. Ο δρόμος από το λιμάνι σε οδηγεί στην προκυμαία, το πιο πολύβουο κομμάτι της πόλης, γεμάτο ζωή πρωί-βράδυ. Η καθημερινότητα της Μυτιλήνης χρωστάει πολλά στην ασίγαστη δραστηριότητα των φοιτητών της, όμως στα μοδάτα καφέ της παραλιακής θα συναντήσεις ανθρώπους κάθε ηλικίας. Οπου και να στέκεσαι, θα δεις να δεσπόζει ο τρούλος του Αγίου Θεράποντα, του πιο γνωστού ναού της Μυτιλήνης, αν και η Μητρόπολη είναι ο Αγιος Αθανάσιος, με το μοναδικό στην Ελλάδα καμπαναριό γοτθικού ρυθμού.
Πίσω από τον Αγιο Θεράποντα ξεκινά ο πιο εμπορικός δρόμος της πόλης, η αγορά της Ερμού: ό,τι θελήσεις να αγοράσεις, θα το βρεις εδώ. Αν ακολουθήσεις την Ερμού μέχρι το τέλος της, θα περάσεις από το εκπληκτικό Γενί Τζαμί και θα καταλήξεις στην Επάνω Σκάλα, το παλιό λιμάνι της Μυτιλήνης.
Ακολουθώντας αντίθετη πορεία, προς το νότιο τμήμα της πόλης και το αεροδρόμιο, την προσοχή σου θα τραβήξουν τα εντυπωσιακά αρχοντικά στη συνοικία της Σουράδας. Παραταγμένα στη σειρά, με ανάμεικτους αρχιτεκτονικούς ρυθμούς, μιλούν εύγλωττα για τον πλούτο που έρρεε στο νησί χάρη στο εμπόριο των Μυτιληναίων: ελιά, λάδι, σαπούνι...
Η Μυτιλήνη είναι πόλη που θέλει περπάτημα. Μια το γεγονός ότι έχει χτιστεί πάνω σε επτά λόφους, μια που τα δρομάκια και τα στενά που πρέπει να ανακαλύψεις είναι αμέτρητα, μια η προκυμαία που θέλει τον χρόνο της, πρέπει να είσαι έτοιμος για αρκετό σεργιάνι. Στην πόλη θα πρέπει μεταξύ άλλων επίσης να επισκεφτείς το Αρχαιολογικό Μουσείο, το σπίτι-μουσείο του Οδυσσέα Ελύτη και το μουσείο του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου (Βαρειά).
Το κάστρο της Μυτίληνης
Βυζαντινοί, Ενετοί, Οθωμανοί: όσοι διαχρονικά πέρασαν από τη Μυτιλήνη άφησαν κατά τόπους το στίγμα τους. Στο Κάστρο της Μυτιλήνης, ωστόσο, η επιρροή και των τριών είναι εμφανέστατη: το κάστρο πρωτοχτίστηκε από τους Βυζαντινούς περίπου τον 6ο αι., πάνω μάλιστα σε αρχαιότερη οχύρωση που προϋπήρχε στον χώρο. Αρκετούς αιώνες αργότερα, τον 14ο αι., ήρθαν στη Λέσβο οι Γενοβέζοι και συγκεκριμένα η οικογένεια των Γατελούζων. Εκείνοι ανακατασκεύασαν μεγάλο τμήμα του κάστρου, πριν τη «σκυτάλη» αναλάβουν οι Οθωμανοί που κατέλαβαν το νησί το 1462. Ο Ιμπραήμ Χασάν ενίσχυσε την οχύρωση και έχτισε πολλούς βοηθητικούς χώρους (δεξαμενές, στρατώνες) που διατηρούνται σε εξαιρετική κατάσταση μέχρι σήμερα. Το Κάστρο της Μυτιλήνης είναι ανοιχτό καθημερινά, εκτός Δευτέρας (τηλ.: 22510 27790, εισιτήριο: 2 ευρώ).
Ο λαδόκαμπος της Αμαλής
ροστατευμένος από τη χερσόνησο της Αμαλής στα ανατολικά και από τον ορεινό όγκο του Ολύμπου στα δυτικά, ο κόλπος της Γέρας διακρίνεται από μια μοναδική διαδρομή όπου οι υδροβιότοποι και τα δάση εναλλάσσονται με τις παραδοσιακές καλλιέργειες και τα λιόδεντρα, καταλήγοντας σε όμορφες παραλίες και πολύχρωμα μικρά χωριά.
Με αφετηρία την πόλη της Μυτιλήνης κατευθύνεστε προς τα νότια, όπου στην πρώτη σας στάση συναντάτε το προάστιο της Βαρειάς. Λίγο πιο ηπειρωτικά βρίσκονται δύο από τα πιο σημαντικά μουσεία της Μυτιλήνης, το Μουσείο Θεόφιλου και το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Βιβλιοθήκη Teriade, όπου το αμίμητο στυλ του λαϊκού ζωγράφου παντρεύεται με κορυφαία εκδοτικά έργα τέχνης του 20ού αιώνα.
Συνεχίζοντας ηπειρωτικά περνάτε από τους οικισμούς του Ταξιάρχη (ή Καγιάνι) και της Αγίας Μαρίνας κατευθυνόμενοι προς το βουνό και το μικρό εκκλησάκι της Παναγίας Αμαλής μέσα στο πυκνό πευκόδασος. Εκεί μπορείτε να κάνετε μια στάση πριν κατευθυνθείτε μέσα από τους χωματόδομους προς τα δυτικά. Η θέα στον κόλπο της Γέρας είναι μοναδική καθώς κατεβαίνετε προς τα Λουτρά. Χρυσά χωράφια με νυσταγμένες αγελάδες και ασημένιες ελιές διαδέχονται τα φρύγανα και τα βράχια. Μετά τα γραφικά Λουτρά στρίψτε προς τη Σκάλα Λουτρών και τη μικρή Κουντουρδιά, δύο ήσυχους παραθαλάσσιους οικισμούς με ταβέρνες, καφενεδάκια και καρνάγια. Κινούμενοι παραλιακά και προς τα βόρεια διασχίζετε τα χωριά Πυργί και Κέδρο και λίγο μετά μπαίνετε στον κεντρικό δρόμο που οδηγεί στα δυτικά. Λίγα χιλιόμετρα μετά συναντάτε στα δεξιά σας το εκκλησάκι του Αϊ-Θαράπη του Τζατζαλιάρη με τα ιερά δέντρα πάνω στα οποία οι πιστοί κρεμάνε τα ρούχα του άρρωστου για να τον θεραπεύσει ο Αγιος, ένα κατάλοιπο προαιώνιας λατρείας.
Στη συνέχεια στρίβετε αριστεράπρος Σκάλα Συκούντας. Σε εκείνο το σημείο ο ποταμός Ευεργέτουλας δημιουργεί έναν εκτεταμένο υδροβιότοπο με βούρλα, καλαμιώνες και πλούσια ορνιθοπανίδα.
Το λιμάνι της αφθονίας
ίγα χιλιόμετρα νοτιότερα εισέρχεστε στην περιοχή με τα όμορφα χωριά της Γέρας: Παλαιόκηπος, Πλακάδος, Παππάδος, Μεσαγρός και Σκόπελος. Λίγο έξω από τον Παλαιόκηπο βρίσκεται η Παναγία η Σπηλιώτισσα, χαρακτηριστικό δείγμα λατρείας μέσα σε σπηλιά, ενώ το κεφαλοχώρι του Παππάδου φημίζεται για τα ωραία παλιά αρχοντικά. Επόμενη στάση ο Μεσαγρός με τη δροσερή πλατεία με τις καρυδιές και τα πλατάνια, όπου μπορείτε να ξαποστάσετε για έναν καφέ.
Στον Μεσαγρό, και κατηφορίζοντας προς Σκόπελο, θα συναντήσετε και τον διάσημο φούρνο που ζωγράφισε ο Θεόφιλος και απέναντι ένα τζαμί με τον όμορφο μιναρέ του. Στον Σκόπελο θα θαυμάσετε την πολύκρουνη βρύση στη πλατεία και θα επισκεφθείτε την Αγία Μαγδαληνή με τις διάσημες κατακόμβες που απλώνονται κάτω από το ναό.
Από τον Σκόπελο μπορείτε να κάνετε μια παράκαμψη προς το παραθαλάσσιο Πέραμα, με τα παλιά βυρσοδεψεία, ελαιοτριβεία και σαπωνοποιεία της περιοχής, σπουδαία αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της ένδοξης βιομηχανικής εποχής του νησιού. Στο Πέραμα μπορείτε να φτάσετε και με καραβάκι από τη Σκάλα Λουτρών. Γυρίζοντας πίσω διαλέξτε τον κεντρικό δρόμο που καταλήγει στο Πλωμάρι στη μεγαλύτερη διαδρομή του οποίου κινείται παράλληλα με το κατάφυτο από πλατάνια ποτάμι της Λαγκάδας. Περνάτε έξω από τα μικρά χωριά του Τρύγωνα και της Πλαγιάς και φτάνετε στον Αγιο Ισίδωρο με τη διάσημη παραλία του. Λίγο πριν φτάσετε στο Πλωμάρι, κάνετε μια στάση στο εξαιρετικό Μουσείο Ούζου της ποτοποιίας Βαρβαγιάννη. Εκεί ανάμεσα σε χάλκινα παλιά καζάνια και φωτογραφίες θα μάθετε τα πάντα για την ιστορία του ποτού που είναι συνδεδεμένη με την ιστορία της Λέσβου.
Το παραδοσιακό, ναυτικό και βιομηχανικό Πλωμάρι χτισμένο πάνω στη θάλασσα, δίπλα από τις όχθες του ποταμού Σεδούντα και πάνω στο λόφο, διακρίνεται για τα πανέμορφα πολύχρωμα αρχοντόσπιτα και τις στενές του ρούγες. Διαχρονικά κοσμοπολίτικο, από την εποχή των στενών επαφών με τη Σμύρνη μέχρι και τη σημερινή τουριστική ανάπτυξη, το Πλωμάρι ξεχωρίζει με τη γραφικότητα και τις πανέμορφες παραλίες του.
Στα καστανοδάση της Αγιάσου
Κάθε χρόνο εκατοντάδες επισκέπτες καταφθάνουν στη Λέσβο με σκοπό να ανέβουν στον Ολυμπο και να χαθούν στα δροσερά καστανοδάση του. Και αυτό γιατί στην ευρύτερη περιοχή του δασωμένου ορεινού όγκου φυτρώνουν πολλά μικρά χλωριδικά «διαμάντια» που προσελκύουν πολλούς βοτανολόγους και ερασιτέχνες λάτρεις της φύσης.
Ο δρόμος για το βουνό περνάει από τα Κεραμειά και λίγο μετά μπαίνει σε ένα πυκνό δάσος τραχείας πεύκης το οποίο σε κάποιο σημείο διακόπτεται από την ημιορεινή κοιλάδα της Μεγάλης Λίμνης. Στο παρελθόν η Μεγάλη Λίμνη ήταν γεμάτη νερό, αλλά αργότερα αποστραγγίστηκε για να δημιουργηθούν χωράφια και μόνο τον χειμώνα πια, μετά πολλές βροχές μαζεύει νερά, θυμίζοντας την παλιά της όψη.
Γυρνώντας λίγο προς τα πίσω και παίρνοντας τον δρόμο προς Αμπελικό θα συναντήσετε μια διασταύρωση που θα σας οδηγήσει στη κωνική κορφή του Ολύμπου. Από την κορυφή του βουνού απλώνεται μπροστά σας όλη η Λέσβος και οι μικρασιατικές ακτές μέχρι τη Χίο, ενώ εντυπωσιακά διαγράφεται στα ριζά του βουνού η Αγιάσος.
Γυρίζοντας πίσω παίρνετε τον δρόμο που σας οδηγεί στο διάσημο χωριό το οποίο είναι χτισμένο στα 475 μέτρα ανάμεσα σε ένα πυκνό μεικτό δάσος από καστανιές, πεύκα, ελιές, καρυδιές και κερασιές. Τα καλντερίμια και η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του χωριού μαζί με την κεραμική και την ξυλογλυπτική παράδοση, τα όμορφα καφενεία αλλά και το ιδιαίτερο πνεύμα... σαρκασμού που διακρίνει τους Αγιασώτες (περάστε από τη συνοικία Σταυρί για να το διαπιστώσετε ιδίοις όμμασι) θα σας μαγέψουν.
Η Αγιάσος είναι φημισμένη, εκτός των άλλων, και για τον σπουδαίο ναό της Παναγίας. Τον Δεκαπενταύγουστο το χωριό κατακλύζεται από πιστούς που έρχονται να τιμήσουν τη Θεοτόκο. Αλλωστε, στην εικόνα της Παναγίας («Αγία Σιών») στον ομώνυμο ναό, οφείλεται και το όνομα του χωριού.
Παράδεισος άγριας ζωής
υνεχίζοντας την εξερεύνηση οδηγήστε προς το Σανατόριο. Εδώ είναι το κέντρο της άγριας φύσης του νησιού, καθώς πρόκειται για μια περιοχή ιδιαίτερου κάλλους στην οποία φυτρώνουν, κάτω από τις καστανιές και στις άκρες των δρόμων, πάνω από 30 είδη άγριων ορχιδεών με προεξέχουσα τo Himantoglossum compe-rianum, ένα από τα ωραιότερα αγριολούλουδα της χώρας μας. Τουλίπες, φριτιλάριες, δρακοντιές, βιόλες, αγριομενεξέδες, βαλσαμόχορτα και άλλα φυτά συμπληρώνουν τον πλούτο. Μέσα στο πυκνό δάσος ζει και η γαλιά, ή αλλιώς ο Περσικός σκίουρος, ο οποίος από όλη την Ευρώπη απαντάται μόνο στη Λέσβο, ενώ τσίχλες, τρυγόνια, παπαδίτσες, γερακίνες, δρυοκολάπτες και σπάνιοι πευκοτσοπανάκοι βρίσκουν προστασία στο πυκνό δάσος. Αξίζει να κατεβείτε από το αμάξι και να χαθείτε στους χωματόδρομους και στα μονοπάτια του βουνού, καθώς οι εικόνες και το περπάτημα στο δροσερό δάσος θα σας ανταμείψουν και με το παραπάνω.
Για να συνεχίσετε τη διαδρομή σας διαλέξτε τον χωματόδρομο που κατευθύνεται προς τα νότια διασχίζοντας το καστανόδασος. Μετά λίγα χιλιόμετρα θα φανεί η νότια ακτογραμμή της Λέσβου και λίγο μετά θα φτάσετε στο Μεγαλοχώρι, το χωριό που είναι χτισμένο στο μεγαλύτερο υψόμετρο (600 μ.) του νησιού. Απλωμένο σε μία πλαγιά όπου η οργιαστική βλάστηση πρωταγωνιστεί το Μεγαλοχώρι είναι το ιδανικό τέλος της βόλτας σας. Καθίστε σε ένα από δύο-τρία μικρά κεφενεδάκια-ταβέρνες του χωριού και απολαύστε το φαγητό ή τον μεζέ σας στον ίσκιο μιας κληματαριάς με θέα της νότιες πλαγιές της Λέσβου που βουτάνε στο μπλε του Αιγαίου.
Καστρόσπιτα και θερμά λουτρά
Βόρεια της πρωτεύουσας του νησιού και μέχρι τη Σκάλα Συκαμιάς απλώνεται μια δαντελωτή ακτογραμμή με παραλίες, ακρωτήρια, νησάκια, χωριά και τοπωνύμια σπουδαίου ιστορικού ενδιαφέροντος. Λίγο έξω από τη πόλη στρίβετε δεξιά προς τη Μόρια και αφού περάσετε από τα στενά της δρομάκια βγαίνετε λίγο έξω από το χωριό, όπου πάνω από ένα ρέμα στέκεται το Ρωμαϊκό Υδραγωγείο. Ενα εντυπωσιακό κτίσμα με δεκαεπτά τόξα, το οποίο έφερνε το νερό στη πόλη της Μυτιλήνης από τις πηγές του Ολύμπου.
Γυρνώντας πίσω στον κεντρικό δρόμο καταλήγετε στην παραθαλάσσια Παναγιούδα και λίγο μετά εμφανίζεται σκαρφαλωμένος στον λόφο ο Αφαλώνας με την όμορφη εκκλησία του που πρωταγωνιστεί στο τοπίο. Στη συνέχεια ακολουθούν τα Πάμφιλα και λίγο μετά μπαίνετε στους Πύργους Θερμής με τα χαρακτηριστικά καστρόσπιτα που η αρχιτεκτονική τους έχει φραγκική προέλευση. Η Παραλία Θερμής και η Λουτρόπολη Θερμής συμπληρώνουν τους οικισμούς σε μια περιοχή που κατοικείται από τους προϊστορικούς χρόνους. Η μεγάλη ακμή όμως ήρθε στους ρωμαϊκούς χρόνους με τη δημιουργία των λουτρών της Θερμής, κατάλοιπα των οποίων σώζονται ακόμα δίπλα από το περίφημο «Σάρλιτζα», ένα ξενοδοχείο των αρχών του 20ού αιώνα μοναδικής αρχιτεκτονικής που έχτισε ο Μολά Μουσταφά και που δυστυχώς στέκει πλέον ετοιμόρροπο.
Συνεχίζοντας παραλιακά προς τα βόρεια περνάτε τα Μυστεγνά και λίγο αργότερα τη Σκάλα Νέων Κυδωνιών. Μετά λίγα χιλιόμετρα σε ένα τοπίο με βράχια και παραλίες, όπου η μυρωδιά του θυμαριού και της ρίγανης σου σπάει τη μύτη, φτάνετε στην Πεδή. Εδώ μπορείτε να κάνετε μια στάση λίγο πιο ηπειρωτικά και να περπατήσετε προς τους καταρράκτες της Μανικάσας. Γυρνώντας πίσω φτάνετε στον Ασπροπόταμο με το μικρό τρίτοξο γεφύρι του.
Η επικράτεια του «άγριου» αγίου
Από εκεί μπορείτε να στρίψετε δεξιά και να γνωρίσετε μία από τις ομορφότερες κι όμως πιο άγνωστες περιοχές της Λέσβου. Μετά τον οικισμό του Ασπροπόταμου φτάνετε στον Αγιο Στέφανο με το πανέμορφο βυζαντινό εκκλησάκι του αγίου που στέκεται μέσα στις ελιές. Λίγο αργότερα ακολουθεί μια περιοχή απίστευτου φυσικού κάλλους με πεύκα και θάμνους που διακόπτονται από μικρές λιμνούλες, πόλος έλξης για σπάνια είδη της ορνιθοπανίδας. Ο δρόμος καταλήγει στον Παλιό: πάνω στην παραλία στέκονται οι λαξευτοί τάφοι των ελληνιστικών χρόνων τους οποίους η θάλασσα και τα βρύα τους έχουν μετατρέψει σε έργα τέχνης.
Από τον Παλιό μπορείτε μέσα από τους βατούς χωματόδρομους να καταλήξετε στον Μανταμάδο. Χτισμένος μέσα σε μια μικρή κοιλάδα με τα πετρόχτιστα σπίτια και τους λιθόστρωτους δρόμους, το χωριό διακρίνεται για την παράδοση στην κεραμική τέχνη και για τα παλιά του καφενεία. Εξω από τον Μανταμάδο βρίσκεται ο Ταξιάρχης, ο «άγριος» άγιος, ο προστάτης και το μεγαλύτερο προσκύνημα της Λέσβου. Η τρίκλιτη βασιλική του Αγίου χτίστηκε το 1879 από τους κατοίκους του Μανταμάδου και από τότε προσελκύει χιλιάδες προσκυνητές. Από εκεί συνεχίζετε προς τη Συκαμιά.
Στα ανατολικά απλώνονται λόφοι, κοιλάδες και μια ακτογραμμή με παραλίες (Φερόγια, Τσόνια) και μικρούς οικισμούς (Γενί Λιμάνι, Λαγκάδα) που καταλήγει στο ακρωτήριο Κόρακα με τον φάρο του. Πίσω στον κεντρικό δρόμο διασχίζεται την Κλειού με τις αναβαθμίδες της και λίγο μετά μπαίνετε στη Συκαμιά.
Ο δρόμος συνεχίζει προς τη Σκάλα Συκαμιάς, διάσημη από το μυθιστόρημα του Στράτη Μυριβήλη «Η Παναγιά η Γοργόνα». Το μικρό εκκλησάκι με τη ζωγραφισμένη Παναγιά Γοργόνα στο εσωτερικό του στέκεται πάνω σε έναν βράχο κοιτάζοντας τη θάλασσα και τις απέναντι μικρασιατικές ακτές.
Παραδοσιακός και αριστοκράτης
Χωρίς πολλά λόγια: ο Μόλυβος είναι το ωραιότερο χωριό της Λέσβου. Το τοπίο του οικισμού με το κάστρο των Γατελούζων στην κορυφή του λόφου, το γραφικό λιμανάκι στα ριζά και τις πετρόκτιστες κατοικίες με το κεραμίδι είναι από τις πιο αναγνωρίσιμες εικόνες της Λέσβου, η must επίσκεψη για κάθε νεοφερμένο (και μη) επισκέπτη.
Ο Μόλυβος απέχει από τη Μυτιλήνη περίπου 62 χλμ. και θα έρθεις είτε μέσω Καλλονής και Πέτρας είτε μέσου Μανταμάδου και Βαφειού (η πρώτη διαδρομή είναι πιο συνηθισμένη). Φτάνοντας καλό θα ήταν να αφήσεις το αυτοκίνητο στο ευρύχωρο parking στην είσοδο του χωριού, μπορείς ωστόσο να φτάσεις οδηγώντας μέχρι χαμηλά στο λιμανάκι. Ο Μόλυβος είναι χαρακτηρισμένος παραδοσιακός οικισμός (δεν επιτρέπεται νέα κατασκευή με υλικά άλλα από πέτρα και ξύλο) ωστόσο δεν έχει απαγορευτεί η είσοδος οχημάτων στο εσωτερικό του.
Από τις πιο χαρακτηριστικές διαδρομές στο χωριό είναι το λιθόστρωτο καλντερίμι προς την αγορά και το λιμάνι, εκεί όπου στέκονται οι περισσότεροι τουρίστες για φωτογραφίες. Αμέτρητα καντούνια με δροσιστική σκιά, φροντισμένες αυλές, περίπου 25 βρύσες με ανάγλυφες οθωμανικές επιγραφές είναι μερικά μόνο από όσα θα ανακαλύψεις σεργιανίζοντας.
Θα επισκεφθείς τη Δημοτική Πινακοθήκη με έργα των Τσαρούχη, Χαλεπά, Μυταρά και άλλων, και τη βασιλική του Ταξιάρχη (1795), θα καθίσεις σε γραφικά μαγαζάκια με θέα στο πέλαγος, και θα κατέβεις στη μικρή μεν αλλά πεντακάθαρη παραλία του χωριού, με τα εντυπωσιακά ρηχά νερά. Για φαγητό θα κατευθυνθείς προς το λιμανάκι, με τα καφενεδάκια και τις ταβέρνες του που υπόσχονται παρεΐστικες βραδιές με ούζο και όλους τους απαραίτητους θαλασσομεζέδες.
Μόλις 4 χλμ. ανατολικά του Μόλυβου βρίσκεται η παραλία της Εφταλούς, διάσημη για τα ιαματικά λουτρά της.
Το κάστρο των Γατελούζων
Οπως και στη Μυτιλήνη, έτσι και στον Μόλυβο το κάστρο το έφτιαξαν οι Βυζαντινοί, το αναστύλωσαν οι Ενετοί και το ολοκλήρωσαν οι Οθωμανοί. Είθισται ωστόσο να αποκαλείται «Κάστρο των Γατελούζων», από τη γενουάτικη οικογένεια που είχε υπό την κατοχή της το νησί της Λέσβου κατά τον 14ο αι., με προεξάρχοντα τον Φραγκίσκο Γατελούζο. Πολύ συχνά πραγματοποιούνται ποικίλες πολιτιστικές εκδηλώσεις στο εσωτερικό του κάστρου, με φόντο το Αιγαίο.
Η Παναγία του βράχου
Η εικόνα του πελώριου βράχου που υψώνεται καταμεσής του κάμπου κάνει την Πέτρα αναγνωρίσιμη με την πρώτη ματιά. Στην κορυφή του στέκει η εκκλησία της Παναγίας Γλυκοφιλούσας· για να ανέβεις, πρέπει να υποστείς τα συνολικά 114 σκαλοπάτια που οδηγούν στον ναό. Κι αν φαίνονται πολλά, το αποτέλεσμα σε αποζημιώνει, με την εξαιρετική θέα που σου επιτρέπει να ατενίσεις ολόκληρο το τοπίο. Η Παναγία της Πέτρας είναι από τα πιο σημαντικά προσκυνήματα στη Λέσβο.
Το ίδιο το χωριό απλώνεται περιμετρικά του βράχου της Παναγίας και κατά μήκος της παραλίας. Απέχει περίπου 55 χλμ. από τη Μυτιλήνη και πολλοί επισκέπτες κάνουν εδώ μια στάση πριν συνεχίσουν προς τον γειτονικό Μόλυβο. Στην Πέτρα αξίζει να δεις το «αρχοντικό της Βαρελτζίδαινας», ένα παλιό αρχοντόσπιτο του 18ου αι., με εντυπωσιακά καλοδιατηρημένη ξυλόγλυπτη διακόσμηση και πλούσιες τοιχογραφίες. Πήρε το όνομά του από την τελευταία ιδιοκτήτρια που έζησε εδώ μέχρι τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και σήμερα είναι ανοιχτό και επισκέψιμο για το κοινό. Και μία πρακτική συμβουλή: η παραλία της Πέτρας είναι πολύ όμορφη και οργανωμένη, συνήθως ωστόσο τα νερά της είναι πραγματικά πολύ κρύα, λόγω των πελαγίσιων ρευμάτων.
Ο κάμπος της σαρδέλας
Ακριβώς στο μέσον του νησιού, η Καλλονή (40 χλμ. από τη Μυτιλήνη) θα μπορούσε να είναι η... συμπρωτεύουσα της Λέσβου. Κέντρο εμπορικό και συγκοινωνιακό (όλοι οι δρόμοι οδηγούν και «ενώνονται» στην Καλλονή), κέντρο εσχάτως και της αθλητικής υπεραξίας της Λέσβου, με την τοπική της ποδοσφαιρική ομάδα να αγωνίζεται στην Α' Εθνική κατηγορία, πρωτόγνωρο γεγονός για μια ομάδα από το νησί.
Η φήμη της κωμόπολης οφείλεται εν πολλοίς στην ονομαστή σαρδέλα της. Ο κόλπος της Καλλονής, ο μεγάλος κόλπος που ξεχωρίζει στη γεωμορφία της Λέσβου, μπορεί να μην επιτρέπει τη ναυσιπλοΐα (δεν μπορούν να μπουν μεγάλα σκάφη), αποτελεί ωστόσο πηγή πλούτου χάρη στα πλούσια αλιεύματα που ζουν στα νερά του. Και ανάμεσά τους ξεχωρίζει η σαρδέλα: περίπου το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου το μικρό αυτό ψάρι μαζεύεται σε μεγάλες ποσότητες από τα νερά του κόλπου, παστώνεται απευθείας και... έτοιμος ο μεζές! Σαρδέλες (μπορεί να) υπάρχουν πολλές, σαρδέλα Καλλονής όμως μία!
Η ίδια η κωμόπολη της Καλλονής είναι χτισμένη στο μέσον ενός κάμπου. Λιγοστά τα ενδιαφέροντα σημεία μέσα στον οικισμό (ξεχωρίζει το νεοκλασικό κτίριο του σχολείου), με τους τουρίστες να κατευθύνονται το καλοκαίρι προς το επίνειό του, τη Σκάλα Καλλονής (3,5 χλμ.), με τις ξενοδοχειακές μονάδες και τα περιποιημένα ταβερνάκια.
Περίπου 4,5 χλμ. έξω από την Καλλονή, στον δρόμο προς την Αντισσα, αξίζει να σταματήσεις στο όμορφο μοναστήρι του Αγίου Ιγνατίου ή μονή Λειμώνος (16ος αι.), όπως είναι επίσης γνωστή. Αν ακολουθήσεις την αντίθετη κατεύθυνση, προς τον Πολιχνίτο και τα Βατερά, θα περάσεις δίπλα ακριβώς από τις αλυκές της Καλλονής, όπου βγαίνει το επίσης ονομαστό αλάτι Μυτιλήνης. Οι αλυκές αποτελούν καταφύγιο και για αρκετά είδη πουλιών, όπως τα φοινικόπτερα. Ακριβώς μπροστά στις αλυκές καταλήγει ο δρόμος που έρχεται από την Αγία Παρασκευή, τη μεγάλη κωμόπολη της Λέσβου, περίφημη για το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας και βέβαια για το σπουδαίο πανηγύρι του ταύρου, που πραγματοποιείται το καλοκαίρι, ένα σπάνιο έθιμο μακραίωνης παράδοσης. Κοντά στο χωριό βρίσκεται και ο σπουδαίος αρχαίος ναός των Μέσων, του 3ου π.Χ. αι., όπου σώζονται ερείπια μεγάλου ναού.
Τα... ουζοχώραφα
Συνεχίζοντας επί του δρόμου προς το νοτιοανατολικό τμήμα της Λέσβου, η εκπληκτική παραθαλάσσια διαδρομή σε φέρνει στο μικρό χωριό της Αχλαδερής (16,5 χλμ. από την Καλλονή). Στα νερά της Αχλαδερής αναπαύονται τα απομεινάρια της Πύρρας, μιας αρχαίας πολιτείας που άκμασε κατά την κλασική εποχή και έπαψε να υπάρχει περίπου τον 3ο π.Χ. αι.
Η ανατολική όχθη του κόλπου της Καλλονής χαρίζει εκπληκτικής ομορφιάς εικόνες. Μπορείς να φτάσεις από την Αχλαδερή μέχρι τη Νυφίδα, πολύ κοντά στο νότιο άκρο του κόλπου, οδηγώντας αποκλειστικά παραθαλάσσια. Ωστόσο, αξίζει τον κόπο να ακολουθήσεις και μια διαφορετική διαδρομή, περνώντας από όμορφα χωριά όπως τα γραφικά Βασιλικά και το Λισβόρι. Στα χωράφια του Λισβορίου μάλιστα φύεται ο γλυκάνισος, το περίφημο μυρωδικό «που κάνει ούζο το ούζο».
Συνεχίζοντας ακόμη νοτιότερα, έρχεσαι στον Πολιχνίτο, χωριό γνωστό για τα κορυφαίας ποιότητας τυροκομικά προϊόντα του (αξίζει μια επίσκεψη και στο επίνειό του, τη Σκάλα Πολιχνίτου και τη μονή Δαμανδρίου), και καταλήγεις στη μεγαλύτερη παραλία της Λέσβου, τα Βατερά (40 χλμ. από την Καλλονή). Κάθε χρόνο τα Βατερά φιγουράρουν ανάμεσα στις καλύτερες παραλίες της Ελλάδας, ενώ στα συν της προστίθενται οι άφθονες θαλάσσιες δραστηριότητες που μπορείς να ασκήσεις εδώ, αλλά και η νυχτερινή ζωή με τα φινετσάτα beach bars.
Τα χωριά των ηφαιστείων
Η Δυτική Λέσβος είναι το άλλο πρόσωπο του νησιού. Τραχιά, γυμνή και άνυδρη, με τον ορεινό όγκο του Ορδυμνου, τα ηφαιστειακά πετρώματα και τις απέραντες χορτολιβαδικές εκτάσεις, η Λέσβος εδώ απλώνεται στην πιο άγρια ομορφιά της. Το ταξίδι ξεκινάει από τ α Παράκοιλα, 11 χλμ. νότια της Καλλονής. Εδώ σώζεται ο μοναδικός ακέραιος μιναρές του νησιού και ένα παλιό γεφύρι πάνω στον κεντρικό δρόμο, ενώ πάνω από το χωριό βρίσκεται ένα δάσος με καταρράκτες, ρυάκια και σπάνια ροδόδεντρα.
Συνεχίζοντας προς τα νότια μια παράκαμψη σας οδηγεί στο λιμανάκι της Αποθήκας που βρίσκεται στην είσοδο του Κόλπου της Καλλονής και είναι γνωστή για τα αρχαιολογικά της ευρήματα. Γυρνώντας πίσω ο κεντρικός δρόμος οδηγεί στην ημιορεινή Αγρα. Χτισμένο στην καλντέρα ενός αρχέγονου κρατήρα και κοιτώντας την Ανατολή, το κεφαλοχώρι της Αγρας αποτελεί την είσοδο στο άγριο τοπίο των δυτικών.
Επειτα από λίγο φτάνετε στον αμφιθεατρικά χτισμένο Μεσότοπο, χωριό περίφημο για τους κτιστάδες του, την πλούσια παράδοση και το παγανιστικό καρναβάλι με τους «κουδουνάτους». Στα νότια του χωριού απλώνονται τρεις όμορφες παραλίες: ο Ποδαράς, ο Χρούσος και στη μέση το Ταβάρι με τα ταβερνάκια του. Ο κεντρικός δρόμος, μετά τον Μεσότοπο, συνεχίζει μέσα σε ένα σεληνιακό τοπίο γεμάτο δελεαστικούς χωματόδρομους, περνάει πάνω από την τεχνητή λίμνη στις όχθες της οποίας βρίσκεται η Μονή Πυθαρίου, και καταλήγει στην Ερεσό.
Προφυλαγμένο ανάμεσα στους ηφαιστειογενείς λόφους, το κεφαλοχώρι της Ερεσού διατηρεί ακόμα πολλές από τις παλιές εικόνες του, ενώ αξίζει να επισκεφθείτε τον ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου με το περίτεχνο ξύλινο τέμπλο.
Περίπου 5 χλμ. από το χωριό απλώνεται το επίνειό του, η κοσμοπολίτικη Σκάλα Ερεσού. Η Σκάλα διακρίνεται για τη μεγάλη παραλία, όπου κανείς μπορεί να ασχοληθεί με θαλάσσια σπορ, και για τα πολλά ταβερνάκια, μπαρ και καφετέριες. Στα ανατολικά του οικισμού, πάνω από το σύγχρονο λιμάνι και στην κορφή του λόφου της Βίγλας, σώζονται ερείπια της αρχαίας ακρόπολης και δύο πύργοι, ό,τι απόμεινε από το μεσαιωνικό κάστρο των Γατελούζων. Λίγα χιλιόμετρα μετά την Ερεσό στον δρόμο που συνεχίζει προς Αντισσα, μια παράκαμψη σας οδηγεί προς τους περίφημους καταρράκτες του Κρινέλλου.
Η Βατούσα και το μεσαιωνικό Οβριόκαστρο
Πάλι πίσω στον κεντρικό δρόμο διανύεται ένα χαρακτηριστικό τοπίο με διάσπαρτες μεγάλες βελανιδιές και λίγο αργότερα περνάτε έξω από την Αντισσα. Χτισμένη και αυτή πάνω σε λόφο κοιτάει προς Βορρά την πεδιάδα της Αρχαίας Αντισσας.
Κατευθυνόμενοι προς Γαβαθά στρίβετε προς τα ανατολικά όπου ανάμεσα σε δύο όμορφες παραλίες βρίσκεται το μεσαιωνικό Οβριόκαστρο. Χτισμένο σε ένα ακρωτήρι, το εσωτερικό του κάστρου είναι σχεδόν αδιάβατο, καθώς η βλάστηση και οι πέτρες καλύπτουν κάθε ελεύθερο σημείο.
Ο δρόμος έπειτα φεύγει προς τα ηπειρωτικά και λίγο μετά φτάνει στο Σκαλοχώρι με τα διάσημα καφενεία. Μετά το Σκαλοχώρι επιστρέψτε προς τα δυτικά για να επισκεφθείτε τη Βατούσα, ένα από τα ομορφότερα χωριά της Λέσβου, όπου αξίζει κανείς να περπατήσει στα σοκάκια της με τα υπέροχα σπίτια. Χωριό διάσημο για τις πλούσιες παροικίες του στην Πόλη, στη Ρουμανία και στην Αμερική αλλά και για πολλές προσωπικότητες του πνεύματος ξεχώριζε από πάντα στη Λέσβο για την αστική του παράδοση. Μετά τη Βατούσα ο δρόμος στρίβει προς το βουνό και περνάει από το χωριό Ρεύμα φτάνοντας στα κτηνοτροφικά Χίδηρα. Από εκεί ξεκινάει μία πανέμορφη διαδρομή σε μάλλον δύσκολο χωματόδρομο που καταλήγει στην Αγρα. Η διαδρομή κινείται σε πολύχρωμο τοπίο, όπου τα πορφυρά και κίτρινα βράχια σκεπάζονται από την καταπράσινη βλάστηση, ενώ στη μέση της βρίσκεται ένα όμορφο ρέμα που γύρω του απλώνονται τεράστιοι θάμνοι από ροδόδεντρα, ένα μαγευτικό τοπίο.
Οι γίγαντες της λάβας
Στο δυτικότερο άκρο του νησιού, ανάμεσα στους χρυσούς λόφους και στις μικρές ρεματιές απλώνεται ένας από τους μεγαλύτερους «θησαυρούς» της ελληνικής φύσης, το Απολιθωμένο Δάσος της Λέσβου.
Ερχόμενοι από τα ανατολικά και μετά την Αντισσα συναντάτε μια διασταύρωση που οδηγεί προς το Σίγρι (αριστερά συνεχίζει προς Ερεσό). Η πρώτη απαραίτητη στάση είναι στη Μονή Υψηλού, ή αλλιώς Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, στην κορφή του όρους Ορδυμνος που δεσπόζει στην περιοχή. Από εκεί η θέα σε όλο το νησί είναι μοναδική και όταν η ατμόσφαιρα είναι καθαρή μπορεί να διακρίνει κανείς στον ορίζοντα τον Αϊ-Στράτη και τη Σκύρο. Πρόκειται για ένα βυζαντινό μοναστήρι χτισμένο σε ένα φρούριο με τείχη και πολεμίστρες, το οποίο στο παρελθόν προσέφερε ασφάλεια στους κατοίκους της γύρω περιοχής.
Λίγα χιλιόμετρα πιο δυτικά μια διασταύρωση σας στέλνει στο Γεωπάρκο του Απολιθωμένου Δάσους. Η αξία του Γεωπάρκου είναι παγκόσμιας φήμης, καθώς περιλαμβάνεται μέσα στα 17 γεωπάρκα του πλανήτη που προστατεύονται από την Unesco. Η διαδρομή μέσα στο πάρκο διαρκεί περίπου 2 ώρες αλλά αξίζει να καθίσετε λίγο παραπάνω. Η ευωδιαστή φρυγανώδης βλάστηση γύρω από το λιθόστρωτο μονοπάτι, η θέα στους γύρω λόφους, τα κελαηδίσματα των σπάνιων σμυρνοτσίχλονων και πάνω από όλα οι πέτρινοι γίγαντες που αναδύθηκαν από το παρελθόν συνθέτουν μια μοναδική εμπειρία. Σεκόιες, πρωτοπευκίδες, αρχαία αγγειόσπερμα, πτεριδόφυτα και άλλα δέντρα που αποτελούσαν την οργιώδη βλάστηση της περιοχής 20 εκατομμύρια χρόνια πριν, σκεπάστηκαν από τα ηφαιστειακά υλικά των αρχαίων εκρήξεων, διατηρώντας έτσι σε άριστη κατάσταση την μορφή των φυτών. Τα χρώματα των πέτρινων κορμών, ιδιαίτερα μετά μια βροχή, διαγράφονται εντυπωσιακά σε όλες τις αποχρώσεις του πορφυρού και του κίτρινου.
Αφού φτάσετε στο Σίγρι κάντε πρώτα μια στάση σε ένα από τα πιο όμορφα μουσεία της χώρας μας, στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Απολιθωμένου Δάσους της Λέσβου. Τα εκθέματα είναι εντυπωσιακά και πέρα από τη χλωριδική και γεωλογική ιστορία του νησιού και του Αιγαίου παρουσιάζονται και εκθέματα από όλο τον πλανήτη.
Ταξίδι στην αιωνιότητα
Γυρνώντας πίσω στον κεντρικό δρόμο που συνδέει την Αντισσα με το Σίγρι δεν μπορεί παρά να σου προκαλέσουν αλγεινή εντύπωση οι σύγχρονες εργασίες για τη διάνοιξη ενός τεράστιου δρόμου που έχει κατασκάψει το βουνό, καταστρέφοντας το τοπίο, αλλά και πολλούς πέτρινους κορμούς, καθώς όλο το υπέδαφος μέχρι το Σίγρι είναι γεμάτο από αυτούς.
Το σύγχρονο Σίγρι είναι ένα όμορφο ψαροχώρι που στέκεται σε ένα ακρωτήρι ανάμεσα σε δύο ήρεμους κόλπους. Απέναντί του στέκει η Νησιώπη, ένα μικρό νησί που απλώνεται παράλληλα στην παραλία και διακρίνεται για τον μεγάλο επιβλητικό φάρο και τα πολλά ευρήματα από πέτρινους κορμούς. Η Νησιώπη σχηματίζει με την απέναντι ακτή ένα φυσικό λιμάνι με πολλές δαντελωτές παραλίες να διαδέχονται η μία την άλλη. Ξεχωριστή θέση στο τοπίο της περιοχής καταλαμβάνει το μικρό οθωμανικό κάστρο στην άκρη του ακρωτηρίου. Χτισμένο το 1757 από κόκκινους και λευκούς ηφαιστειακούς λίθους με την χαρακτηριστική οθωμανικής τεχνοτροπίας είσοδο, το κάστρο αυτό, αν και αφημένο στη τύχη του, αποτελεί ένα από τα λίγα δείγματα οχυρωματικής αρχιτεκτονικής των Οθωμανών στη χώρα μας. Αφήστε τον χρόνο να περάσει στο Σίγρι γιατί η μέρα πρέπει να κλείσει με το μαγικό ηλιοβασίλεμα πίσω από τη Νησιώπη.
INFO
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, τηλ.: 22530 54434, www.lesvosmuseum.gr
Εισιτήριο γενικής εισόδου: 5 € (περιλαμβάνει είσοδο στο Μουσείο και επίσκεψη στα υπαίθρια πάρκα του Απολιθωμένου Δάσους)
ΔΙΑΜΟΝΗ
Στην πόλη της Μυτιλήνης στο κομψό «Olympias Boutique Hotel» (Βοστάνη 3, 22511 02057), σε ένα εντυπωσιακό παλιό αρχοντικό. Στο πολυτελές «Elysion Hotel» (Νεάπολη, 22510 61531, www.elysion.gr) με δωμάτια με μοντέρνες γραμμές και υπηρεσίες κορυφαίου επιπέδου. Στο φινετσάτο «Loriet Hotel» (Βαρειά, 22510 43111, www.loriet-hotel.com) που συνδυάζει το μοντέρνο με το παραδοσιακό. Στον Σκόπελο στον «Ξενώνα» (22510 83446), που στεγάζεται στο παλιόσχολείο. Στον Μόλυβο, στο «Delfinia Hotel» (22530 71315, www.hoteldelfinia.com) , στην Εφταλού στο «Sun Rise» (22530 71713, www.sunrisehotel-lesvos.com), και στην Πέτρα στο «Αρχοντικό Πέτρας» (22530 41092, www.archontikopetras.gr).
ΦΑΓΗΤΟ
Στη Μυτιλήνη στον «Ερμή» (Κορνάρου 2 & Ερμού, 22510 26232), παραδοσιακό καφενείο και ταβέρνα, στο «Καλντερίμι» (22510 46577), και στου «Τζίμη του Χοντρού» (Χριστουγέννων 44, Φανάρι, 22510 42614). Στην Παναγιούδα στον «Κωστάρα» (22510 31275), με σπιτικές δημιουργίες. Στη Σκάλα Συκαμιάς στην «Μουριά» (22530 55319), στον Σκόπελο στον «Αύλωνα» (22510 51950) με τοπική κουζίνα, στο Ταβάρι Μεσοτόπου στο «Μουράγιο» (22530 96110) και στην Σκάλα Καλλονής στον «Μίμη» (22530 22113) για θαλασσινά.
Κείμενα: Γιάννης Μαντάς , Δαυίδ Κουτσογιαννόπουλος
Φωτογραφίες: Γιώργος Πατρουδάκης
πηγη
στη γεωλογία, στην ιστορία, στη λογοτεχνία, στον πάσης φύσεως τουρισμό: θρησκευτικό, ιαματικό, φυσιολατρικό, γαστρονομικό ή (απλά) καλοκαιρινό... Δεν υπάρχει κάτι από όλα τα παραπάνω που η Λέσβος να μην προσφέρει απλόχερα και σε κολοσσιαίες ποσότητες.
Η Λέσβος είναι νησί που τα έχει όλα: έχει άπειρες δυνατότητες για να περάσεις καλά, έχει γραφικά χωριά που άλλα είναι «πνιγμένα» στο πράσινο και άλλα στέκουν στις γυμνές πλαγιές των βουνών, έχει απέραντες παραλίες χρυσής άμμου και άλλες κρυμμένες που μόνο οι μυημένοι γνωρίζουν, έχει ανθρώπους ταγμένους στη διαφύλαξη και ανανέωση της παράδοσης και άλλους που επενδύουν στο μέλλον εισάγοντας νέες ιδέες, έχει και εκπληκτικές διαδρομές για όσους λατρεύουν τα μονοπάτια στη φύση, έχει ιαματικά λουτρά που ενδείκνυνται για κάθε είδους παθήσεις και προσελκύουν χιλιάδες ανθρώπους από κάθε μήκος και πλάτος της Ελλάδας.
Στη Λέσβο λοιπόν θα γνωρίσεις πρώτα από όλα την πρωτεύουσα Μυτιλήνη, με το κάστρο της, την πολύβουη προκυμαία, τις αρχοντικές συνοικίες της, τις σπουδαίες εκκλησίες και τα παλιά οθωμανικά τζαμιά. Βγαίνοντας από την πόλη, θα ανακαλύψεις πως αυτό το νησί μόνο «νησί» δεν θα έπρεπε να λέγεται: αυτό εδώ είναι ολόκληρη ήπειρος! Θα περάσεις λοιπόν από ιστορικά μοναστήρια όπως ο Αγ. Ραφαήλ και ο Ταξιάρχης του Μανταμάδου, θα γευτείς το ονομαστό ούζο Μυτιλήνης από τις φημισμένες ποτοποιίες του νησιού, θα δεις δάση πυκνά και καταπράσινα και άλλα πολύχρωμα και απολιθωμένα! Θα επισκεφτείς οπωσδήποτε τον Μόλυβο για να ανανεώσεις το λεξιλόγιό σου με νέους ορισμούς της έννοιας «ομορφιά», θα γλεντήσεις με την ψυχή σου στα πανηγύρια της Λέσβου με έθιμα που μετρούν Θεός ξέρει πόσους αιώνες παράδοσης. Ορεξη να 'χεις και το ταξίδι στη Λέσβο δε θα 'χει τελειωμό...
Η αρχόντισσα του πελάγους
Πολλές πόλεις αποκαλούνται συχνά «η αρχόντισσα του Αιγαίου»· είναι μέχρι να επισκεφτείς τη Μυτιλήνη. Η πρωτεύουσα της Λέσβου είναι τόσο υποβλητική, σου γεννάει συναισθήματα τέτοιας έντασης, από τη στιγμή ακόμα που το πλοίο σου δένει στο λιμάνι, που νιώθεις αμέσως πως θα δημιουργηθούν ισχυροί δεσμοί με τούτο το μέρος.
Στο λιμάνι δεσπόζει το άγαλμα της Ελευθερίας, προσφορά των Μυτιληναίων σε όσους διαχρονικά έδωσαν τη ζωή τους για την αυτοδιάθεση του νησιού. Στον λόφο πίσω από το λιμάνι απλώνεται το Κάστρο της Μυτιλήνης, από τα μεγαλύτερα σε όλη τη Μεσόγειο. Ο δρόμος από το λιμάνι σε οδηγεί στην προκυμαία, το πιο πολύβουο κομμάτι της πόλης, γεμάτο ζωή πρωί-βράδυ. Η καθημερινότητα της Μυτιλήνης χρωστάει πολλά στην ασίγαστη δραστηριότητα των φοιτητών της, όμως στα μοδάτα καφέ της παραλιακής θα συναντήσεις ανθρώπους κάθε ηλικίας. Οπου και να στέκεσαι, θα δεις να δεσπόζει ο τρούλος του Αγίου Θεράποντα, του πιο γνωστού ναού της Μυτιλήνης, αν και η Μητρόπολη είναι ο Αγιος Αθανάσιος, με το μοναδικό στην Ελλάδα καμπαναριό γοτθικού ρυθμού.
Πίσω από τον Αγιο Θεράποντα ξεκινά ο πιο εμπορικός δρόμος της πόλης, η αγορά της Ερμού: ό,τι θελήσεις να αγοράσεις, θα το βρεις εδώ. Αν ακολουθήσεις την Ερμού μέχρι το τέλος της, θα περάσεις από το εκπληκτικό Γενί Τζαμί και θα καταλήξεις στην Επάνω Σκάλα, το παλιό λιμάνι της Μυτιλήνης.
Ακολουθώντας αντίθετη πορεία, προς το νότιο τμήμα της πόλης και το αεροδρόμιο, την προσοχή σου θα τραβήξουν τα εντυπωσιακά αρχοντικά στη συνοικία της Σουράδας. Παραταγμένα στη σειρά, με ανάμεικτους αρχιτεκτονικούς ρυθμούς, μιλούν εύγλωττα για τον πλούτο που έρρεε στο νησί χάρη στο εμπόριο των Μυτιληναίων: ελιά, λάδι, σαπούνι...
Η Μυτιλήνη είναι πόλη που θέλει περπάτημα. Μια το γεγονός ότι έχει χτιστεί πάνω σε επτά λόφους, μια που τα δρομάκια και τα στενά που πρέπει να ανακαλύψεις είναι αμέτρητα, μια η προκυμαία που θέλει τον χρόνο της, πρέπει να είσαι έτοιμος για αρκετό σεργιάνι. Στην πόλη θα πρέπει μεταξύ άλλων επίσης να επισκεφτείς το Αρχαιολογικό Μουσείο, το σπίτι-μουσείο του Οδυσσέα Ελύτη και το μουσείο του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου (Βαρειά).
Το κάστρο της Μυτίληνης
Βυζαντινοί, Ενετοί, Οθωμανοί: όσοι διαχρονικά πέρασαν από τη Μυτιλήνη άφησαν κατά τόπους το στίγμα τους. Στο Κάστρο της Μυτιλήνης, ωστόσο, η επιρροή και των τριών είναι εμφανέστατη: το κάστρο πρωτοχτίστηκε από τους Βυζαντινούς περίπου τον 6ο αι., πάνω μάλιστα σε αρχαιότερη οχύρωση που προϋπήρχε στον χώρο. Αρκετούς αιώνες αργότερα, τον 14ο αι., ήρθαν στη Λέσβο οι Γενοβέζοι και συγκεκριμένα η οικογένεια των Γατελούζων. Εκείνοι ανακατασκεύασαν μεγάλο τμήμα του κάστρου, πριν τη «σκυτάλη» αναλάβουν οι Οθωμανοί που κατέλαβαν το νησί το 1462. Ο Ιμπραήμ Χασάν ενίσχυσε την οχύρωση και έχτισε πολλούς βοηθητικούς χώρους (δεξαμενές, στρατώνες) που διατηρούνται σε εξαιρετική κατάσταση μέχρι σήμερα. Το Κάστρο της Μυτιλήνης είναι ανοιχτό καθημερινά, εκτός Δευτέρας (τηλ.: 22510 27790, εισιτήριο: 2 ευρώ).
Ο λαδόκαμπος της Αμαλής
ροστατευμένος από τη χερσόνησο της Αμαλής στα ανατολικά και από τον ορεινό όγκο του Ολύμπου στα δυτικά, ο κόλπος της Γέρας διακρίνεται από μια μοναδική διαδρομή όπου οι υδροβιότοποι και τα δάση εναλλάσσονται με τις παραδοσιακές καλλιέργειες και τα λιόδεντρα, καταλήγοντας σε όμορφες παραλίες και πολύχρωμα μικρά χωριά.
Με αφετηρία την πόλη της Μυτιλήνης κατευθύνεστε προς τα νότια, όπου στην πρώτη σας στάση συναντάτε το προάστιο της Βαρειάς. Λίγο πιο ηπειρωτικά βρίσκονται δύο από τα πιο σημαντικά μουσεία της Μυτιλήνης, το Μουσείο Θεόφιλου και το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Βιβλιοθήκη Teriade, όπου το αμίμητο στυλ του λαϊκού ζωγράφου παντρεύεται με κορυφαία εκδοτικά έργα τέχνης του 20ού αιώνα.
Συνεχίζοντας ηπειρωτικά περνάτε από τους οικισμούς του Ταξιάρχη (ή Καγιάνι) και της Αγίας Μαρίνας κατευθυνόμενοι προς το βουνό και το μικρό εκκλησάκι της Παναγίας Αμαλής μέσα στο πυκνό πευκόδασος. Εκεί μπορείτε να κάνετε μια στάση πριν κατευθυνθείτε μέσα από τους χωματόδομους προς τα δυτικά. Η θέα στον κόλπο της Γέρας είναι μοναδική καθώς κατεβαίνετε προς τα Λουτρά. Χρυσά χωράφια με νυσταγμένες αγελάδες και ασημένιες ελιές διαδέχονται τα φρύγανα και τα βράχια. Μετά τα γραφικά Λουτρά στρίψτε προς τη Σκάλα Λουτρών και τη μικρή Κουντουρδιά, δύο ήσυχους παραθαλάσσιους οικισμούς με ταβέρνες, καφενεδάκια και καρνάγια. Κινούμενοι παραλιακά και προς τα βόρεια διασχίζετε τα χωριά Πυργί και Κέδρο και λίγο μετά μπαίνετε στον κεντρικό δρόμο που οδηγεί στα δυτικά. Λίγα χιλιόμετρα μετά συναντάτε στα δεξιά σας το εκκλησάκι του Αϊ-Θαράπη του Τζατζαλιάρη με τα ιερά δέντρα πάνω στα οποία οι πιστοί κρεμάνε τα ρούχα του άρρωστου για να τον θεραπεύσει ο Αγιος, ένα κατάλοιπο προαιώνιας λατρείας.
Στη συνέχεια στρίβετε αριστεράπρος Σκάλα Συκούντας. Σε εκείνο το σημείο ο ποταμός Ευεργέτουλας δημιουργεί έναν εκτεταμένο υδροβιότοπο με βούρλα, καλαμιώνες και πλούσια ορνιθοπανίδα.
Το λιμάνι της αφθονίας
ίγα χιλιόμετρα νοτιότερα εισέρχεστε στην περιοχή με τα όμορφα χωριά της Γέρας: Παλαιόκηπος, Πλακάδος, Παππάδος, Μεσαγρός και Σκόπελος. Λίγο έξω από τον Παλαιόκηπο βρίσκεται η Παναγία η Σπηλιώτισσα, χαρακτηριστικό δείγμα λατρείας μέσα σε σπηλιά, ενώ το κεφαλοχώρι του Παππάδου φημίζεται για τα ωραία παλιά αρχοντικά. Επόμενη στάση ο Μεσαγρός με τη δροσερή πλατεία με τις καρυδιές και τα πλατάνια, όπου μπορείτε να ξαποστάσετε για έναν καφέ.
Στον Μεσαγρό, και κατηφορίζοντας προς Σκόπελο, θα συναντήσετε και τον διάσημο φούρνο που ζωγράφισε ο Θεόφιλος και απέναντι ένα τζαμί με τον όμορφο μιναρέ του. Στον Σκόπελο θα θαυμάσετε την πολύκρουνη βρύση στη πλατεία και θα επισκεφθείτε την Αγία Μαγδαληνή με τις διάσημες κατακόμβες που απλώνονται κάτω από το ναό.
Από τον Σκόπελο μπορείτε να κάνετε μια παράκαμψη προς το παραθαλάσσιο Πέραμα, με τα παλιά βυρσοδεψεία, ελαιοτριβεία και σαπωνοποιεία της περιοχής, σπουδαία αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της ένδοξης βιομηχανικής εποχής του νησιού. Στο Πέραμα μπορείτε να φτάσετε και με καραβάκι από τη Σκάλα Λουτρών. Γυρίζοντας πίσω διαλέξτε τον κεντρικό δρόμο που καταλήγει στο Πλωμάρι στη μεγαλύτερη διαδρομή του οποίου κινείται παράλληλα με το κατάφυτο από πλατάνια ποτάμι της Λαγκάδας. Περνάτε έξω από τα μικρά χωριά του Τρύγωνα και της Πλαγιάς και φτάνετε στον Αγιο Ισίδωρο με τη διάσημη παραλία του. Λίγο πριν φτάσετε στο Πλωμάρι, κάνετε μια στάση στο εξαιρετικό Μουσείο Ούζου της ποτοποιίας Βαρβαγιάννη. Εκεί ανάμεσα σε χάλκινα παλιά καζάνια και φωτογραφίες θα μάθετε τα πάντα για την ιστορία του ποτού που είναι συνδεδεμένη με την ιστορία της Λέσβου.
Το παραδοσιακό, ναυτικό και βιομηχανικό Πλωμάρι χτισμένο πάνω στη θάλασσα, δίπλα από τις όχθες του ποταμού Σεδούντα και πάνω στο λόφο, διακρίνεται για τα πανέμορφα πολύχρωμα αρχοντόσπιτα και τις στενές του ρούγες. Διαχρονικά κοσμοπολίτικο, από την εποχή των στενών επαφών με τη Σμύρνη μέχρι και τη σημερινή τουριστική ανάπτυξη, το Πλωμάρι ξεχωρίζει με τη γραφικότητα και τις πανέμορφες παραλίες του.
Στα καστανοδάση της Αγιάσου
Κάθε χρόνο εκατοντάδες επισκέπτες καταφθάνουν στη Λέσβο με σκοπό να ανέβουν στον Ολυμπο και να χαθούν στα δροσερά καστανοδάση του. Και αυτό γιατί στην ευρύτερη περιοχή του δασωμένου ορεινού όγκου φυτρώνουν πολλά μικρά χλωριδικά «διαμάντια» που προσελκύουν πολλούς βοτανολόγους και ερασιτέχνες λάτρεις της φύσης.
Ο δρόμος για το βουνό περνάει από τα Κεραμειά και λίγο μετά μπαίνει σε ένα πυκνό δάσος τραχείας πεύκης το οποίο σε κάποιο σημείο διακόπτεται από την ημιορεινή κοιλάδα της Μεγάλης Λίμνης. Στο παρελθόν η Μεγάλη Λίμνη ήταν γεμάτη νερό, αλλά αργότερα αποστραγγίστηκε για να δημιουργηθούν χωράφια και μόνο τον χειμώνα πια, μετά πολλές βροχές μαζεύει νερά, θυμίζοντας την παλιά της όψη.
Γυρνώντας λίγο προς τα πίσω και παίρνοντας τον δρόμο προς Αμπελικό θα συναντήσετε μια διασταύρωση που θα σας οδηγήσει στη κωνική κορφή του Ολύμπου. Από την κορυφή του βουνού απλώνεται μπροστά σας όλη η Λέσβος και οι μικρασιατικές ακτές μέχρι τη Χίο, ενώ εντυπωσιακά διαγράφεται στα ριζά του βουνού η Αγιάσος.
Γυρίζοντας πίσω παίρνετε τον δρόμο που σας οδηγεί στο διάσημο χωριό το οποίο είναι χτισμένο στα 475 μέτρα ανάμεσα σε ένα πυκνό μεικτό δάσος από καστανιές, πεύκα, ελιές, καρυδιές και κερασιές. Τα καλντερίμια και η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του χωριού μαζί με την κεραμική και την ξυλογλυπτική παράδοση, τα όμορφα καφενεία αλλά και το ιδιαίτερο πνεύμα... σαρκασμού που διακρίνει τους Αγιασώτες (περάστε από τη συνοικία Σταυρί για να το διαπιστώσετε ιδίοις όμμασι) θα σας μαγέψουν.
Η Αγιάσος είναι φημισμένη, εκτός των άλλων, και για τον σπουδαίο ναό της Παναγίας. Τον Δεκαπενταύγουστο το χωριό κατακλύζεται από πιστούς που έρχονται να τιμήσουν τη Θεοτόκο. Αλλωστε, στην εικόνα της Παναγίας («Αγία Σιών») στον ομώνυμο ναό, οφείλεται και το όνομα του χωριού.
Παράδεισος άγριας ζωής
υνεχίζοντας την εξερεύνηση οδηγήστε προς το Σανατόριο. Εδώ είναι το κέντρο της άγριας φύσης του νησιού, καθώς πρόκειται για μια περιοχή ιδιαίτερου κάλλους στην οποία φυτρώνουν, κάτω από τις καστανιές και στις άκρες των δρόμων, πάνω από 30 είδη άγριων ορχιδεών με προεξέχουσα τo Himantoglossum compe-rianum, ένα από τα ωραιότερα αγριολούλουδα της χώρας μας. Τουλίπες, φριτιλάριες, δρακοντιές, βιόλες, αγριομενεξέδες, βαλσαμόχορτα και άλλα φυτά συμπληρώνουν τον πλούτο. Μέσα στο πυκνό δάσος ζει και η γαλιά, ή αλλιώς ο Περσικός σκίουρος, ο οποίος από όλη την Ευρώπη απαντάται μόνο στη Λέσβο, ενώ τσίχλες, τρυγόνια, παπαδίτσες, γερακίνες, δρυοκολάπτες και σπάνιοι πευκοτσοπανάκοι βρίσκουν προστασία στο πυκνό δάσος. Αξίζει να κατεβείτε από το αμάξι και να χαθείτε στους χωματόδρομους και στα μονοπάτια του βουνού, καθώς οι εικόνες και το περπάτημα στο δροσερό δάσος θα σας ανταμείψουν και με το παραπάνω.
Για να συνεχίσετε τη διαδρομή σας διαλέξτε τον χωματόδρομο που κατευθύνεται προς τα νότια διασχίζοντας το καστανόδασος. Μετά λίγα χιλιόμετρα θα φανεί η νότια ακτογραμμή της Λέσβου και λίγο μετά θα φτάσετε στο Μεγαλοχώρι, το χωριό που είναι χτισμένο στο μεγαλύτερο υψόμετρο (600 μ.) του νησιού. Απλωμένο σε μία πλαγιά όπου η οργιαστική βλάστηση πρωταγωνιστεί το Μεγαλοχώρι είναι το ιδανικό τέλος της βόλτας σας. Καθίστε σε ένα από δύο-τρία μικρά κεφενεδάκια-ταβέρνες του χωριού και απολαύστε το φαγητό ή τον μεζέ σας στον ίσκιο μιας κληματαριάς με θέα της νότιες πλαγιές της Λέσβου που βουτάνε στο μπλε του Αιγαίου.
Καστρόσπιτα και θερμά λουτρά
Βόρεια της πρωτεύουσας του νησιού και μέχρι τη Σκάλα Συκαμιάς απλώνεται μια δαντελωτή ακτογραμμή με παραλίες, ακρωτήρια, νησάκια, χωριά και τοπωνύμια σπουδαίου ιστορικού ενδιαφέροντος. Λίγο έξω από τη πόλη στρίβετε δεξιά προς τη Μόρια και αφού περάσετε από τα στενά της δρομάκια βγαίνετε λίγο έξω από το χωριό, όπου πάνω από ένα ρέμα στέκεται το Ρωμαϊκό Υδραγωγείο. Ενα εντυπωσιακό κτίσμα με δεκαεπτά τόξα, το οποίο έφερνε το νερό στη πόλη της Μυτιλήνης από τις πηγές του Ολύμπου.
Γυρνώντας πίσω στον κεντρικό δρόμο καταλήγετε στην παραθαλάσσια Παναγιούδα και λίγο μετά εμφανίζεται σκαρφαλωμένος στον λόφο ο Αφαλώνας με την όμορφη εκκλησία του που πρωταγωνιστεί στο τοπίο. Στη συνέχεια ακολουθούν τα Πάμφιλα και λίγο μετά μπαίνετε στους Πύργους Θερμής με τα χαρακτηριστικά καστρόσπιτα που η αρχιτεκτονική τους έχει φραγκική προέλευση. Η Παραλία Θερμής και η Λουτρόπολη Θερμής συμπληρώνουν τους οικισμούς σε μια περιοχή που κατοικείται από τους προϊστορικούς χρόνους. Η μεγάλη ακμή όμως ήρθε στους ρωμαϊκούς χρόνους με τη δημιουργία των λουτρών της Θερμής, κατάλοιπα των οποίων σώζονται ακόμα δίπλα από το περίφημο «Σάρλιτζα», ένα ξενοδοχείο των αρχών του 20ού αιώνα μοναδικής αρχιτεκτονικής που έχτισε ο Μολά Μουσταφά και που δυστυχώς στέκει πλέον ετοιμόρροπο.
Συνεχίζοντας παραλιακά προς τα βόρεια περνάτε τα Μυστεγνά και λίγο αργότερα τη Σκάλα Νέων Κυδωνιών. Μετά λίγα χιλιόμετρα σε ένα τοπίο με βράχια και παραλίες, όπου η μυρωδιά του θυμαριού και της ρίγανης σου σπάει τη μύτη, φτάνετε στην Πεδή. Εδώ μπορείτε να κάνετε μια στάση λίγο πιο ηπειρωτικά και να περπατήσετε προς τους καταρράκτες της Μανικάσας. Γυρνώντας πίσω φτάνετε στον Ασπροπόταμο με το μικρό τρίτοξο γεφύρι του.
Η επικράτεια του «άγριου» αγίου
Από εκεί μπορείτε να στρίψετε δεξιά και να γνωρίσετε μία από τις ομορφότερες κι όμως πιο άγνωστες περιοχές της Λέσβου. Μετά τον οικισμό του Ασπροπόταμου φτάνετε στον Αγιο Στέφανο με το πανέμορφο βυζαντινό εκκλησάκι του αγίου που στέκεται μέσα στις ελιές. Λίγο αργότερα ακολουθεί μια περιοχή απίστευτου φυσικού κάλλους με πεύκα και θάμνους που διακόπτονται από μικρές λιμνούλες, πόλος έλξης για σπάνια είδη της ορνιθοπανίδας. Ο δρόμος καταλήγει στον Παλιό: πάνω στην παραλία στέκονται οι λαξευτοί τάφοι των ελληνιστικών χρόνων τους οποίους η θάλασσα και τα βρύα τους έχουν μετατρέψει σε έργα τέχνης.
Από τον Παλιό μπορείτε μέσα από τους βατούς χωματόδρομους να καταλήξετε στον Μανταμάδο. Χτισμένος μέσα σε μια μικρή κοιλάδα με τα πετρόχτιστα σπίτια και τους λιθόστρωτους δρόμους, το χωριό διακρίνεται για την παράδοση στην κεραμική τέχνη και για τα παλιά του καφενεία. Εξω από τον Μανταμάδο βρίσκεται ο Ταξιάρχης, ο «άγριος» άγιος, ο προστάτης και το μεγαλύτερο προσκύνημα της Λέσβου. Η τρίκλιτη βασιλική του Αγίου χτίστηκε το 1879 από τους κατοίκους του Μανταμάδου και από τότε προσελκύει χιλιάδες προσκυνητές. Από εκεί συνεχίζετε προς τη Συκαμιά.
Στα ανατολικά απλώνονται λόφοι, κοιλάδες και μια ακτογραμμή με παραλίες (Φερόγια, Τσόνια) και μικρούς οικισμούς (Γενί Λιμάνι, Λαγκάδα) που καταλήγει στο ακρωτήριο Κόρακα με τον φάρο του. Πίσω στον κεντρικό δρόμο διασχίζεται την Κλειού με τις αναβαθμίδες της και λίγο μετά μπαίνετε στη Συκαμιά.
Ο δρόμος συνεχίζει προς τη Σκάλα Συκαμιάς, διάσημη από το μυθιστόρημα του Στράτη Μυριβήλη «Η Παναγιά η Γοργόνα». Το μικρό εκκλησάκι με τη ζωγραφισμένη Παναγιά Γοργόνα στο εσωτερικό του στέκεται πάνω σε έναν βράχο κοιτάζοντας τη θάλασσα και τις απέναντι μικρασιατικές ακτές.
Παραδοσιακός και αριστοκράτης
Χωρίς πολλά λόγια: ο Μόλυβος είναι το ωραιότερο χωριό της Λέσβου. Το τοπίο του οικισμού με το κάστρο των Γατελούζων στην κορυφή του λόφου, το γραφικό λιμανάκι στα ριζά και τις πετρόκτιστες κατοικίες με το κεραμίδι είναι από τις πιο αναγνωρίσιμες εικόνες της Λέσβου, η must επίσκεψη για κάθε νεοφερμένο (και μη) επισκέπτη.
Ο Μόλυβος απέχει από τη Μυτιλήνη περίπου 62 χλμ. και θα έρθεις είτε μέσω Καλλονής και Πέτρας είτε μέσου Μανταμάδου και Βαφειού (η πρώτη διαδρομή είναι πιο συνηθισμένη). Φτάνοντας καλό θα ήταν να αφήσεις το αυτοκίνητο στο ευρύχωρο parking στην είσοδο του χωριού, μπορείς ωστόσο να φτάσεις οδηγώντας μέχρι χαμηλά στο λιμανάκι. Ο Μόλυβος είναι χαρακτηρισμένος παραδοσιακός οικισμός (δεν επιτρέπεται νέα κατασκευή με υλικά άλλα από πέτρα και ξύλο) ωστόσο δεν έχει απαγορευτεί η είσοδος οχημάτων στο εσωτερικό του.
Από τις πιο χαρακτηριστικές διαδρομές στο χωριό είναι το λιθόστρωτο καλντερίμι προς την αγορά και το λιμάνι, εκεί όπου στέκονται οι περισσότεροι τουρίστες για φωτογραφίες. Αμέτρητα καντούνια με δροσιστική σκιά, φροντισμένες αυλές, περίπου 25 βρύσες με ανάγλυφες οθωμανικές επιγραφές είναι μερικά μόνο από όσα θα ανακαλύψεις σεργιανίζοντας.
Θα επισκεφθείς τη Δημοτική Πινακοθήκη με έργα των Τσαρούχη, Χαλεπά, Μυταρά και άλλων, και τη βασιλική του Ταξιάρχη (1795), θα καθίσεις σε γραφικά μαγαζάκια με θέα στο πέλαγος, και θα κατέβεις στη μικρή μεν αλλά πεντακάθαρη παραλία του χωριού, με τα εντυπωσιακά ρηχά νερά. Για φαγητό θα κατευθυνθείς προς το λιμανάκι, με τα καφενεδάκια και τις ταβέρνες του που υπόσχονται παρεΐστικες βραδιές με ούζο και όλους τους απαραίτητους θαλασσομεζέδες.
Μόλις 4 χλμ. ανατολικά του Μόλυβου βρίσκεται η παραλία της Εφταλούς, διάσημη για τα ιαματικά λουτρά της.
Το κάστρο των Γατελούζων
Οπως και στη Μυτιλήνη, έτσι και στον Μόλυβο το κάστρο το έφτιαξαν οι Βυζαντινοί, το αναστύλωσαν οι Ενετοί και το ολοκλήρωσαν οι Οθωμανοί. Είθισται ωστόσο να αποκαλείται «Κάστρο των Γατελούζων», από τη γενουάτικη οικογένεια που είχε υπό την κατοχή της το νησί της Λέσβου κατά τον 14ο αι., με προεξάρχοντα τον Φραγκίσκο Γατελούζο. Πολύ συχνά πραγματοποιούνται ποικίλες πολιτιστικές εκδηλώσεις στο εσωτερικό του κάστρου, με φόντο το Αιγαίο.
Η Παναγία του βράχου
Η εικόνα του πελώριου βράχου που υψώνεται καταμεσής του κάμπου κάνει την Πέτρα αναγνωρίσιμη με την πρώτη ματιά. Στην κορυφή του στέκει η εκκλησία της Παναγίας Γλυκοφιλούσας· για να ανέβεις, πρέπει να υποστείς τα συνολικά 114 σκαλοπάτια που οδηγούν στον ναό. Κι αν φαίνονται πολλά, το αποτέλεσμα σε αποζημιώνει, με την εξαιρετική θέα που σου επιτρέπει να ατενίσεις ολόκληρο το τοπίο. Η Παναγία της Πέτρας είναι από τα πιο σημαντικά προσκυνήματα στη Λέσβο.
Το ίδιο το χωριό απλώνεται περιμετρικά του βράχου της Παναγίας και κατά μήκος της παραλίας. Απέχει περίπου 55 χλμ. από τη Μυτιλήνη και πολλοί επισκέπτες κάνουν εδώ μια στάση πριν συνεχίσουν προς τον γειτονικό Μόλυβο. Στην Πέτρα αξίζει να δεις το «αρχοντικό της Βαρελτζίδαινας», ένα παλιό αρχοντόσπιτο του 18ου αι., με εντυπωσιακά καλοδιατηρημένη ξυλόγλυπτη διακόσμηση και πλούσιες τοιχογραφίες. Πήρε το όνομά του από την τελευταία ιδιοκτήτρια που έζησε εδώ μέχρι τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και σήμερα είναι ανοιχτό και επισκέψιμο για το κοινό. Και μία πρακτική συμβουλή: η παραλία της Πέτρας είναι πολύ όμορφη και οργανωμένη, συνήθως ωστόσο τα νερά της είναι πραγματικά πολύ κρύα, λόγω των πελαγίσιων ρευμάτων.
Ο κάμπος της σαρδέλας
Ακριβώς στο μέσον του νησιού, η Καλλονή (40 χλμ. από τη Μυτιλήνη) θα μπορούσε να είναι η... συμπρωτεύουσα της Λέσβου. Κέντρο εμπορικό και συγκοινωνιακό (όλοι οι δρόμοι οδηγούν και «ενώνονται» στην Καλλονή), κέντρο εσχάτως και της αθλητικής υπεραξίας της Λέσβου, με την τοπική της ποδοσφαιρική ομάδα να αγωνίζεται στην Α' Εθνική κατηγορία, πρωτόγνωρο γεγονός για μια ομάδα από το νησί.
Η φήμη της κωμόπολης οφείλεται εν πολλοίς στην ονομαστή σαρδέλα της. Ο κόλπος της Καλλονής, ο μεγάλος κόλπος που ξεχωρίζει στη γεωμορφία της Λέσβου, μπορεί να μην επιτρέπει τη ναυσιπλοΐα (δεν μπορούν να μπουν μεγάλα σκάφη), αποτελεί ωστόσο πηγή πλούτου χάρη στα πλούσια αλιεύματα που ζουν στα νερά του. Και ανάμεσά τους ξεχωρίζει η σαρδέλα: περίπου το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου το μικρό αυτό ψάρι μαζεύεται σε μεγάλες ποσότητες από τα νερά του κόλπου, παστώνεται απευθείας και... έτοιμος ο μεζές! Σαρδέλες (μπορεί να) υπάρχουν πολλές, σαρδέλα Καλλονής όμως μία!
Η ίδια η κωμόπολη της Καλλονής είναι χτισμένη στο μέσον ενός κάμπου. Λιγοστά τα ενδιαφέροντα σημεία μέσα στον οικισμό (ξεχωρίζει το νεοκλασικό κτίριο του σχολείου), με τους τουρίστες να κατευθύνονται το καλοκαίρι προς το επίνειό του, τη Σκάλα Καλλονής (3,5 χλμ.), με τις ξενοδοχειακές μονάδες και τα περιποιημένα ταβερνάκια.
Περίπου 4,5 χλμ. έξω από την Καλλονή, στον δρόμο προς την Αντισσα, αξίζει να σταματήσεις στο όμορφο μοναστήρι του Αγίου Ιγνατίου ή μονή Λειμώνος (16ος αι.), όπως είναι επίσης γνωστή. Αν ακολουθήσεις την αντίθετη κατεύθυνση, προς τον Πολιχνίτο και τα Βατερά, θα περάσεις δίπλα ακριβώς από τις αλυκές της Καλλονής, όπου βγαίνει το επίσης ονομαστό αλάτι Μυτιλήνης. Οι αλυκές αποτελούν καταφύγιο και για αρκετά είδη πουλιών, όπως τα φοινικόπτερα. Ακριβώς μπροστά στις αλυκές καταλήγει ο δρόμος που έρχεται από την Αγία Παρασκευή, τη μεγάλη κωμόπολη της Λέσβου, περίφημη για το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας και βέβαια για το σπουδαίο πανηγύρι του ταύρου, που πραγματοποιείται το καλοκαίρι, ένα σπάνιο έθιμο μακραίωνης παράδοσης. Κοντά στο χωριό βρίσκεται και ο σπουδαίος αρχαίος ναός των Μέσων, του 3ου π.Χ. αι., όπου σώζονται ερείπια μεγάλου ναού.
Τα... ουζοχώραφα
Συνεχίζοντας επί του δρόμου προς το νοτιοανατολικό τμήμα της Λέσβου, η εκπληκτική παραθαλάσσια διαδρομή σε φέρνει στο μικρό χωριό της Αχλαδερής (16,5 χλμ. από την Καλλονή). Στα νερά της Αχλαδερής αναπαύονται τα απομεινάρια της Πύρρας, μιας αρχαίας πολιτείας που άκμασε κατά την κλασική εποχή και έπαψε να υπάρχει περίπου τον 3ο π.Χ. αι.
Η ανατολική όχθη του κόλπου της Καλλονής χαρίζει εκπληκτικής ομορφιάς εικόνες. Μπορείς να φτάσεις από την Αχλαδερή μέχρι τη Νυφίδα, πολύ κοντά στο νότιο άκρο του κόλπου, οδηγώντας αποκλειστικά παραθαλάσσια. Ωστόσο, αξίζει τον κόπο να ακολουθήσεις και μια διαφορετική διαδρομή, περνώντας από όμορφα χωριά όπως τα γραφικά Βασιλικά και το Λισβόρι. Στα χωράφια του Λισβορίου μάλιστα φύεται ο γλυκάνισος, το περίφημο μυρωδικό «που κάνει ούζο το ούζο».
Συνεχίζοντας ακόμη νοτιότερα, έρχεσαι στον Πολιχνίτο, χωριό γνωστό για τα κορυφαίας ποιότητας τυροκομικά προϊόντα του (αξίζει μια επίσκεψη και στο επίνειό του, τη Σκάλα Πολιχνίτου και τη μονή Δαμανδρίου), και καταλήγεις στη μεγαλύτερη παραλία της Λέσβου, τα Βατερά (40 χλμ. από την Καλλονή). Κάθε χρόνο τα Βατερά φιγουράρουν ανάμεσα στις καλύτερες παραλίες της Ελλάδας, ενώ στα συν της προστίθενται οι άφθονες θαλάσσιες δραστηριότητες που μπορείς να ασκήσεις εδώ, αλλά και η νυχτερινή ζωή με τα φινετσάτα beach bars.
Τα χωριά των ηφαιστείων
Η Δυτική Λέσβος είναι το άλλο πρόσωπο του νησιού. Τραχιά, γυμνή και άνυδρη, με τον ορεινό όγκο του Ορδυμνου, τα ηφαιστειακά πετρώματα και τις απέραντες χορτολιβαδικές εκτάσεις, η Λέσβος εδώ απλώνεται στην πιο άγρια ομορφιά της. Το ταξίδι ξεκινάει από τ α Παράκοιλα, 11 χλμ. νότια της Καλλονής. Εδώ σώζεται ο μοναδικός ακέραιος μιναρές του νησιού και ένα παλιό γεφύρι πάνω στον κεντρικό δρόμο, ενώ πάνω από το χωριό βρίσκεται ένα δάσος με καταρράκτες, ρυάκια και σπάνια ροδόδεντρα.
Συνεχίζοντας προς τα νότια μια παράκαμψη σας οδηγεί στο λιμανάκι της Αποθήκας που βρίσκεται στην είσοδο του Κόλπου της Καλλονής και είναι γνωστή για τα αρχαιολογικά της ευρήματα. Γυρνώντας πίσω ο κεντρικός δρόμος οδηγεί στην ημιορεινή Αγρα. Χτισμένο στην καλντέρα ενός αρχέγονου κρατήρα και κοιτώντας την Ανατολή, το κεφαλοχώρι της Αγρας αποτελεί την είσοδο στο άγριο τοπίο των δυτικών.
Επειτα από λίγο φτάνετε στον αμφιθεατρικά χτισμένο Μεσότοπο, χωριό περίφημο για τους κτιστάδες του, την πλούσια παράδοση και το παγανιστικό καρναβάλι με τους «κουδουνάτους». Στα νότια του χωριού απλώνονται τρεις όμορφες παραλίες: ο Ποδαράς, ο Χρούσος και στη μέση το Ταβάρι με τα ταβερνάκια του. Ο κεντρικός δρόμος, μετά τον Μεσότοπο, συνεχίζει μέσα σε ένα σεληνιακό τοπίο γεμάτο δελεαστικούς χωματόδρομους, περνάει πάνω από την τεχνητή λίμνη στις όχθες της οποίας βρίσκεται η Μονή Πυθαρίου, και καταλήγει στην Ερεσό.
Προφυλαγμένο ανάμεσα στους ηφαιστειογενείς λόφους, το κεφαλοχώρι της Ερεσού διατηρεί ακόμα πολλές από τις παλιές εικόνες του, ενώ αξίζει να επισκεφθείτε τον ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου με το περίτεχνο ξύλινο τέμπλο.
Περίπου 5 χλμ. από το χωριό απλώνεται το επίνειό του, η κοσμοπολίτικη Σκάλα Ερεσού. Η Σκάλα διακρίνεται για τη μεγάλη παραλία, όπου κανείς μπορεί να ασχοληθεί με θαλάσσια σπορ, και για τα πολλά ταβερνάκια, μπαρ και καφετέριες. Στα ανατολικά του οικισμού, πάνω από το σύγχρονο λιμάνι και στην κορφή του λόφου της Βίγλας, σώζονται ερείπια της αρχαίας ακρόπολης και δύο πύργοι, ό,τι απόμεινε από το μεσαιωνικό κάστρο των Γατελούζων. Λίγα χιλιόμετρα μετά την Ερεσό στον δρόμο που συνεχίζει προς Αντισσα, μια παράκαμψη σας οδηγεί προς τους περίφημους καταρράκτες του Κρινέλλου.
Η Βατούσα και το μεσαιωνικό Οβριόκαστρο
Πάλι πίσω στον κεντρικό δρόμο διανύεται ένα χαρακτηριστικό τοπίο με διάσπαρτες μεγάλες βελανιδιές και λίγο αργότερα περνάτε έξω από την Αντισσα. Χτισμένη και αυτή πάνω σε λόφο κοιτάει προς Βορρά την πεδιάδα της Αρχαίας Αντισσας.
Κατευθυνόμενοι προς Γαβαθά στρίβετε προς τα ανατολικά όπου ανάμεσα σε δύο όμορφες παραλίες βρίσκεται το μεσαιωνικό Οβριόκαστρο. Χτισμένο σε ένα ακρωτήρι, το εσωτερικό του κάστρου είναι σχεδόν αδιάβατο, καθώς η βλάστηση και οι πέτρες καλύπτουν κάθε ελεύθερο σημείο.
Ο δρόμος έπειτα φεύγει προς τα ηπειρωτικά και λίγο μετά φτάνει στο Σκαλοχώρι με τα διάσημα καφενεία. Μετά το Σκαλοχώρι επιστρέψτε προς τα δυτικά για να επισκεφθείτε τη Βατούσα, ένα από τα ομορφότερα χωριά της Λέσβου, όπου αξίζει κανείς να περπατήσει στα σοκάκια της με τα υπέροχα σπίτια. Χωριό διάσημο για τις πλούσιες παροικίες του στην Πόλη, στη Ρουμανία και στην Αμερική αλλά και για πολλές προσωπικότητες του πνεύματος ξεχώριζε από πάντα στη Λέσβο για την αστική του παράδοση. Μετά τη Βατούσα ο δρόμος στρίβει προς το βουνό και περνάει από το χωριό Ρεύμα φτάνοντας στα κτηνοτροφικά Χίδηρα. Από εκεί ξεκινάει μία πανέμορφη διαδρομή σε μάλλον δύσκολο χωματόδρομο που καταλήγει στην Αγρα. Η διαδρομή κινείται σε πολύχρωμο τοπίο, όπου τα πορφυρά και κίτρινα βράχια σκεπάζονται από την καταπράσινη βλάστηση, ενώ στη μέση της βρίσκεται ένα όμορφο ρέμα που γύρω του απλώνονται τεράστιοι θάμνοι από ροδόδεντρα, ένα μαγευτικό τοπίο.
Οι γίγαντες της λάβας
Στο δυτικότερο άκρο του νησιού, ανάμεσα στους χρυσούς λόφους και στις μικρές ρεματιές απλώνεται ένας από τους μεγαλύτερους «θησαυρούς» της ελληνικής φύσης, το Απολιθωμένο Δάσος της Λέσβου.
Ερχόμενοι από τα ανατολικά και μετά την Αντισσα συναντάτε μια διασταύρωση που οδηγεί προς το Σίγρι (αριστερά συνεχίζει προς Ερεσό). Η πρώτη απαραίτητη στάση είναι στη Μονή Υψηλού, ή αλλιώς Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, στην κορφή του όρους Ορδυμνος που δεσπόζει στην περιοχή. Από εκεί η θέα σε όλο το νησί είναι μοναδική και όταν η ατμόσφαιρα είναι καθαρή μπορεί να διακρίνει κανείς στον ορίζοντα τον Αϊ-Στράτη και τη Σκύρο. Πρόκειται για ένα βυζαντινό μοναστήρι χτισμένο σε ένα φρούριο με τείχη και πολεμίστρες, το οποίο στο παρελθόν προσέφερε ασφάλεια στους κατοίκους της γύρω περιοχής.
Λίγα χιλιόμετρα πιο δυτικά μια διασταύρωση σας στέλνει στο Γεωπάρκο του Απολιθωμένου Δάσους. Η αξία του Γεωπάρκου είναι παγκόσμιας φήμης, καθώς περιλαμβάνεται μέσα στα 17 γεωπάρκα του πλανήτη που προστατεύονται από την Unesco. Η διαδρομή μέσα στο πάρκο διαρκεί περίπου 2 ώρες αλλά αξίζει να καθίσετε λίγο παραπάνω. Η ευωδιαστή φρυγανώδης βλάστηση γύρω από το λιθόστρωτο μονοπάτι, η θέα στους γύρω λόφους, τα κελαηδίσματα των σπάνιων σμυρνοτσίχλονων και πάνω από όλα οι πέτρινοι γίγαντες που αναδύθηκαν από το παρελθόν συνθέτουν μια μοναδική εμπειρία. Σεκόιες, πρωτοπευκίδες, αρχαία αγγειόσπερμα, πτεριδόφυτα και άλλα δέντρα που αποτελούσαν την οργιώδη βλάστηση της περιοχής 20 εκατομμύρια χρόνια πριν, σκεπάστηκαν από τα ηφαιστειακά υλικά των αρχαίων εκρήξεων, διατηρώντας έτσι σε άριστη κατάσταση την μορφή των φυτών. Τα χρώματα των πέτρινων κορμών, ιδιαίτερα μετά μια βροχή, διαγράφονται εντυπωσιακά σε όλες τις αποχρώσεις του πορφυρού και του κίτρινου.
Αφού φτάσετε στο Σίγρι κάντε πρώτα μια στάση σε ένα από τα πιο όμορφα μουσεία της χώρας μας, στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Απολιθωμένου Δάσους της Λέσβου. Τα εκθέματα είναι εντυπωσιακά και πέρα από τη χλωριδική και γεωλογική ιστορία του νησιού και του Αιγαίου παρουσιάζονται και εκθέματα από όλο τον πλανήτη.
Ταξίδι στην αιωνιότητα
Γυρνώντας πίσω στον κεντρικό δρόμο που συνδέει την Αντισσα με το Σίγρι δεν μπορεί παρά να σου προκαλέσουν αλγεινή εντύπωση οι σύγχρονες εργασίες για τη διάνοιξη ενός τεράστιου δρόμου που έχει κατασκάψει το βουνό, καταστρέφοντας το τοπίο, αλλά και πολλούς πέτρινους κορμούς, καθώς όλο το υπέδαφος μέχρι το Σίγρι είναι γεμάτο από αυτούς.
Το σύγχρονο Σίγρι είναι ένα όμορφο ψαροχώρι που στέκεται σε ένα ακρωτήρι ανάμεσα σε δύο ήρεμους κόλπους. Απέναντί του στέκει η Νησιώπη, ένα μικρό νησί που απλώνεται παράλληλα στην παραλία και διακρίνεται για τον μεγάλο επιβλητικό φάρο και τα πολλά ευρήματα από πέτρινους κορμούς. Η Νησιώπη σχηματίζει με την απέναντι ακτή ένα φυσικό λιμάνι με πολλές δαντελωτές παραλίες να διαδέχονται η μία την άλλη. Ξεχωριστή θέση στο τοπίο της περιοχής καταλαμβάνει το μικρό οθωμανικό κάστρο στην άκρη του ακρωτηρίου. Χτισμένο το 1757 από κόκκινους και λευκούς ηφαιστειακούς λίθους με την χαρακτηριστική οθωμανικής τεχνοτροπίας είσοδο, το κάστρο αυτό, αν και αφημένο στη τύχη του, αποτελεί ένα από τα λίγα δείγματα οχυρωματικής αρχιτεκτονικής των Οθωμανών στη χώρα μας. Αφήστε τον χρόνο να περάσει στο Σίγρι γιατί η μέρα πρέπει να κλείσει με το μαγικό ηλιοβασίλεμα πίσω από τη Νησιώπη.
INFO
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, τηλ.: 22530 54434, www.lesvosmuseum.gr
Εισιτήριο γενικής εισόδου: 5 € (περιλαμβάνει είσοδο στο Μουσείο και επίσκεψη στα υπαίθρια πάρκα του Απολιθωμένου Δάσους)
ΔΙΑΜΟΝΗ
Στην πόλη της Μυτιλήνης στο κομψό «Olympias Boutique Hotel» (Βοστάνη 3, 22511 02057), σε ένα εντυπωσιακό παλιό αρχοντικό. Στο πολυτελές «Elysion Hotel» (Νεάπολη, 22510 61531, www.elysion.gr) με δωμάτια με μοντέρνες γραμμές και υπηρεσίες κορυφαίου επιπέδου. Στο φινετσάτο «Loriet Hotel» (Βαρειά, 22510 43111, www.loriet-hotel.com) που συνδυάζει το μοντέρνο με το παραδοσιακό. Στον Σκόπελο στον «Ξενώνα» (22510 83446), που στεγάζεται στο παλιόσχολείο. Στον Μόλυβο, στο «Delfinia Hotel» (22530 71315, www.hoteldelfinia.com) , στην Εφταλού στο «Sun Rise» (22530 71713, www.sunrisehotel-lesvos.com), και στην Πέτρα στο «Αρχοντικό Πέτρας» (22530 41092, www.archontikopetras.gr).
ΦΑΓΗΤΟ
Στη Μυτιλήνη στον «Ερμή» (Κορνάρου 2 & Ερμού, 22510 26232), παραδοσιακό καφενείο και ταβέρνα, στο «Καλντερίμι» (22510 46577), και στου «Τζίμη του Χοντρού» (Χριστουγέννων 44, Φανάρι, 22510 42614). Στην Παναγιούδα στον «Κωστάρα» (22510 31275), με σπιτικές δημιουργίες. Στη Σκάλα Συκαμιάς στην «Μουριά» (22530 55319), στον Σκόπελο στον «Αύλωνα» (22510 51950) με τοπική κουζίνα, στο Ταβάρι Μεσοτόπου στο «Μουράγιο» (22530 96110) και στην Σκάλα Καλλονής στον «Μίμη» (22530 22113) για θαλασσινά.
Κείμενα: Γιάννης Μαντάς , Δαυίδ Κουτσογιαννόπουλος
Φωτογραφίες: Γιώργος Πατρουδάκης
πηγη
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου