Aιώνες μπροστά από την εποχή του το ψηφιδωτό της Αμφίπολης
Μόνο κάποιος από το περιβάλλον του Μεγάλου Αλεξάνδρου θα είχε τα χρήματα να κατασκευάσει το μνημείο.
Με αρχαιολογικό «κρεσέντο» παρομοίασε η κυρία Μενδώνη τις διαδοχικές αποκαλύψεις από τον Τύμβο Καστά. Φυσικά, η μέχρι στιγμής κορύφωση αυτής της δραματικής έντασης των ευρημάτων είναι το ψηφιδωτό αριστούργημα του δεύτερου θαλάμου, το οποίο αποκαλύφθηκε πλήρως εχθές Πέμπτη, 16/10.
Η κυρία Λίνα Μενδώνη, γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού, κατά την ενημερωτική συνεδρία με εκπροσώπους των ΜΜΕ στο Μουσείο της Αμφίπολης, τόνισε ότι «η σημαντικότητα του μνημείου ανεβαίνει με την αποκάλυψη του ψηφιδωτού». Πολύ επιγραμματικά, αυτό σημαίνει ότι, ανεξαρτήτως του τι θα ακολουθήσει κατά την ανασκαφή του επόμενου και πιθανώς τελευταίου ταφικού θαλάμου, αρκούν και μόνο τα έως τώρα ευρήματα για να αναδείξουν τον Τάφο Καστά σε ένα μνημείο χάρη στο οποίο γράφεται από την αρχή η ιστορία της ελληνικής αρχαιότητας. Ή, αν μη τι άλλο, προστίθενται νέα κεφάλαια στην αρχαιολογική και καλλιτεχνική γνώση για τον 4ο π.Χ αιώνα.
Νέο 3D βίντεο για την Αμφίπολη με την Περσεφόνη!
Η αποτίμηση του ψηφιδωτού μπορεί να γίνει προς δύο κατευθύνσεις: Πρώτον, το συμβολισμό του που το συνδέει, σχεδόν απευθείας, με τη δυναστεία των Τημενιδών, δηλαδή με τον Φίλιππο Β' και τον Μέγα Αλέξανδρο. Δεύτερον, με την ασύλληπτη πρωτοπορία του καλλιτέχνη που το σχεδίασε, καθώς η προσπάθεια απόδοσης της τρίτης διάστασης, δηλαδή του βάθους και μιας, υποτυπώδους έστω, προοπτικής με φωτοσκιάσεις κ.λπ. προηγείται της εποχής της. Και μάλιστα όχι κατά μερικά χρόνια ή δεκαετίες, αλλά κατά αρκετούς αιώνες.
Οι τάφοι «της Περσεφόνης» και «της Ευρυδίκης» στη Βεργίνα αποδεικνύουν ότι το μοτίβο της Αρπαγής ήταν προσφιλές στην διακόσμηση βασιλικών μακεδονικών τάφων και προφανώς συνδέεται με τις μυστηριακές λατρείες του Κάτω Κόσμου, τον ορφισμό κ.ο.κ. Ο εκάστοτε βασιλιάς των Μακεδόνων ήταν, εξ ορισμού, και αρχιερέας, επομένως τόσο ο Φίλιππος όσο και ο Αλέξανδρος είχαν ιδιαίτερη σχέση με τα σύμβολα αυτού του αρχαίου αποκρυφισμού.
Η δαπάνη της κατασκευής του Τύμβου στο Λόφο Καστά θα μπορούσε να καλυφθεί μόνο με χρήματα που προήλθαν από τα λάφυρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Και μόνο ένα πρόσωπο άμεσα συνδεόμενο με τον Μακεδόνα ηγέτη θα μπορούσε να φιλοδοξεί την ταύτιση με τη δυναστεία των Τημενιδών μέσω του μεγαλοπρεπούς ταφικού μνημείου. Όπως δηλώνεται έμμεσα από το ίδιο το ψηφιδωτό, αυτός που παράγγειλε την ανέγερση του Τύμβου επιθυμούσε να υπογραμμίσει εις τους αιώνες των αιώνων την συγγένειά του με τον Μέγα Αλέξανδρο -συγγένεια όχι απαραίτητα εξ αίματος. Η πολιτική ταύτιση ήταν αρκετή.
Επίσης, μόνο κάποιος που είχε την αξίωση να θεωρείται περίπου ισότιμος του Μεγάλου Αλεξάνδρου θα προσελάμβανε τον κορυφαίο καλλιτέχνη της εποχής για να επιμεληθεί τη διακόσμηση του Τύμβου. Διότι είναι σαφές ότι το χέρι που σχεδίασε την παράσταση στο ψηφιδωτό της Περσεφόνης ανήκε σε μια μεγαλοφυΐα Η απόδοση των λεπτομερειών της σύνθεσης μαρτυρούν το πόσο ανήσυχο και τολμηρό πνεύμα ήταν αυτός που συνέλαβε την εικόνα της Αρπαγής -αλλά και πόσο άξιος ήταν, βέβαια, ο ψηφοθέτης που εξετέλεσε το σχέδιο στο δάπεδο του Τύμβου, χρησιμοποιώντας φυσικά και όχι επεξεργασμένα βότσαλα.
Το ότι η σύνθεση είναι ελαφρώς άνιση, με το πάνω και δεξιό άκρο να σφύζουν από περιεχόμενο σε σύγκριση με την αριστερή πλευρά που έχει περισσότερο «αέρα» δεν καταλογίζεται ως ατέλεια. Ούτε βέβαια το ότι το άρμα είναι στραμμένο λοξά προς τον θεατή ενώ ο ψυχοπομπός Ερμής φαίνεται να τρέχει προς τα αριστερά. Εκείνο που έχει σημασία είναι τα επιμέρους στοιχεία, όπως η απελπισμένη έκφραση της Περσεφόνης, η τραγική ένταση με το υψωμένο αριστερό της χέρι που φτάνει ως το απώτατο άκρο του πλαισίου -και οριακά καλύπτεται από αυτό.
Η συμμετρία ανάμεσα στην Περσεφόνη και τον Ερμή έγκειται στην τρισδιάστατη απόδοση της μορφής τους. Και αυτό είναι αξιοθαύμαστο, καθώς οι καλλιτέχνες είχαν μεν αρχίσει να διερευνούν το πώς θα αποτυπώσουν το βάθος ήδη από την αρχαιότητα -ακόμη και ο Αριστοτέλης γράφει για «σκηνογραφία». Όμως, η προοπτική είναι ένα θέμα που απασχολεί την Αναγέννηση, καθώς τότε, περίπου 18 αιώνες μετά από το ψηφιδωτό του Τύμβου Καστά, οι εικαστικοί καλλιτέχνες θέλησαν να ξεφύγουν από την ισοπέδωση του βάθους την οποία είχε καθιερώσει η βυζαντινή τέχνη.
Εάν το συμπαγές χρυσό φόντο της βυζαντινής εικονογραφίας με τις δισδιάστατες και αφαιρετικές μορφές υποβάθμιζε τα γήινα και έδινε έμφαση στα υπερβατικά, θεϊκά κ.λπ. στοιχεία, η φροντίδα για ακριβή αποτύπωση του τρισδιάστατου χώρου έδειχνε το αντίθετο: Την ομορφιά και την περιπλοκότητα του πραγματικού κόσμου. Πιθανότατα από εδώ και πέρα οι ιστορικοί της τέχνης θα αναφέρονται στο ψηφιδωτό της Αμφίπολης σαν προπομπό της Αναγέννησης.
Το ψηφιδωτό καλύπτει το έδαφος πίσω από τις δύο Καρυάτιδες – Η κεντρική παράσταση απεικονίζει το άρμα με δύο άλογα και μπροστά από αυτό τον Θεό Ερμή - Δείτε εντυπωσιακές φωτογραφίες
Το ψηφιδωτό δάπεδο, καλύπτει όλη την επιφάνεια του χώρου δηλαδή, 4,5μ. πλάτος επί 3 μ. μήκος
Ο γενειοφόρος άνδρας, με στεφάνι δάφνης στο κεφάλι
Το ψηφιδωτό έχει υποστεί φθορά στο κέντρο, σε σχήμα κύκλου, διαμέτρου 0,80μ -Aνατολικά και δυτικά, δεν έχει αποκαλυφθεί στο σύνολό του
Στα βόρεια του δαπέδου αποκαλύφθηκε το μαρμάρινο κατώφλι της θύρας, που οδηγεί στον τρίτο χώρο
Η διακόσμηση γύρω από το ψηφιδωτόΜε εντατικούς ρυθμούς συνεχίζονται οι ανασκαφικές εργασίες στον λόφο Καστά από τη ΚΗ΄Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, ενώ προχωρά και η οριζόντια αφαίρεση των αμμωδών χωμάτων σε όλη την έκταση του χώρου, ανάμεσα στον διαφραγματικό τοίχο με τις Καρυάτιδες και τον τρίτο τοίχο, ώστε να επιτυγχάνεται η εξισορρόπηση των πιέσεων και να διασφαλίζεται σταθερά η στατική επάρκεια του μνημείου.
Σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, σήμερα παρουσιάζεται η πρώτη αξονομετρική σχεδιαστική αναπαράσταση του ταφικού μνημείου, από τον αρχιτέκτονα του ΥΠΠΟΑ, Μ. Λεφαντζή, με τους δύο διαφραγματικούς τοίχους επί των οποίων φέρονται, στον μεν πρώτο οι Σφίγγες, στον δε δεύτερο οι Καρυάτιδες. Οι εργασίες συντήρησης και στερέωσης τους συνεχίζονται.
Συνεχίζονται, επίσης, οι εργασίες τεκμηρίωσης του συνόλου των αρχαιολογικών ανασκαφικών εργασιών, με ψηφιακά και συμβατικά μέσα.
Το τεράστιο ενδιαφέρον για την Αμφίπολη που ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο μετά και τις δύο Καρυάτιδες που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, θα ικανοποιηθεί αργά ή γρήγορα το επόμενο διάστημα. Η ιστορία πίσω όμως από την ανασκαφή όμως έχει το δικό της ξεχωριστό ενδιαφέρον.
Από τον Λέοντα στις Καρυάτιδες, ένας αιώνας ευρημάτων
Το 1912 κατά τη διάρκεια του Πρώτου Βαλκανικού Πολέμου, Έλληνες στρατιώτες παρατήρησαν την ύπαρξη μαρμάρων μέσα σε θάμνους της δυτικής όχθης του ποταμού Στρυμόνα. Τα πρώτα ευρήματα δεν ήταν άλλα από τη μαρμάρινη βάση του λέοντα της Αμφίπολης, κομμάτια του οποίου βρέθηκαν αργότερα κατά την εκτέλεση των έργων αποξήρανσης της περιοχής.
Θα περάσουν πολλές δεκαετίες μέχρι ο Λέοντας να συνδεθεί με τον τύμβο, να γίνει δηλαδή ο συσχετισμός όλων των κομματιών που βρέθηκαν διάσπαρτα και σε μεγάλο απόσταση από τον τύμβο.
Η ύπαρξη του τάφου της Αμφίπολης αρχίζει να απασχολεί την επιστημονική κοινότητα των αρχαιολόγων πολλά χρόνια αργότερα. Το 1953 έγινε στο λόφο Καστά η πρώτη τομή από κατοίκους της περιοχής. Η πρώτη ανασκαφή δεν θα ξεκινήσει ωστόσο πριν το 1964 με επικεφαλής τον αρχαιολόγο Δημήτρη Λαζαρίδη, ο οποίος εντόπισε στην κορυφή του τη μεγάλη θεμελίωση που σήμερα ξέρουμε πια πως δεχόταν το Λιοντάρι της Αμφίπολης.
Ένα χρόνο αργότερα και έχοντας φέρει στο φως κατεστραμμένο κομμάτι του εντυπωσιακού μαρμάρινου ταφικού περιβόλου που οριοθετεί τη βάση του, ο Δ.Λαζαρίδης θα επισημάνει πως «η έρευνα του τύμβου, παρ’ όλας τας δυσχερείας της ανασκαφής, θα πρέπει να συνεχισθεί και εις το μέλλον, μέχρι της ανευρέσεως του καλυπτόμενου υπ’ αυτού επιτάφιου μνημείου».
Σήμερα, η ομάδα της ΚΗ’ Εφορείας Αρχαιοτήτων υπό την κυρία Κατερίνα Περιστέρη και έπειτα από δύο χρόνια ανασκαφών σε μεγαλύτερο βάθος από το σημείο που ήταν εντοπισμένος ο τύμβος, έχουν αποκαλυφθεί ευρήματα που επιτρέπουν να διατυπώνονται ποικίλα, περισσότερο ή λιγότερο βάσιμα, σενάρια για τη σημασία του μνημείου και κυρίως για τον νεκρό ή τους νεκρούς που ετάφησαν σε αυτόν. Το αν έχει συληθεί ή όχι ο τάφος μένει να αποδειχθεί. Το πρόσφατο εντυπωσιακό εύρημα των δύο Καρυάτιδων που κοσμούν την δεύτερη είσοδο στο ταφικό μνημείο έχει εξάψει ακόμη περισσότερο το ενδιαφέρον καθώς είναι η πρώτη φορά που εντοπίζονται Κόρες μέσα σε μακεδονικό τάφο.
Η σεισμική τομογραφία στην υπηρεσία της αρχαιολογικής έρευνας
Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα μελέτη που έχει διεξαχθεί εδώ και μια δεκαετία με τη συνδρομή της επιστήμης της γεωφυσικής προσφέρει επιπλέον πληροφορίες και ενδιαφέροντα στοιχεία για το μέγεθος του μνημείου και την διάταξή του. Το 2003 η αρχαιολόγος Χάιδω Κουκούλη, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πατρών και την επιστημονική ομάδα του Λάζαρου Πολυμενάκου, πραγματοποίησαν γεωφυσικές έρευνες, με σεισμικά στον λόγο Καστά και τον επόμενο χρόνο δημοσιεύτηκαν τα αποτελέσματα. Η ομάδα δούλεψε με την μέθοδο της σεισμικής τομογραφίας και κατέγραψαν τη θέση και τον προσανατολισμό του μνημείου αλλά και ό,τι υπήρχε μέσα στον Τύμβο Καστά.
Όπως αναφέρεται στην μελέτη η μέθοδος της ακτινωτής τομογραφίας με την χρήση των σεισμικών, εφαρμόστηκε «Σε τεχνητό λόφο (πιθανό τύμβο) στη θέση Καστά Μεσολακκιάς Σερρών στην περιοχή της Αρχαίας Αμφίπολης έγινε διερεύνηση για τη λιθολογική δομή και τον εντοπισμό αρχαιολογικών δομών στο εσωτερικό του λόφου. Το περιβάλλον εφαρμογής αποτελείται από πιθανά κατάλοιπα κλασσικών ή ελληνιστικών κατασκευών σε μέτρια έως ασθενώς συνεκτικό εδαφικό υλικό μέγιστου πάχους 15m. Το γεωλογικό υπόβαθρο είναι στιφρή άργιλος και βρίσκεται σε μέσο βάθος 5.0 m. Η τοποθεσία βρίσκεται σε κοιλάδα, με μικρή μορφολογική κλίση. Ερευνήθηκε έκταση κυκλικής διατομής με ακτίνα 90 m και πάχος 6-8 m».
Επιπλέον, προ διετίας το ΤΕΙ Σερρών πραγματοποίησε για λογαριασμό της ΚΗ’ Εφορείας Κλασσικών Αρχαιοτήτων γεωσκανάρισμα της περιοχής προκειμένου οι αρχαιολόγοι να προσδιορίσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια που να σκάψουν.
Σύμφωνα με τη μελέτη του 2004, το ταφικό οικοδόμημα έχει κατεύθυνση νοτιοδυτική – προς την αρχαία Αμφίπολη – και οι διαστάσεις του είναι σύμφωνα με τα αποτελέσματα των μετρήσεων 20 μέτρα μήκος, 5 μέτρα πλάτος, 5 μέτρα ύψος και περιλαμβάνει μια ράμπα – από την ανασκαφή αποδείχθηκε ότι είναι σκαλάκια – και ένα ταφικό μνημείο.
Από τις διαστάσεις που δίνει η μελέτη ότι πρόκειται για ένα τεράστιο ταφικό οικοδόμημα 100 τ.μ. και ύψους 5 μέτρων, το οποίο είναι μέσα σε ένα τύμβο με μαρμάρινο περίβολο μήκους 497 μέτρων. Αξίζει να σημειώσουμε ότι από τις διαστάσεις που φέρεται να έχει το ταφικό μνημείο, προκύπτει ότι τα όσα έχουμε δει μέχρι σήμερα από την ανασκαφή στο τάφο, είναι μόλις λίγα μέτρα από την είσοδο και περίπου μέχρι το μέσο της διαδρομής των 20 μέτρων… Τι κρύβουν άραγε τα υπόλοιπα 10 μέτρα όπου θα πρέπει να βρίσκεται ο νεκρικός ή οι νεκρικοί θάλαμοι; Απάντηση θα μας δώσει η αρχαιολογική σκαπάνη, εμείς όμως θα σας δώσουμε και άλλα στοιχεία που βοηθάνε να εκτιμήσουμε σε ποιόν ανήκει ο τάφος.
Η μελέτη δημοσιεύτηκε στην ηλεκτρονική εφημερίδα της Καβάλας xronometro.com
ΠΗΓΗ: xronometro.com
Μόνο κάποιος από το περιβάλλον του Μεγάλου Αλεξάνδρου θα είχε τα χρήματα να κατασκευάσει το μνημείο.
Με αρχαιολογικό «κρεσέντο» παρομοίασε η κυρία Μενδώνη τις διαδοχικές αποκαλύψεις από τον Τύμβο Καστά. Φυσικά, η μέχρι στιγμής κορύφωση αυτής της δραματικής έντασης των ευρημάτων είναι το ψηφιδωτό αριστούργημα του δεύτερου θαλάμου, το οποίο αποκαλύφθηκε πλήρως εχθές Πέμπτη, 16/10.
Η κυρία Λίνα Μενδώνη, γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού, κατά την ενημερωτική συνεδρία με εκπροσώπους των ΜΜΕ στο Μουσείο της Αμφίπολης, τόνισε ότι «η σημαντικότητα του μνημείου ανεβαίνει με την αποκάλυψη του ψηφιδωτού». Πολύ επιγραμματικά, αυτό σημαίνει ότι, ανεξαρτήτως του τι θα ακολουθήσει κατά την ανασκαφή του επόμενου και πιθανώς τελευταίου ταφικού θαλάμου, αρκούν και μόνο τα έως τώρα ευρήματα για να αναδείξουν τον Τάφο Καστά σε ένα μνημείο χάρη στο οποίο γράφεται από την αρχή η ιστορία της ελληνικής αρχαιότητας. Ή, αν μη τι άλλο, προστίθενται νέα κεφάλαια στην αρχαιολογική και καλλιτεχνική γνώση για τον 4ο π.Χ αιώνα.
Νέο 3D βίντεο για την Αμφίπολη με την Περσεφόνη!
Η αποτίμηση του ψηφιδωτού μπορεί να γίνει προς δύο κατευθύνσεις: Πρώτον, το συμβολισμό του που το συνδέει, σχεδόν απευθείας, με τη δυναστεία των Τημενιδών, δηλαδή με τον Φίλιππο Β' και τον Μέγα Αλέξανδρο. Δεύτερον, με την ασύλληπτη πρωτοπορία του καλλιτέχνη που το σχεδίασε, καθώς η προσπάθεια απόδοσης της τρίτης διάστασης, δηλαδή του βάθους και μιας, υποτυπώδους έστω, προοπτικής με φωτοσκιάσεις κ.λπ. προηγείται της εποχής της. Και μάλιστα όχι κατά μερικά χρόνια ή δεκαετίες, αλλά κατά αρκετούς αιώνες.
Οι τάφοι «της Περσεφόνης» και «της Ευρυδίκης» στη Βεργίνα αποδεικνύουν ότι το μοτίβο της Αρπαγής ήταν προσφιλές στην διακόσμηση βασιλικών μακεδονικών τάφων και προφανώς συνδέεται με τις μυστηριακές λατρείες του Κάτω Κόσμου, τον ορφισμό κ.ο.κ. Ο εκάστοτε βασιλιάς των Μακεδόνων ήταν, εξ ορισμού, και αρχιερέας, επομένως τόσο ο Φίλιππος όσο και ο Αλέξανδρος είχαν ιδιαίτερη σχέση με τα σύμβολα αυτού του αρχαίου αποκρυφισμού.
Η δαπάνη της κατασκευής του Τύμβου στο Λόφο Καστά θα μπορούσε να καλυφθεί μόνο με χρήματα που προήλθαν από τα λάφυρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Και μόνο ένα πρόσωπο άμεσα συνδεόμενο με τον Μακεδόνα ηγέτη θα μπορούσε να φιλοδοξεί την ταύτιση με τη δυναστεία των Τημενιδών μέσω του μεγαλοπρεπούς ταφικού μνημείου. Όπως δηλώνεται έμμεσα από το ίδιο το ψηφιδωτό, αυτός που παράγγειλε την ανέγερση του Τύμβου επιθυμούσε να υπογραμμίσει εις τους αιώνες των αιώνων την συγγένειά του με τον Μέγα Αλέξανδρο -συγγένεια όχι απαραίτητα εξ αίματος. Η πολιτική ταύτιση ήταν αρκετή.
Επίσης, μόνο κάποιος που είχε την αξίωση να θεωρείται περίπου ισότιμος του Μεγάλου Αλεξάνδρου θα προσελάμβανε τον κορυφαίο καλλιτέχνη της εποχής για να επιμεληθεί τη διακόσμηση του Τύμβου. Διότι είναι σαφές ότι το χέρι που σχεδίασε την παράσταση στο ψηφιδωτό της Περσεφόνης ανήκε σε μια μεγαλοφυΐα Η απόδοση των λεπτομερειών της σύνθεσης μαρτυρούν το πόσο ανήσυχο και τολμηρό πνεύμα ήταν αυτός που συνέλαβε την εικόνα της Αρπαγής -αλλά και πόσο άξιος ήταν, βέβαια, ο ψηφοθέτης που εξετέλεσε το σχέδιο στο δάπεδο του Τύμβου, χρησιμοποιώντας φυσικά και όχι επεξεργασμένα βότσαλα.
Το ότι η σύνθεση είναι ελαφρώς άνιση, με το πάνω και δεξιό άκρο να σφύζουν από περιεχόμενο σε σύγκριση με την αριστερή πλευρά που έχει περισσότερο «αέρα» δεν καταλογίζεται ως ατέλεια. Ούτε βέβαια το ότι το άρμα είναι στραμμένο λοξά προς τον θεατή ενώ ο ψυχοπομπός Ερμής φαίνεται να τρέχει προς τα αριστερά. Εκείνο που έχει σημασία είναι τα επιμέρους στοιχεία, όπως η απελπισμένη έκφραση της Περσεφόνης, η τραγική ένταση με το υψωμένο αριστερό της χέρι που φτάνει ως το απώτατο άκρο του πλαισίου -και οριακά καλύπτεται από αυτό.
Η συμμετρία ανάμεσα στην Περσεφόνη και τον Ερμή έγκειται στην τρισδιάστατη απόδοση της μορφής τους. Και αυτό είναι αξιοθαύμαστο, καθώς οι καλλιτέχνες είχαν μεν αρχίσει να διερευνούν το πώς θα αποτυπώσουν το βάθος ήδη από την αρχαιότητα -ακόμη και ο Αριστοτέλης γράφει για «σκηνογραφία». Όμως, η προοπτική είναι ένα θέμα που απασχολεί την Αναγέννηση, καθώς τότε, περίπου 18 αιώνες μετά από το ψηφιδωτό του Τύμβου Καστά, οι εικαστικοί καλλιτέχνες θέλησαν να ξεφύγουν από την ισοπέδωση του βάθους την οποία είχε καθιερώσει η βυζαντινή τέχνη.
Εάν το συμπαγές χρυσό φόντο της βυζαντινής εικονογραφίας με τις δισδιάστατες και αφαιρετικές μορφές υποβάθμιζε τα γήινα και έδινε έμφαση στα υπερβατικά, θεϊκά κ.λπ. στοιχεία, η φροντίδα για ακριβή αποτύπωση του τρισδιάστατου χώρου έδειχνε το αντίθετο: Την ομορφιά και την περιπλοκότητα του πραγματικού κόσμου. Πιθανότατα από εδώ και πέρα οι ιστορικοί της τέχνης θα αναφέρονται στο ψηφιδωτό της Αμφίπολης σαν προπομπό της Αναγέννησης.
Το ψηφιδωτό καλύπτει το έδαφος πίσω από τις δύο Καρυάτιδες – Η κεντρική παράσταση απεικονίζει το άρμα με δύο άλογα και μπροστά από αυτό τον Θεό Ερμή - Δείτε εντυπωσιακές φωτογραφίες
Νέες
εντυπωσιακές φωτογραφίες από την αρχαιολογική σκαπάνη στον τύμβο Καστά
της αρχαίας Αμφίπολης βλέπουν το φως της δημοσιότητας.
Η νέα ανακάλυψη αφορά το μεγαλύτερο τμήμα του ψηφιδωτού δαπέδου που
καλύπτει όλη την επιφάνεια του δεύτερου χώρου του ταφικού μνημείου και
βρέθηκε πίσω από τις δύο Καρυάτιδες.
Το ψηφιδωτό αποκαλύφθηκε κατά την αφαίρεση μέρους της επίχωσης, που
είναι σε εξέλιξη και σύμφωνα με την ανακοίνωση του υπουργείου
Πολιτισμού, καλύπτει όλη την επιφάνεια του χώρου δηλαδή 4,5μ. πλάτος επί
3 μ. μήκος. Είναι κατασκευασμένο από μικρά βότσαλα, λευκού, μαύρου,
γκριζωπού, μπλε, κόκκινου και κίτρινου χρώματος.
Την κεντρική παράσταση περιβάλλει διακοσμητικό πλαίσιο, πλάτους
0,60μ.,το οποίο συντίθεται από διπλό μαίανδρο, τετράγωνα και τρέχουσα
σπείρα. Το φόντο της παράστασης είναι σε αποχρώσεις γκρί-μπλέ.
Η κεντρική παράσταση απεικονίζει άρμα σε κίνηση, που σύρεται από δύο
λευκά άλογα, το οποίο οδηγεί γενειοφόρος άνδρας, με στεφάνι δάφνης στο
κεφάλι.
Το ψηφιδωτό δάπεδο, καλύπτει όλη την επιφάνεια του χώρου δηλαδή, 4,5μ. πλάτος επί 3 μ. μήκος
Μπροστά από το άρμα απεικονίζεται ο θεός Ερμής ως ψυχοπομπός, ο οποίος
φορά πέτασο, μανδύα, φτερωτά σανδάλια και κρατά κηρύκειο. Η σύνθεση έχει
κατεύθυνση από ανατολικά προς τα δυτικά.
Όπως αναφέρει η ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, η παράσταση
διακρίνεται για την εξαίρετη τέχνη στην απόδοση των λεπτομερειών των
χαρακτηριστικών, τόσο των μορφών, όσο και των αλόγων, όπως και για την
αρμονία των χρωμάτων.
Η σύνθεση είναι σύγχρονη του ταφικού συγκροτήματος και χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ.
Τα δύο λευκά άλογα του άρματος
Το ψηφιδωτό έχει υποστεί φθορά στο κέντρο, σε σχήμα κύκλου, διαμέτρου
0,80μ. Ωστόσο, πολλά μέρη από το φθαρμένο τμήμα έχουν βρεθεί στην αμμώδη
επίχωση.
Τις επόμενες μέρες θα γίνει προσπάθεια συγκόλλησης και αποκατάστασής
του, προκειμένου να συντεθεί, στο μέτρο του δυνατού, η συνολική εικόνα
της παράστασης.
Το ψηφιδωτό δάπεδο, ανατολικά και δυτικά, δεν έχει αποκαλυφθεί στο
σύνολό του, καθώς η ανασκαφή είναι ακόμη σε εξέλιξη στα τμήματα αυτά.
Στα νότια του ψηφιδωτού δαπέδου και ανάμεσα στα βάθρα των Καρυατίδων
αποκαλύφθηκε πώρινο κατώφλι, καλυμένο με λευκό κονίαμα.
Στα βόρεια του δαπέδου αποκαλύφθηκε το μαρμάρινο κατώφλι της θύρας, που
οδηγεί στον τρίτο χώρο, διακοσμημένο με ιωνικό κυμάτιο, στο κάτω μέρος
του.
Επίσης, εντοπίστηκαν, ακριβώς κάτω από το θύρωμα, προς το εσωτερικό του
τρίτου χώρου, δύο ακόμη τμήματα από τα μαρμάρινα θυρόφυλλα.
Ο θεός Ερμής ως ψυχοπομπός
Ο γενειοφόρος άνδρας, με στεφάνι δάφνης στο κεφάλι
Το ψηφιδωτό έχει υποστεί φθορά στο κέντρο, σε σχήμα κύκλου, διαμέτρου 0,80μ -Aνατολικά και δυτικά, δεν έχει αποκαλυφθεί στο σύνολό του
Στα βόρεια του δαπέδου αποκαλύφθηκε το μαρμάρινο κατώφλι της θύρας, που οδηγεί στον τρίτο χώρο
Η διακόσμηση γύρω από το ψηφιδωτόΜε εντατικούς ρυθμούς συνεχίζονται οι ανασκαφικές εργασίες στον λόφο Καστά από τη ΚΗ΄Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, ενώ προχωρά και η οριζόντια αφαίρεση των αμμωδών χωμάτων σε όλη την έκταση του χώρου, ανάμεσα στον διαφραγματικό τοίχο με τις Καρυάτιδες και τον τρίτο τοίχο, ώστε να επιτυγχάνεται η εξισορρόπηση των πιέσεων και να διασφαλίζεται σταθερά η στατική επάρκεια του μνημείου.
Σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, σήμερα παρουσιάζεται η πρώτη αξονομετρική σχεδιαστική αναπαράσταση του ταφικού μνημείου, από τον αρχιτέκτονα του ΥΠΠΟΑ, Μ. Λεφαντζή, με τους δύο διαφραγματικούς τοίχους επί των οποίων φέρονται, στον μεν πρώτο οι Σφίγγες, στον δε δεύτερο οι Καρυάτιδες. Οι εργασίες συντήρησης και στερέωσης τους συνεχίζονται.
Συνεχίζονται, επίσης, οι εργασίες τεκμηρίωσης του συνόλου των αρχαιολογικών ανασκαφικών εργασιών, με ψηφιακά και συμβατικά μέσα.
Το τεράστιο ενδιαφέρον για την Αμφίπολη που ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο μετά και τις δύο Καρυάτιδες που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, θα ικανοποιηθεί αργά ή γρήγορα το επόμενο διάστημα. Η ιστορία πίσω όμως από την ανασκαφή όμως έχει το δικό της ξεχωριστό ενδιαφέρον.
Από τον Λέοντα στις Καρυάτιδες, ένας αιώνας ευρημάτων
Το 1912 κατά τη διάρκεια του Πρώτου Βαλκανικού Πολέμου, Έλληνες στρατιώτες παρατήρησαν την ύπαρξη μαρμάρων μέσα σε θάμνους της δυτικής όχθης του ποταμού Στρυμόνα. Τα πρώτα ευρήματα δεν ήταν άλλα από τη μαρμάρινη βάση του λέοντα της Αμφίπολης, κομμάτια του οποίου βρέθηκαν αργότερα κατά την εκτέλεση των έργων αποξήρανσης της περιοχής.
Θα περάσουν πολλές δεκαετίες μέχρι ο Λέοντας να συνδεθεί με τον τύμβο, να γίνει δηλαδή ο συσχετισμός όλων των κομματιών που βρέθηκαν διάσπαρτα και σε μεγάλο απόσταση από τον τύμβο.
Η ύπαρξη του τάφου της Αμφίπολης αρχίζει να απασχολεί την επιστημονική κοινότητα των αρχαιολόγων πολλά χρόνια αργότερα. Το 1953 έγινε στο λόφο Καστά η πρώτη τομή από κατοίκους της περιοχής. Η πρώτη ανασκαφή δεν θα ξεκινήσει ωστόσο πριν το 1964 με επικεφαλής τον αρχαιολόγο Δημήτρη Λαζαρίδη, ο οποίος εντόπισε στην κορυφή του τη μεγάλη θεμελίωση που σήμερα ξέρουμε πια πως δεχόταν το Λιοντάρι της Αμφίπολης.
Ένα χρόνο αργότερα και έχοντας φέρει στο φως κατεστραμμένο κομμάτι του εντυπωσιακού μαρμάρινου ταφικού περιβόλου που οριοθετεί τη βάση του, ο Δ.Λαζαρίδης θα επισημάνει πως «η έρευνα του τύμβου, παρ’ όλας τας δυσχερείας της ανασκαφής, θα πρέπει να συνεχισθεί και εις το μέλλον, μέχρι της ανευρέσεως του καλυπτόμενου υπ’ αυτού επιτάφιου μνημείου».
Σήμερα, η ομάδα της ΚΗ’ Εφορείας Αρχαιοτήτων υπό την κυρία Κατερίνα Περιστέρη και έπειτα από δύο χρόνια ανασκαφών σε μεγαλύτερο βάθος από το σημείο που ήταν εντοπισμένος ο τύμβος, έχουν αποκαλυφθεί ευρήματα που επιτρέπουν να διατυπώνονται ποικίλα, περισσότερο ή λιγότερο βάσιμα, σενάρια για τη σημασία του μνημείου και κυρίως για τον νεκρό ή τους νεκρούς που ετάφησαν σε αυτόν. Το αν έχει συληθεί ή όχι ο τάφος μένει να αποδειχθεί. Το πρόσφατο εντυπωσιακό εύρημα των δύο Καρυάτιδων που κοσμούν την δεύτερη είσοδο στο ταφικό μνημείο έχει εξάψει ακόμη περισσότερο το ενδιαφέρον καθώς είναι η πρώτη φορά που εντοπίζονται Κόρες μέσα σε μακεδονικό τάφο.
Η σεισμική τομογραφία στην υπηρεσία της αρχαιολογικής έρευνας
Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα μελέτη που έχει διεξαχθεί εδώ και μια δεκαετία με τη συνδρομή της επιστήμης της γεωφυσικής προσφέρει επιπλέον πληροφορίες και ενδιαφέροντα στοιχεία για το μέγεθος του μνημείου και την διάταξή του. Το 2003 η αρχαιολόγος Χάιδω Κουκούλη, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πατρών και την επιστημονική ομάδα του Λάζαρου Πολυμενάκου, πραγματοποίησαν γεωφυσικές έρευνες, με σεισμικά στον λόγο Καστά και τον επόμενο χρόνο δημοσιεύτηκαν τα αποτελέσματα. Η ομάδα δούλεψε με την μέθοδο της σεισμικής τομογραφίας και κατέγραψαν τη θέση και τον προσανατολισμό του μνημείου αλλά και ό,τι υπήρχε μέσα στον Τύμβο Καστά.
Όπως αναφέρεται στην μελέτη η μέθοδος της ακτινωτής τομογραφίας με την χρήση των σεισμικών, εφαρμόστηκε «Σε τεχνητό λόφο (πιθανό τύμβο) στη θέση Καστά Μεσολακκιάς Σερρών στην περιοχή της Αρχαίας Αμφίπολης έγινε διερεύνηση για τη λιθολογική δομή και τον εντοπισμό αρχαιολογικών δομών στο εσωτερικό του λόφου. Το περιβάλλον εφαρμογής αποτελείται από πιθανά κατάλοιπα κλασσικών ή ελληνιστικών κατασκευών σε μέτρια έως ασθενώς συνεκτικό εδαφικό υλικό μέγιστου πάχους 15m. Το γεωλογικό υπόβαθρο είναι στιφρή άργιλος και βρίσκεται σε μέσο βάθος 5.0 m. Η τοποθεσία βρίσκεται σε κοιλάδα, με μικρή μορφολογική κλίση. Ερευνήθηκε έκταση κυκλικής διατομής με ακτίνα 90 m και πάχος 6-8 m».
Επιπλέον, προ διετίας το ΤΕΙ Σερρών πραγματοποίησε για λογαριασμό της ΚΗ’ Εφορείας Κλασσικών Αρχαιοτήτων γεωσκανάρισμα της περιοχής προκειμένου οι αρχαιολόγοι να προσδιορίσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια που να σκάψουν.
Σύμφωνα με τη μελέτη του 2004, το ταφικό οικοδόμημα έχει κατεύθυνση νοτιοδυτική – προς την αρχαία Αμφίπολη – και οι διαστάσεις του είναι σύμφωνα με τα αποτελέσματα των μετρήσεων 20 μέτρα μήκος, 5 μέτρα πλάτος, 5 μέτρα ύψος και περιλαμβάνει μια ράμπα – από την ανασκαφή αποδείχθηκε ότι είναι σκαλάκια – και ένα ταφικό μνημείο.
Από τις διαστάσεις που δίνει η μελέτη ότι πρόκειται για ένα τεράστιο ταφικό οικοδόμημα 100 τ.μ. και ύψους 5 μέτρων, το οποίο είναι μέσα σε ένα τύμβο με μαρμάρινο περίβολο μήκους 497 μέτρων. Αξίζει να σημειώσουμε ότι από τις διαστάσεις που φέρεται να έχει το ταφικό μνημείο, προκύπτει ότι τα όσα έχουμε δει μέχρι σήμερα από την ανασκαφή στο τάφο, είναι μόλις λίγα μέτρα από την είσοδο και περίπου μέχρι το μέσο της διαδρομής των 20 μέτρων… Τι κρύβουν άραγε τα υπόλοιπα 10 μέτρα όπου θα πρέπει να βρίσκεται ο νεκρικός ή οι νεκρικοί θάλαμοι; Απάντηση θα μας δώσει η αρχαιολογική σκαπάνη, εμείς όμως θα σας δώσουμε και άλλα στοιχεία που βοηθάνε να εκτιμήσουμε σε ποιόν ανήκει ο τάφος.
Η μελέτη δημοσιεύτηκε στην ηλεκτρονική εφημερίδα της Καβάλας xronometro.com
ΠΗΓΗ: xronometro.com
Copyright © 2014 euronews
Αμφίπολη: Αποκαλύφθηκαν ολόκληρες οι καρυάτιδες!
Νέες συγκλονιστικές φωτογραφίες έδωσε στη δημοσιότητα το Υπουργείο
Πολιτισμού – Ολόσωμες οι Καρυάτιδες, με τους χιτώνες τους να φέρουν
εξαιρετικής τέχνης πτυχώσεις.
Με αμείωτο ενδιαφέρον παρακολουθεί η επιστημονική κοινότητα τις
ανασκαφικές εργασίες στον λόφο Καστά. Σήμερα, το Υπουργείο Πολιτισμού
και Αθλητισμού έσωσε στην δημοσιότητα νέες φωτογραφίες από το εσωτερικό
του επιβλητικού τύμβου της Αμφίπολης.
Στις φωτογραφίες οι καρυάτιδες που είχαν μαγέψει τους αρχαιολόγους έχουν σχεδόν αποκαλυφθεί ολόκληρες, ενώ σύμφωνα με την ανακοίνωση «ανασηκώνουν ελαφρά τον χιτώνα τους από την εξωτερική πλευρά»
Οι χιτώνες φέρουν εξαιρετικής τέχνης πτυχώσεις.
Οι καρυάτιδες, από την εξωτερική πλευρά, φαίνεται ότι ανασηκώνουν ελαφρά τον χιτώνα τους, με το αντίστοιχο χέρι τους.
Το πρόσωπο της δεύτερης καρυάτιδας δεν είχε αφαιρεθεί από τυμβωρύχους
Τμήματα του προσώπου και της πόλου της ανατολικής καρυάτιδας, εντοπίστηκαν κατά την ανασκαφή και αποδόθηκαν στο γλυπτό.
Δεν στήριζαν το επιστύλιο
Τα μέλη της διεπιστημονικής ομάδας διαπίστωσαν ότι οι εσωτερικοί βραχίονες των καρυάτιδων δεν στήριζαν το επιστύλιο, καθώς δεν παρατηρούνται σύνδεσμοι μολυβδοχόησης, ούτε επεξεργασία της κάτω επιφάνειας του επιστυλίου, ώστε να δικαιολογείται η άποψη της στήριξης.
Προχώρησαν οι εργασίες απομάκρυνσης των αμμωδών χωμάτων στον χώρο, μπροστά και πίσω από τον διαφραγματικό τοίχο με τις καρυάτιδες. Μέχρι την στάθμη της μαρμάρινης οροφής, οι δύο πλευρικοί τοίχοι του καλύπτονται από μαρμάρινους ορθοστάτες, οι οποίοι μιμούνται τον περίβολο.
Παράλληλα, προχώρησαν οι τεχνικές εργασίες για την αντιστήριξη και την υποστύλωση του μνημείου, στο χώρο πίσω από τις καρυάτιδες:
1.Ολοκληρώθηκε η αντιστήριξη της βόρειας πλευράς του δεύτερου διαφραγματικού τοίχου με τις καρυάτιδες και της νότιας πλευράς του τρίτου διαφραγματικού τοίχου.
2.Ολοκληρώθηκε, η αντιστήριξη- υποστύλωση της θόλου στον χώρο, πίσω από τις καρυάτιδες.
3. Ελήφθησαν πρόσθετα μέτρα προστασίας της δυτικής Καρυάτιδας, με τοποθέτηση κατακόρυφης υποστύλωσης εκατέρωθεν αυτής. Η απαίτηση για πρόσθετη υποστύλωση, οφείλεται στη διαπίστωση επιπλέον κατακόρυφης ρωγμής στην κεφαλή, που οφείλεται στο αυξημένο θλιπτικό φορτίο, το οποίο προέρχεται κυρίως από την στήριξη της μαρμάρινης πλάκας της οροφής και από το δυτικό τμήμα του επιστυλίου.
4. Ολοκληρώθηκε η ασφαλής υποστύλωση της μαρμάρινης πλάκας οροφής.
Συνεχίστηκε η τοπογραφική αποτύπωση του τμήματος του περιβόλου, που αποκαλύφθηκε φέτος, δεξιά και αριστερά της εισόδου του ταφικού μνημείου, με δορυφορικές και επίγειες γεωδαιτικές μεθόδους (τρισδιάστατη ψηφιακή σάρωση). Επιπλέον, ξεκίνησαν οι εργασίες τοπογραφικής τεκμηρίωσης του περιβάλλοντος χώρου του μνημειακού συγκροτήματος.
Τέλος για την προστασία του μνημείου και των εργαζομένων τοποθετήθηκε αλεξικέραυνο στην κορυφή του λόφου.
Στις φωτογραφίες οι καρυάτιδες που είχαν μαγέψει τους αρχαιολόγους έχουν σχεδόν αποκαλυφθεί ολόκληρες, ενώ σύμφωνα με την ανακοίνωση «ανασηκώνουν ελαφρά τον χιτώνα τους από την εξωτερική πλευρά»
Οι χιτώνες φέρουν εξαιρετικής τέχνης πτυχώσεις.
Οι καρυάτιδες, από την εξωτερική πλευρά, φαίνεται ότι ανασηκώνουν ελαφρά τον χιτώνα τους, με το αντίστοιχο χέρι τους.
Το πρόσωπο της δεύτερης καρυάτιδας δεν είχε αφαιρεθεί από τυμβωρύχους
Τμήματα του προσώπου και της πόλου της ανατολικής καρυάτιδας, εντοπίστηκαν κατά την ανασκαφή και αποδόθηκαν στο γλυπτό.
Δεν στήριζαν το επιστύλιο
Τα μέλη της διεπιστημονικής ομάδας διαπίστωσαν ότι οι εσωτερικοί βραχίονες των καρυάτιδων δεν στήριζαν το επιστύλιο, καθώς δεν παρατηρούνται σύνδεσμοι μολυβδοχόησης, ούτε επεξεργασία της κάτω επιφάνειας του επιστυλίου, ώστε να δικαιολογείται η άποψη της στήριξης.
Προχώρησαν οι εργασίες απομάκρυνσης των αμμωδών χωμάτων στον χώρο, μπροστά και πίσω από τον διαφραγματικό τοίχο με τις καρυάτιδες. Μέχρι την στάθμη της μαρμάρινης οροφής, οι δύο πλευρικοί τοίχοι του καλύπτονται από μαρμάρινους ορθοστάτες, οι οποίοι μιμούνται τον περίβολο.
Παράλληλα, προχώρησαν οι τεχνικές εργασίες για την αντιστήριξη και την υποστύλωση του μνημείου, στο χώρο πίσω από τις καρυάτιδες:
1.Ολοκληρώθηκε η αντιστήριξη της βόρειας πλευράς του δεύτερου διαφραγματικού τοίχου με τις καρυάτιδες και της νότιας πλευράς του τρίτου διαφραγματικού τοίχου.
2.Ολοκληρώθηκε, η αντιστήριξη- υποστύλωση της θόλου στον χώρο, πίσω από τις καρυάτιδες.
3. Ελήφθησαν πρόσθετα μέτρα προστασίας της δυτικής Καρυάτιδας, με τοποθέτηση κατακόρυφης υποστύλωσης εκατέρωθεν αυτής. Η απαίτηση για πρόσθετη υποστύλωση, οφείλεται στη διαπίστωση επιπλέον κατακόρυφης ρωγμής στην κεφαλή, που οφείλεται στο αυξημένο θλιπτικό φορτίο, το οποίο προέρχεται κυρίως από την στήριξη της μαρμάρινης πλάκας της οροφής και από το δυτικό τμήμα του επιστυλίου.
4. Ολοκληρώθηκε η ασφαλής υποστύλωση της μαρμάρινης πλάκας οροφής.
Συνεχίστηκε η τοπογραφική αποτύπωση του τμήματος του περιβόλου, που αποκαλύφθηκε φέτος, δεξιά και αριστερά της εισόδου του ταφικού μνημείου, με δορυφορικές και επίγειες γεωδαιτικές μεθόδους (τρισδιάστατη ψηφιακή σάρωση). Επιπλέον, ξεκίνησαν οι εργασίες τοπογραφικής τεκμηρίωσης του περιβάλλοντος χώρου του μνημειακού συγκροτήματος.
Τέλος για την προστασία του μνημείου και των εργαζομένων τοποθετήθηκε αλεξικέραυνο στην κορυφή του λόφου.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου