Γιατί η Ευρώπη δεν θέλει με τίποτα μια ανεξάρτητη Καταλονία

Μια ανεξάρτητη Καταλονία θα είναι ο επόμενος πονοκέφαλος της Ευρώπης και κυρίως, της Ευρωζώνης. Οι απειλές με κατάσταση τύπου "grexit", ο ενδεχόμενος αποκλεισμός της Μπαρτσελόνα από το πρωτάθλημα της Ισπανίας και μια Ε.Ε. που "τρέμει"

Χρήστος Δεμέτης

Η 28η Σεπτεμβρίου του 2015, είναι μια πολύ ιδιαίτερη ημέρα για την Καταλονία
και το μέλλον της. Τα κόμματα που υποστηρίζουν την ανεξαρτησία κέρδισαν τις τοπικές εκλογές που έλαβαν χαρακτήρα δημοψηφίσματος και η κεντρική κυβέρνηση της Μαδρίτης, τρέμει.

Επί της ουσίας, η ανεξαρτησία δεν είναι ρεαλιστική αν δεν αναθεωρηθεί το Σύνταγμα της χώρας, πράγμα που αποτελεί πάγιο αίτημα των αυτονομιστών. Παρόλα αυτά, η τοπική κυβέρνηση μπορεί να ανεξαρτητοποιηθεί μονομερώς, υπό την απειλή όμως να τεθεί η περιοχή εκτός ευρώ.

Μετά την καταμέτρηση του 97% των ψηφοδελτίων, το ψηφοδέλτιο "Μαζί για ναι", ο μεγαλύτερος αποσχιστικός συνασπισμός, λαμβάνει 62 έδρες. Το άλλο αποσχιστικό ψηφοδέλτιο, της αριστεράς, "Υποψηφιότητα Λαϊκής Ενότητας" (CUP), κερδίζει 10 έδρες.

Συνολικά οι 72 έδρες τους ξεπερνούν τον απόλυτο αριθμό του 68, σε σύνολο 135. Η συμμαχία λοιπόν του "ναι" στην απόσχιση, συγκεντρώνει την πλειοψηφική στήριξη του λαού.

Το ποσοστό συμμετοχής ανήλθε σε 77%, υπερβαίνοντας κατά 10 μονάδες εκείνο των τελευταίων περιφερειακών εκλογών το 2012. Η συσπείρωση και η υψηλή συμμετοχή επετεύχθη, κάτι που γκρεμίζει το επιχείρημα της Μαδρίτης περί εκλογών που δεν έχουν το λαϊκό έρεισμα.
Σε αντίθεση με την εξέλιξη αυτή, ο εκπρόσωπος του κυβερνώντος Λαϊκού Κόμματος (PP) στην Ισπανία δήλωσε, ότι οι Καταλανοί απέρριψαν την ανεξαρτησία, καθώς τα δύο ψηφοδέλτια των κομμάτων που ζητούσαν ανεξαρτησία απέσπασαν την πλειοψηφία στο περιφερειακό κοινοβούλιο με λιγότερο από το ήμισυ των ψήφων. Πράγματι, τα δύο ψηφοδέλτια συγκέντρωσαν το 47,8% των ψήφων. Παρόλα αυτά, η ερμηνεία του παραπάνω αποτελέσματος είναι αρκετά θολή.
"Αυτοί που κέρδισαν σε έδρες, δεν κέρδισαν σε ψήφους, κατά συνέπεια, έχασαν το δημοψήφισμα", είπε η Ινές Αριμάντα, επικεφαλής του ψηφοδελτίου του Ciudadanos, του φιλελεύθερου κόμματος κατά της ανεξαρτησίας.

  Το δεδομένο είναι, πως ο αυτονομιστής Αρτούρ Μας, κέρδισε την περιφερειακή κυβέρνηση και σκέφτεται σοβαρά μια κίνηση μονομερούς ενέργειας. Λειτουργεί όμως υπό τη Δαμόκλειο σπάθη του Ραχόι, που ακολουθεί τη στρατηγική που ακολούθησαν και οι εταίροι μας πρόσφατα, στην περίπτωση της Ελλάδας.
Ωστόσο, το αποτέλεσμα θέτει σε ανησυχία την κεντρική κυβέρνηση των Ισπανών αλλά και την Κομισιόν. Ο Μας ζητούσε δημοψήφισμα όμοιο με εκείνο που έγινε στη Σκωτία. Πέρυσι, πραγματοποιήθηκε ένα που βγήκε άκυρο από τον Ραχόι, λόγω χαμηλής συμμετοχής, όπως ήταν η επίσημη ετυμηγορία. Τώρα, είναι αρκετά πιθανό να επαναληφθεί.

Ενορχηστρωμένο σχέδιο τρομοκράτησης τύπου "Grexit"

Ο ηγέτης της συντηρητικής κυβέρνησης Μαριάνο Ραχόι ενεπλάκη προσωπικά στην προεκλογική εκστρατεία τασσόμενος υπέρ μιας "ενωμένης Ισπανίας". Ο Ραχόι προειδοποίησε τους Καταλανούς ότι σε περίπτωση μονομερούς ανεξαρτησίας, κινδυνεύουν με αποκλεισμό από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ραγδαία αύξηση της ανεργίας και κατάρρευση του συνταξιοδοτικού συστήματος. Παρά τις προσπάθειές του, το Λαϊκό Κόμμα έχασε οκτώ έδρες, πέφτοντας από τις 19 στις 11.

  Από την άλλη, μετά την ανακοίνωση της νίκης των αυτονομιστών, ο Γερμανός κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέφεν Ζάιμπερτ, δήλωσε πως η Καταλονία θα πρέπει να τηρήσει τις ευρωπαϊκές συνθήκες και το ισπανικό Σύνταγμα.

"Είμαστε πεπεισμένοι ότι είναι σημαντικό όσον αφορά όλα αυτά, που συμβαίνουν αυτήν τη στιγμή, να διατηρηθεί η κυριαρχία του νόμου και σε σεβασμό των συνθηκών της ΕΕ και σε σεβασμό της εθνικής νομοθεσίας, δηλαδή του ισπανικού Συντάγματος", δήλωσε ο Ζάιμπερτ σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε.

Ο επικεφαλής της περιφερειακής κυβέρνησης της Καταλονίας Αρτούρ Μας, τόνισε από τη δική του μεριά ότι οι Καταλανοί ψήφισαν υπέρ της ανεξαρτησίας. Ωστόσο το Σύνταγμα της Ισπανίας δεν επιτρέπει την απόσχιση μιας περιοχής και ως εκ τούτου μια τέτοια προοπτική εξακολουθεί να είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό υποθετική, όπως είπαμε και παραπάνω.

Ποιες θα είναι οι συνέπειες μιας απόσχισης;

Για να καταλάβουμε τις συνέπειες μιας μονομερούς απόσχισης, αρκεί να σκεφτούμε πως η πλούσια γη της Καταλονίας αποτελεί κινητήριο δύναμη για την οικονομία των Ισπανών.

Χωρίς την Καταλονία, η Ισπανία θα χάσει το 16% του πληθυσμού της, το 25% των εξαγωγών της και το 19% του ΑΕΠ της. Η Βαρκελώνη αποτελεί μακράν τον πρώτο τουριστικό προορισμό σε ολόκληρη τη χώρα και έναν από τους κορυφαίους σε όλο τον κόσμο, με τα έσοδα καθαρά από την άφιξη και διαμονή τουριστών να φτάνουν σε δυσθεώρητα ύψη.
Παράλληλα, τόσο στον εμπορικό όσο και στον βιομηχανικό τομέα, η Βαρκελώνη αποτελεί ίσως τον βασικότερο πυλώνα της ισπανικής οικονομίας.
Για να αποτρέψει τις απώλειες, ο Ραχόι έχει εξασφαλίσει την υποστήριξη των συντηρητικών συμμάχων του στην Ευρώπη, όπως της Άγγελα Μέρκελ και του Ντέιβιντ Κάμερον, αλλά και του Αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα ο οποίος τάχθηκε υπέρ μιας "ενωμένης" Ισπανίας.
"Μοιραζόμαστε την αντίληψη ότι υπάρχουν ευρωπαϊκές συνθήκες που μας δεσμεύουν όλους, και αυτές οι συνθήκες εγγυώνται εθνική ακεραιότητα και αυτοκυριαρχία σε κάθε χώρα. Για αυτό το λόγο είναι πολύ σημαντικό ο νόμος να γίνεται σεβαστός τόσο σε ό,τι αφορά το εθνικό όσο και σε ό,τι αφορά το διεθνές δίκαιο", είπε την Τρίτη και η ίδια η Α. Μέρκελ.

Προφανώς και δεν μας κάνουν εντύπωση τα παραπάνω. Όταν η Σκωτία προετοιμαζόταν για δημοψήφισμα εξόδου από το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαμήνυσε πως κάθε αποσχισθείσα περιοχή θα παύει να αποτελεί μέρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα πρέπει να υποβάλει νέο αίτημα για ένταξη.
Η Ισπανία είναι μέλος της Ε.Ε. από το 1986, αλλά και μέλος της ευρωζώνης, που σημαίνει πως σε περίπτωση εξόδου από την ενωμένη Ευρώπη η Καταλονία θα πρέπει κατά πάσα πιθανότητα να βρει και δικό της νόμισμα, όπως υποστηρίζει η Κομισιόν, κάτι που δεν είναι μια ρεαλιστική λύση για τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
Αν η Καταλονία αποφάσιζε να φύγει μετά τα τελευταία γεγονότα, θα προκαλούσε τεράστιο ρήγμα στο ενιαίο ευρώ. Η λιτότητα που υποστηρίζει φανατικά και ο Ραχόι, απορρίπτεται στην περιοχή των Καταλανών, οι οποίοι στην ουσία αποδοκιμάζουν την εθνική πολιτική. Το οικονομικό δόγμα του Βερολίνου βρίσκεται εδώ και καιρό εν τρικυμία, με τις επιπτώσεις του να επηρεάζουν όλο και περισσότερο την μεσαία τάξη της Ευρώπης και να πολλαπλασιάζουν τις αντιδράσεις αλλά και τις λαϊκιστικές δυνάμεις που θέλουν να τις καπηλευτούν.
Γύρω από το εθνικό επιχείρημα υπερηφάνειας και ανεξαρτησίας, συσπειρώνεται η ανέχεια, η αποδοκιμασία, η φτωχοποίηση και η ανεργία. Η "ελεύθερη Καταλονία" γίνεται σημαία, ωστόσο επί της ουσίας, η σημαία αυτή ράβεται από την απογοήτευση των ψηφοφόρων.
Ένα από τα κύρια παράπονα των Καταλανών είναι ότι τα φορολογικά έσοδά τους επιδοτούν άλλες περιοχές της Ισπανίας. Το 2010, οι Καταλανοί συνεισέφεραν 61,87 δις ευρώ σε φόρους και τέλη στην ισπανική κυβέρνηση, αλλά πήραν πίσω μόνο 45,33 δις ευρώ. Η καταλανική κυβέρνηση έχει δηλώσει ότι θα μπορούσε να ανακτήσει το 8% του ΑΕΠ της, αν δεν έπρεπε να δίνει χρήματα στην ισπανική κυβέρνηση.

Έρχεται ντόμινο;

Η χώρα των Βάσκων,  η Σκωτία, η βόρεια Ιταλία, η Βαυαρία, περιοχές με μεγάλη επιρροή στις οικονομίες των κρατών τους θα μπορούσαν να ζητήσουν τη δική τους ανεξαρτησία για να υπερασπιστούν τα τοπικά κεκτημένα τους. Σε όλες τις παραπάνω περιοχές, τα τοπικιστικά ρεύματα ενισχύονται χρόνο με τον χρόνο και όσο "βαθαίνει" η ύφεση. Πλούσιες περιοχές βλέπουν το εισόδημα τους να φθίνει και μέσα στα σύνορα τους να γεννώνται προβλήματα που δεν υπήρχαν παλιά. Μαζί με τα ξερά πάνε και τα χλωρά κοινώς.
Βέβαια, στην Καταλονία, το κίνημα της ανεξαρτησίας δεν έχει μόνο οικονομικές βάσεις, αλλά και πολιτικές από τον καιρό του Ισπανικού εμφυλίου.

  Αν η Καταλονία κατορθώσει όντως να γίνει ανεξάρτητη πέραν από αυτόνομη, το μέλλον της Ισπανίας ως ενιαίο κράτος θα είναι άκρως αβέβαιο. Πολύ δύσκολα θα μπορέσει να συγκρατήσει μέσα στους κόλπους της τη Χώρα των Βάσκων και τη Γαλικία, ενώ καθόλου βέβαιη δεν μπορεί να θεωρηθεί η παραμονή των νησιωτικών συμπλεγμάτων των Καναρίων, αλλά και των Βαλεαρίδων νήσων. Καταλαβαίνει λοιπόν κανείς πως πολύ δύσκολα το όνειρα μιας ανεξάρτητης χώρας με πρωτεύουσα της τη Βαρκελώνη, μπορεί να γίνει πραγματικότητα, όταν στο απέναντι στρατόπεδο βρίσκεται το σκληρό μπλοκ των συντηρητικών δυνάμεων της Ευρώπης, στην καρέκλα του οποίου στρογγυλοκάθεται η ίδια η Μέρκελ.
Η αυτοδιάθεση δεν αποτελεί όρο της Ε.Ε., ως γνωστόν. Πλέον μένει να δούμε αν ο Μας θα κινηθεί μονομερώς. Έχει ανακοινώσει πως θα το κάνει μέσα σε 18 μήνες, όσο χρειάζεται δηλαδή για να ψηφιστεί ένα νέο Σύνταγμα της περιοχής. Ο Μας έχει μιλήσει ανοιχτά για τη δημιουργία "κρατικών δομών" όπως μία νέα φορολογική αρχή, κοινωνική ασφάλιση, μια διπλωματική υπηρεσία, μια κεντρική τράπεζα και ακόμη και μια αμυντική δύναμη. "Θα ήταν αδύνατο να μην έχει η Καταλονία τη δική της αμυντική δομή, ακόμη και αν αυτή θα είναι μικρή", είχε δηλώσει στους FT. Πράγματα που απαιτούν προετοιμασία φυσικά.

Σε πανικό ο Ραχόι

Η κυβέρνηση Ραχόι προειδοποιεί ακόμα και σήμερα ότι εάν οι Καταλανοί πουν "ναι" στην απόσχιση θα χάσουν την ισπανική τους υπηκοότητα, ενώ στη μάχη μπήκε μέχρι και ο πρόεδρος της ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας προειδοποιώντας ότι θα αποκλείσει την Μπαρτσελόνα από την περίφημη La Liga, την κορυφαία ποδοσφαιρική κατηγορία της Ισπανίας.
Το Φουνταθιόν Αλτερνατίβας, ένα ινστιτούτο που πρόσκειται στο Σοσιαλιστικό Κόμμα της Ισπανίας (PSOE) υποστηρίζει σε ανάλυσή του που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα ότι μια απόσχιση της Καταλονίας παρά την αντίθεση της Μαδρίτης είναι "αντίθετη με το ευρωπαϊκό δίκαιο" το οποίο αναγνωρίζει την εδαφική ακεραιότητα των χωρών-μελών.
"Μια μονομερής ανακήρυξη της ανεξαρτησίας, που θα γίνει κατά παράβαση του ισπανικού Συντάγματος και των (ευρωπαϊκών) Συνθηκών, καθιστά πρακτικά αδύνατο για μια υποθετικά ανεξάρτητη Καταλονία (...) να γίνει δεκτή στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή ακόμη και να ξεκινήσει της διαδικασία διαπραγμάτευσης με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να ενταχθε" γράφει στην ανάλυσή του το ινστιτούτο. Υπενθυμίζει άλλωστε ότι για να ενταχθεί μια χώρα στην ΕΕ απαιτείται ομοφωνία όλων των υπολοίπων μελών, κατά συνέπεια και της Ισπανίας.
Το πλέον ρεαλιστικό λοιπόν, είναι η Καταλονία να αποκτήσει ακόμα μεγαλύτερη αυτονομία και φοροελαφρύνσεις, για να αποφευχθεί το χειρότερο για τον Ραχόι σενάριο. Σαν αντεπιχείρημα, οι αυτονομιστές λένε πως μπορούν να γίνουν μέρος της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών των χωρών εκτός ευρώ, όπως η Ελβετία και η Νορβηγία. Μόνο που αυτό δεν εξαρτάται από τους ίδιους, αφού πρώτα πρέπει να πάρουν το πράσινο φως από τη μεριά του γερμανικού κοινοβουλίου.

Σε ό,τι αφορά την οικονομική επιβίωση της Καταλονίας, η Telegraph αναφέρει:

Το ΑΕΠ της Καταλονίας είναι 209 δις ευρώ, περίπου στο ίδιο επίπεδο με αυτό της Πορτογαλίας. Αλλά η οικονομία της είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα δεχθεί ένα πλήγμα στον απόηχο της διαίρεσης, όπως συνέβη με την Τσεχική Δημοκρατία και τη Σλοβακία για το ως επί το πλείστον φιλικό χωρισμό τους το 1993. Αν διώξουν την Καταλονία από την ΕΕ, θα πρέπει να εισαγάγει ένα νέο νόμισμα, να εξυπηρετήσει το δημόσιο χρέος σε ξένο νόμισμα χωρίς πρόσβαση στις αγορές ομολόγων και να έχει περιορισμένη πρόσβαση στην αγορά της ΕΕ.
Θα είναι σε θέση να ζητήσει τη βοήθεια του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ) και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Η Ισπανία θα γίνει ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Καταλονίας, αλλά η Μαδρίτη θα μπορούσε να διεκδικήσει κάποια από τα δισεκατομμύρια που θα χάσει από φορολογικά έσοδα από την περιοχή, με την επιβολή δασμών στα καταλανικά αγαθά και υπηρεσίες. Οι ξένοι επενδυτές μπορεί επίσης να διστάσουν να επενδύσουν χρήματα στο νέο κράτος ενώ υπάρχει νομική και πολιτική αστάθεια.

 

Ημερομηνίες-σταθμοί μέχρι την 28η Σεπτεμβρίου του 2015

11 Σεπτεμβρίου 1714: Η λήξη της πολιορκίας της Βαρκελώνης σήμανε το τέλος του πολέμου της ισπανικής διαδοχής. Η Καταλονία τάχθηκε στο πλευρό των ηττημένων Αψβούργων και κατακτήθηκε από τη Μαδρίτη. Η 11 Σεπτεμβρίου αποτελεί εθνική εορτή για την Καταλονία στη μνήμη των νεκρών του 1714.
15 Σεπτεμβρίου 1932: Κατά τη διάρκεια της Δεύτερης Ισπανικής Δημοκρατίας (1931-1939) το κοινοβούλιο χορήγησε για πρώτη φορά καθεστώς αυτονομίας στην Καταλονία.
1939 – 1975: Επί δικτατορίας Φράνκο η Καταλονία χάνει κάθε αυτονομία και τα καταλανικά απαγορεύονται.
6 Δεκεμβρίου 1978: Ο ισπανικό λαός επικυρώνει με δημοψήφισμα το νέο σύνταγμα, που προβλέπει καθεστώς αυτονομίας για τις περιφέρειες της χώρας.
25 Οκτωβρίου 1979: Διενέργεια δημοψηφίσματος με το 88,1% των Καταλανών να τάσσεται υπέρ της αυτονομίας. Το ισπανικό κοινοβούλιο αναγνωρίζει το αποτέλεσμα. Υιοθετείται η καταλανική ως επίσημη γλώσσα μαζί με την ισπανική.
18 Ιουνίου 2006: Η Καταλονία λαμβάνει καθεστώς διευρυμένης αυτονομίας με δημοψήφισμα.
11 Σεπτεμβρίου 2012: Πάνω από ενάμιση εκατομμύριο πολίτες διαδήλωσαν στη Βαρκελώνη, ζητώντας την ανεξαρτησία της Καταλονίας.
17 Δεκεμβρίου 2012: Οι αυτονομιστές κερδίζουν τις τοπικές εκλογές.
18η Δεκεμβρίου 2012: Ο ηγέτης της Καταλονίας Αρτούρ Μας, ανακοινώνει την ύπαρξη συμφωνίας για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος ανεξαρτησίας.
25 Μαρτίου 2014: Το Συνταγματικό Δικαστήριο κρίνει παράνομη το δημοψήφισμα.
19 Σεπτεμβρίου 2014: Ο νόμος που επιτρέπει τη διεξαγωγή μιας "διαβούλευσης" για την ανεξαρτησία της περιοχής από την Ισπανία, περνά από το Κοινοβούλιο της Καταλονίας
29 Σεπτεμβρίου 2014: Το συνταγματικό δικαστήριο αναστέλλει τη "διαβούλευση", μετά από προσφυγή της κυβέρνησης του Μαριάνο Ραχόι.
30 Σεπτεμβρίου 2014: Μαζική διαδήλωση των Καταλανών υπέρ της διεξαγωγής του δημοψηφίσματος.
πηγη