Μπορεί να τη βάφτισαν Αμαλία – Μαρία, αλλά δεν τη φώναξαν
έτσι ποτέ. Το όνομα που θα χρησιμοποιούσαν σε όλη της τη ζωή ήταν το
«Μελίνα».
Πολλές φορές δεν χρειαζόταν καν το επίθετο «Μερκούρη» για να συστηθεί. Ήταν η Μελίνα, που έγινε η δική μας Μελίνα αλλά και η Μελίνα των ξένων.
Μιλήσαμε με τον ιστορικό τέχνης και συλλέκτη Γιώργο Πηλιχό, ο οποίος υπήρξε φίλος με τη Μελίνα Μερκούρη και την έζησε από κοντά.Πολλές φορές δεν χρειαζόταν καν το επίθετο «Μερκούρη» για να συστηθεί. Ήταν η Μελίνα, που έγινε η δική μας Μελίνα αλλά και η Μελίνα των ξένων.
«Όταν πρωτοάκουσα για την Μελίνα, ήμουν 10 χρονών. Ήταν Σεπτέμβριος του 1967 και βρισκόμουν στη Βιέννη για μια επέμβαση όταν ένας αυστριακός γιατρός ο Ντ. Βίτμαν ρωτούσε τους γονείς μου για τη Μελίνα, για την ιθαγένεια που της είχε αφαιρέσει η χούντα», μου λέει, και προσθέτει ότι αργότερα θα μάθαινε περισσότερα για τη Μελίνα.
«Είμαι στην 5η Γυμνασίου, τρέχουμε τότε, κάνουμε διάφορα, πάμε στο Πολυτεχνείο, κάνουμε καταλήψεις. Θυμάμαι τότε στις εφημερίδες το δημοσίευμα, από την επιστροφή της Μελίνας στην Ελλάδα για λίγες ώρες για να πάει στη κηδεία της μητέρας της», μου αναφέρει και μου αφηγείται πως έγινε πρώτη συνάντηση με τη Μελίνα Μερκούρη.
«Τότε το 1974 μου λέει μια φίλη της οποίας η οικογένεια συνδεόταν με τη Μελίνα, θα πάω να δω τη Μελίνα, θες να τη γνωρίσεις; Σα τρελός, απαντάω εγώ. Είναι καλοκαίρι προς αρχές φθινοπώρου του 74, μένει στην οδό Αλωπεκής, την φιλοξενεί η φίλη της ενδυματολόγος Ντένη Βαχλιώτη. Την ώρα που μπήκαμε στο σπίτι η Μελίνα έδινε μια συνέντευξη», εξιστορεί και συνεχίζει «Η Μελίνα ήταν ξαπλωμένη πάνω στο καναπέ και με «έκοψε», με είδε ότι ψάρωσα που την κοιτούσα, και έκανε το εξής αστείο: την έβγαζαν φωτογραφίες και με κοίταζε και μου έκανε διάφορα σκέρτσα και έπαιζε, γελούσε με αυτό. Εγώ βέβαια τα είχα χάσει, είχα και μια φωτογραφική μαζί που είχα δανειστεί από το θείο μου για να βγάλω φωτογραφίες.
Μόλις τελείωσε η συνέντευξη, μου λέει έλα εδώ μικρέ, πως σε λένε; Γιώργος, της λέω. Είσαι φωτογράφος;, με ρωτάει. Όχι, απαντώ και, σχολιάζει: έχεις ακριβή μηχανή όμως, λέγοντάς μου ότι θέλει να τα ξαναπούμε».
Ωστόσο, δεν τα ξαναείπαν, μέχρι που μετά από ένα χρόνο, ο κ. Πηλιχός πηγαίνει να τη δει στο θέατρο Κάππα που έπαιζε στην «Όπερα της Πεντάρας», του Μπρεχτ.
«Τότε βγαίνοντας η Μελίνα βιαστική για να φύγει, περνάει από το διάδρομο και πέφτει επάνω μου, και με κολλάει στον τοίχο και μου λέει μικρέ, μου την έσκασες. Γράφει και μου δίνει το τηλέφωνό της, το οποίο έχω κρατήσει και μου λέει δε θα το δώσεις όμως πουθενά γιατί με παίρνουν και με βρίζουν», θυμάται.
Και κάπως έτσι ξεκίνησε η φιλία του με τη Μελίνα Μερκούρη.
Η Μελίνα δεν δενόταν με αντικείμενα, μοίραζε το μισθό της πριν φύγει από τη Βουλή «Όσοι δεν γνώρισαν τη Μελίνα ήταν άτυχοι στη ζωή τους και αν σε αγαπούσε έστω και λίγο ήσουν τυχερός», σημειώνει ο κ. Πηλιχός και μου λέει πως ήταν δοτική, αγωνίστρια, είχε ήθος και ήταν πάντα ο εαυτός της.
«Θυμάμαι», μου λέει, «πως όταν είχε πάει στη Β΄Πειραιά, της είχε πει τότε ο Κουτσόγιωργας ο οποίος ήταν υπουργός Εσωτερικών να προσέχει πως ντύνεται και του είχε πει εγώ αυτή είμαι αν ντυθώ διαφορετικά θα είναι σα να τους κοροϊδεύω.
Η Μελίνα Μερκούρη ήταν άνθρωπος καλοσυνάτος που ξεχνούσε εύκολα, «μόνο τη προδοσία δεν συγχωρούσε», τονίζει ο κ. Πηλιχός, ενώ αναφέρει πως δεν είχε καλή σχέση με το χρήμα, δεν δενόταν με αντικείμενα, μόνο με ανθρώπους.
«Έβγαινε από τη Βουλή και το μισθό της τον είχε μοιράσει πριν προλάβει να φύγει. Έδινε χρήματα στους σερβιτόρους, στις καθαρίστριες κτλ.», λέει χαρακτηριστικά.
«Η Μελίνα ή σε συμπαθούσε ή αδιαφορούσε για σένα, ήταν ή του ύψους ή του βάθους. Δεν ήταν άνθρωπος με κακίες, μπορεί να θύμωνε, να φώναζε και μετά γελούσε. Εάν σε συμπαθούσε για τον άλφα ή βήτα λόγο, θα σε πλησίαζε, θα σου έπιανε τα χέρια, θα σε κοίταγε στα μάτια και θα έλεγε πες μου για σένα, πως είσαι, τα γκομενικά σου πως πάνε;», προσθέτει και σημειώνει πως «σε περνούσε από ακτίνες Χ, σε «σκάναρε» και δεν μπορούσες να της πεις ψέματα, δε μπορούσες να της αρνηθείς τίποτα, ήταν τόσο διεισδυτική μέσα σου που νόμιζες ότι ήταν στον καθρέφτη της ψυχής σου».
Παράλληλα, συμπληρώνει πως η Μελίνα είχε απίστευτο χιούμορ. «Αυτό το ξεκαρδιστικό γέλιο της», μου λέει και αναφέρει πως αυτό που θυμάται είναι αυτή η ζεστασιά που είχε όταν μιλούσες πολύ κοντά μαζί της και σε ρώταγε για τα προσωπικά σου, σου γέλαγε, σε συμβούλευε.
«Δεν μπορείς να κλείσεις μέσα σε λέξεις τη Μελίνα, δεν υπάρχουν αρκετές λέξεις να τη χαρακτηρίσεις. Δεν θα υπάρξει δεύτερος άνθρωπος σαν τη Μελίνα», λέει με νοσταλγία.
Η τεράστια αποδοχή του κόσμου και η «πόρτα» στον τέως
«Όσοι γνώρισαν την Μελίνα, την αγάπησαν, την θυμούνται και ακόμα και αν κάποιοι λένε κάτι εναντίον της και αυτοί την αγαπούν κατά βάθος», μου λέει και τονίζει πως «αυτό είναι που ήθελε, την αγάπη και την αποδοχή του κόσμου. Είχε πει κάποτε θέλω να με αγαπάνε και οι καρέκλες, ούτως ώστε όταν κάθομαι απάνω να μη πονάνε.
«Ο κόσμος την αγαπούσε και η Μελίνα ήθελε να την αγαπάς. Ρώταγε, πόσο με αγαπάς; Της έλεγες πολύ, και σου έλεγε δε μου φτάνει».
«Σίγουρα», μου λέει «θα έχεις ακούσει να λένε ότι η Μελίνα φοβότανε, ήταν ανασφαλής, μπορεί να έκανε την ανασφαλή για πλάκα. Ήθελε την αποδοχή και την αγάπη του κόσμου, ήταν ακομπλεξάριστη αλλά όχι ανασφαλής. Ήξερε ποια είναι, ήξερε το εκτόπισμά της, ήξερε το πόσο μετράει και όταν ήθελε να διεκδικήσει κάτι το κατάφερνε».
Η πρώτη μεγάλη εντύπωση του κ. Πηλιχού για το τι εστί Μελίνα στο εξωτερικό, ήταν όταν βρέθηκε στη Νέα Υόρκη, στο πρώτο της ταξίδι σαν υπουργός πολιτισμού, για τα εγκαίνια της έκθεσης του Μεγάλου Αλεξάνδρου στο Metropolitan Museum.
«Στο Ritz Carlton on the Park που μέναμε, έχει παρελάσει όποιος μπορείς να φανταστείς, από τη Λάιζα Μινέλι, τον Κένεντι κτλ όλη την αμερικάνικη διανόηση να περνά από την σουίτα της», αναφέρει, και συνεχίζει:
«Εν τω μεταξύ στο ξενοδοχείο μένει ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος, ο οποίος θέλει να της μιλήσει αλλά εκείνη αρνείται, λέγοντας ότι τον ξέρω τον Κωνσταντίνο, είναι καλό παιδί, αλλά δεν εκτιμώ αυτά που έχει κάνει, εδώ εκπροσωπώ την Ελλάδα ως υπουργός Πολιτισμού και δεν δέχομαι να τον δω».
Παράλληλα, θυμάται ένα μεσημέρι στην 5η για φαγητό και έγινε «σεισμός» στο δρόμο από την παρουσία της. «Μελίνα, Μελίνα», φώναζε ο κόσμος και εκείνη να στέλνει φιλιά και να γυρίζει με το τσιγάρο στο χέρι και να λέει τους τάραξα πάλι, είδατε; Ένα βήμα πίσω όλοι.
«Έγινε, μάλιστα, μια εκπληκτική δεξίωση το βράδυ με τη Μελίνα να λάμπει μέσα στην τουαλέτα της, ενώ μόλις έφυγε ο πολύς ο κόσμος έβγαλε τα παπούτσια της και άρχισε να χορεύει συρτάκι και έγινε χαμός», θυμάται ο κ. Πηλιχός.
Αν ζούσε η Μελίνα, θα είχε φέρει τα Μάρμαρα πίσω
«Η Μελίνα πίστευε πως το παν για μας τους Έλληνες είναι ο πολιτισμός μας, είναι η ταυτότητά μας, αν το χάσουμε αυτό δεν έχουμε λόγο ύπαρξης», τονίζει ο κ. Πηλιχός, λέγοντας πως η Μελίνα ξαναέβαλε την Ελλάδα στον χάρτη.
«Είμαι σίγουρος πως αν ζούσε, θα είχε φέρει τα Μάρμαρα πίσω», σημειώνει και προσθέτει πως αν ήταν μαζί μας σήμερα θα είχε κάνει πολλά πράγματα, «θα ήταν μια σπουδαία πρόεδρος της Δημοκρατίας, πιστεύω θα ήταν αποδεκτή από όλους, θα έληγε η καριέρα της με αυτό».
Παράλληλα, αναφερόμενος στο θεσμό των Πολιτιστικών Πρωτευουσών της Ευρώπης σημειώνει πως η Μελίνα Μερκούρη κατόρθωσε κάτι που δεν το είχε συλλάβει ανθρώπινος νους και έφερε την Ελλάδα στο κέντρο του πολιτισμού πάλι.
Μάλιστα, θυμάται, πως όταν είχε γίνει η πρώτη Συνδιάσκεψη των αρχηγών των Ευρωπαϊκών Κρατών, ο γερμανός υπουργός Χάνς Ντίτριχ Γκένσερ είχε πει ότι είναι πολλά τα λεφτά. Τότε, σηκώνεται η Μελίνα μπροστά στους δημοσιογράφους, του δίνει ένα φιλί και ξανακάθεται. Και ο Γκένσερ είπε το αλησμόνητο: αυτό είναι το ακριβότερο φιλί που έχω πάρει».
«Η Μελίνα όπου και να πήγαινε άφηνε το στίγμα της», προσθέτει. «Στο Τοπ Καπί στην Κωνσταντινούπολη, υπάρχει μια πλακέτα δίπλα στο θρυλικό ξίφος με τα σμαράγδια και γράφει επάνω ότι το Τοπ Καπί έγινε γνωστό σε όλο τον κόσμο εξαιτίας της Μελίνας και της ταινίας του Ντασσέν», τονίζει.
Τέλος, θέλοντας να τονίσει την τεράστια αποδοχή που είχε η Μελίνα Μερκούρη μας εξιστορεί ένα περιστατικό: «Με είχαν καλέσει στο Πεκίνο πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες και ζήτησαν να κάνουμε έκθεση για τη Μελίνα, στην απαγορευμένη πόλη, σε ένα χώρο σημαντικό για τους κινέζους όπου για πρώτη φορά θα γινόταν έκθεση εκεί και ήταν η μοναδική έκθεση που είχε υπό την αιγίδα η Ολυμπιακή Επιτροπή της Κίνας. Δυστυχώς, η έκθεση δεν έγινε γιατί το ποσό ήταν αστρονομικό, 400.000 ευρώ σε ένα χώρο 2.500 τ.μ».
Τα παρασκήνια μιας θρυλικής φωτογραφίας
Ο κ. Πηλιχός είχε την τιμή να βρίσκεται μαζί με τη Μελίνα εκείνη τη μέρα και θυμάται:
«Η Μελίνα θέλει να περάσει ένα παγκόσμιο μήνυμα επάνω στην Ακρόπολη, να γίνεται μια εκεχειρία σε όλο τον κόσμο, το οποίο δεν πέτυχε. Έχουμε, λοιπόν, ανεβεί στην Ακρόπολη και δεν πήγαινε καλά αυτό. Η Μελίνα ήταν εκνευρισμένη, έβρεχε, γλίστραγαν κάτω οι πέτρες. Ήταν στις ανάποδές της, αλλά τόσο όμορφη, με μια ωραία καμπαρντίνα. Την ώρα, λοιπόν, που φεύγαμε, και ήταν σα τίγρης εξαγριωμένη, ήμασταν μόνοι μας πάνω στο Βράχο- μαζί και ο φωτογράφος Ηλίας Αναγνωστόπουλος- και της λέω όπως κατεβαίναμε βρε Μελίνα μου δεν υπάρχει μια καλή φωτογραφία σου μέσα στον Παρθενώνα που ζητούν, είναι ευκαιρία να βγάλεις τώρα. Και είσαι ωραία σα Καρυάτιδα με τη καμπαρντίνα. Και γυρίζει και μου λέει βρε, δε πας στο διάολο και εσύ και οι φωτογραφίες σου και ξαφνικά, γυρίζει και φωνάζει Ηλίααααα … και έτσι βγήκε η θρυλική φωτογραφία, της οποίας δυστυχώς ο Ηλίας έχασε τα δικαιώματα γιατί κάηκε το αρχείο του. Χαίρομαι, φυσικά, που βγήκε από μια δική μου πρωτοβουλία».
Ο μύθος για τους πολλούς άνδρες της Μελίνας και ο Ντασέν που ζούσε για εκείνη
«Πολλοί έχουν κατηγορήσει τη Μελίνα ότι είχε πολλούς άνδρες, αλλά αυτό είναι ένας μύθος», μου λέει, και συμπληρώνει πως «της Μελίνας, της άρεσε να φλερτάρει, της άρεσε να ξέρει ότι σε κατέκτησε. Κάποτε ρώτησαν τον Κακογιάννη κάτι προσωπικό της Μελίνας off the record κατά τη διάρκεια ενός γυρίσματος και με παίρνει τηλέφωνο έξαλλος και μου λέει έλα μια στο σπίτι. Και πάω και μου λέει την ξέρεις τη τάδε;, με ρώτησε αυτό για τη Μελίνα και τους πέταξα έξω».
«Και μου λέει: Η Μελίνα δεν ήτανε π….να, οι άντρες που είχε μετριούνται στα δάχτυλα. Της άρεσε να τους ξεσηκώνει και μετά τους παράταγε, αφού λέει καμιά φορά που βγαίναμε στα καταγώγια όταν κάναμε τη Στέλλα με το Φούντα για να δούμε λαϊκούς τύπους και παίρναμε ιδέες, τους ξεσήκωνε και μετά φοβόταν και του’λεγε Μιχάλη σώσε με και της έλεγε εγώ να σε σώσω;, μόνη σου τα’κανες, να πας να σωθείς», θυμάται.
Αναφερόμενος στο Ζυλ Ντασσέν, σημειώνει πως του έκανε εντύπωση το πόσο την αγαπούσε, το πώς μίλαγε για τη Μελίνα.
«Μάλιστα μια μέρα ήμουν στο σπίτι, κάτι συζητούσαμε και του λέω η Μελίνα είναι εδώ. Και χτυπάει το χέρι του και μου λέει δεν είναι εδώ η Μελίνα, η Μελίνα έχει φύγει, μη μου λες εμένα αυτά, είμαι μόνος μου. Και μου είχε κάνει εντύπωση το γεγονός ότι δεν είχε πειράξει τίποτα από τα πράγματά της. Όλα ήταν σα να τη περίμεναν να γυρίσει. Ο Ντασέν ζούσε για τη Μελίνα», μου διηγείται. «Εκεί καταλάβαινες την αφοσίωση και τον έρωτα», τονίζει.
Μια «τρελή», «τρελή» γυναικοπαρέα
Η Μελίνα Μερκούρη έδινε βάση στη φιλία και ήταν άκρως δοτική. Όσες φίλες είχε ήταν πολύ δεμένες μαζί της. «Η Δέσπω, η Ντένη Βαχλιώτη, κ.ά είχαν να διηγηθούν το πόσο φίλη πραγματική ήταν η Μελίνα και πως τους στεκόταν. Οι φίλες της ήταν ένας προστατευτικός κλοιός για τη Μελίνα», μου λέει, και συμπληρώνει πως η Μελίνα είχε δύο «γάτες του Σιάμ», η μία ήταν η Αγγελική, ο άνθρωπος του σπιτιού που ήταν μαζί της από το 65’, και η άλλη η Άννα, η αμπιγιέζ της, που την ήξερε από 16 χρονών και την αποκαλούσε «το κοριτσάκι μου», ήταν ο άνθρωπός της. «Ακόμα και τώρα την αποκαλεί έτσι, ενώ η Αγγελική την αποκαλούσε πάντα κυρία Μελίνα ακόμα και όταν τσακωνόντουσαν, της μιλούσε στον πληθυντικό», σχολιάζει.
«Εάν κάποιος πείραζε τη Μελίνα, οι φίλες της γινόντουσαν ύαινες να τον φάνε, ακόμα και τον Ντασσέν», τονίζει και θυμάται:
«Μου είχε πει κάποτε μια ιστορία ο Ντασσέν, όταν έκαναν το playback του τραγουδιού Τα παιδιά του Πειραιά. Η Μελίνα δε μπορούσε να συγχρονιστεί με το playback, ήταν ένα πράγμα πρωτόγνωρο. Το είχε κάνει τόσες φορές, που σηκώθηκε και κάνει δε μπορώ άλλο και πάει να φύγει και μπαίνει τότε μπροστά της ένας κολλητός της φίλος, φροντιστής ο Άγγελος Βλάχος και της λέει σε παρακαλώ, άλλη μια φορά και του δίνει η Μελίνα μια σφαλιάρα. Μόλις το βλέπει αυτό ο Ντασέν σηκώνεται και τραβάει και αυτός μια σφαλιάρα στη Μελίνα, και πέφτει πάνω του η Άννα και οι φιλενάδες της και τον γδέρνουνε. Και γίνηκαν μαλλιοκούβαρα και μετά γελάγανε και κατάφερε εν τέλει και τον συγχρονισμό με το playback».
Η συμβουλή της Μελίνας
«Την τελευταία φορά που την είδα ήταν πριν φύγει για την επέμβαση στη Νέα Υόρκη. Βρεθήκαμε σε μια εκδήλωση όπου με κοίταξε από μακριά, μου έκλεισε το μάτι και μου έκανε ένα νεύμα του τύπου γεια σου», μου λέει ο κ. Πηλιχός, διακρίνοντας μια θλίψη.
«Φοβόταν πολύ τις αρρώστιες αλλά πολέμησε απίστευτα», αναφέρει.
«Όταν της είπαν ότι έχει καρκίνο, είπε α καλά, και δεν το ξανασυζήτησε, ενώ παλιά έλεγε η φίλη της η Ντένη ότι όταν ακούγανε για καρκίνο σταυρώνανε τα δύο δάχτυλά τους, μόνο στο άκουσμα της λέξης»…. «Κάπνιζε από πολύ μικρή και μου έλεγε ο Σπύρος (σ.σ. ο αδερφός της) ότι επειδή ήθελε συνενόχους έβαζε και εμάς να καπνίζουμε με το ζόρι, και όταν εγώ φύλαγα τσίλιες μου έλεγε ο Σπύρος, της έκανα σύνθημα και πέταγε το πακέτο στον ακάλυπτο».
Παράλληλα, ο κ. Πηλιχός θυμάται την τελευταία παράστασή της, η οποία ήταν στην Επίδαυρο όπου έκανε την Κλυταιμνήστρα στην Ορέστεια. «Έφυγε ίσως στη σωστή στιγμή, με μεγάλη δόξα», αναφέρει ενώ προσθέτει πως η Επίδαυρος ήταν ασφυκτικά γεμάτη, «είχε πιο πολύ κόσμο από όταν έπαιζε η Κάλλας», λέει, χαρακτηριστικά, ενώ μου εκμυστηρεύεται τα λόγια από το στόμα της Μελίνας που δε θα ξεχάσει ποτέ:
«Στη ζωή σου Γιωργάκη δε θα κοιτάζεις ποτέ πίσω, πάντα θα βλέπεις μπροστά. Ότι και αν συμβαίνει, θα κοιτάζεις μπροστά, αν γυρίσεις πίσω, κάηκες. Γιατί ο χρόνος τρέχει μπροστά»…
Ευχαριστούμε πολύ τον κ. Πηλιχό για την παραχώρηση των φωτογραφιών από το προσωπικό του αρχείο.
*O Γιώργος Πηλιχός σπούδασε Ιστορία της Τέχνης, ενώ εργάστηκε έως το 2007 στον Όμιλο ΣΚΑΙ, έχει συνεργαστεί με το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού στην παραγωγή 8 αρχαιολογικών ντοκιμαντέρ [έρευνα και ιστορική μελέτη], είναι εξωτερικός συνεργάτης στο "Κέντρο Δελφών", Πολιτιστικός Σύμβουλος στο Συμβούλιο Αποδήμου Ελληνισμού και δημιουργός του επετειακού τόμου ΣΑΕ ¨Κ.Π. Καβάφης Η ΠΟΛΙΣ -σε 33 γλώσσες", επιμελητής εκθέσεων ιδιωτικής συλλογής για την Μελίνα Μερκούρη [Μακεδονικό Μουσείο
Σύγχρονης Τέχνης, Topkapi Palace Museum, Bibliotheca Alexandrina, Πύλη Αμμοχώστου] και τον Μιχάλη Κακογιάννη στην "Αθηναϊδα", συγγραφέας του τόμου "ΜΕΛΙΝΑ - Κυριακή για Πάντα", Μιχάλης Κακογιάννης: Κινηματογράφος, συμμετοχή σε εκδόσεις: "'Αγιοι Τόποι", "Κωνσταντινούπολη", "Πριήνη" κα.
πηγη
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου