Απορρύθμιση στον τομέα της ασφάλειας τροφίμων
Η κατάργηση των ευρωπαϊκών κανονισμών για την ασφάλεια των τροφίμων αποτελεί προτεραιότητα των επιχειρηματικών λόμπι στις διαπραγματεύσεις για το TTIP. Από τη λίστα τους δεν λείπουν και οι περιορισμοί που αφο-ρούν τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς (ΓΤΟ), τα φυτοφάρμακα, το βοδινό κρέας με ορμόνες και τις αυξητικές ουσίες. Οι αμερικανοί παραγωγοί τροφίμων δεν υποχρεούνται να τηρούν τα ίδια πρότυπα για το περιβάλλον και για τη μεταχείριση των ζώων με τους ευρωπαίους ομολόγους τους, και προσπαθούν εδώ και καιρό να καταργήσουν τους ελέγχους της ΕΕ που περιορίζουν την πώληση των προϊόντων τους στις ευρωπαϊκές αγορές. Από την πρώτη στιγμή, η κυβέρνηση των ΗΠΑ δήλωσε ρητά ότι θα χρησιμοποιήσει τις διαπραγματεύσεις του TTIP για να βάλει στο στόχαστρο τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς που θέτουν φραγμούς στις αμερικανικές εξαγωγές τροφίμων και ειδικά τους κανονισμούς για την ασφάλεια των τροφίμων, τους οποίους υπερασπίστηκαν επί δεκαετίες οι ευρωπαίοι πολίτες με τους αγώνες τους.25
Στο επίκεντρο αυτής της διαμάχης βρίσκεται η χρήση της «αρχής της προφύλαξης» εκ μέρους της ΕΕ για τον καθορισμό των προτύπων στον το-μέα της ασφάλειας τροφίμων. Δυνάμει αυτής της αρχής, είναι δυνατόν να αποσυρθεί ένα προϊόν από την αγορά αν υπάρχει πιθανότητα να αποτελεί κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία, ακόμη και χωρίς επαρκή επιστημονικά στοιχεία που να επιτρέπουν την πλήρη αξιολόγηση του κινδύνου.26 Το κρίσιμο στοιχείο ωστόσο στην αρχή της προφύλαξης είναι ότι μεταφέρει το βάρος της απόδειξης στην εταιρεία που θέλει να κυκλοφορήσει στην αγορά ένα εν δυνάμει επικίνδυνο προϊόν: αντί να οφείλουν οι κρατικές αρχέςνα αποδείξουν ότι το προϊόν είναι επικίνδυνο, υποχρεώνεται η εταιρεία να αποδείξει ότι είναι ασφαλές. Η αμερικανική κυβέρνηση δεν εφαρμόζει την αρχή της προφύλαξης και τα επιχειρηματικά συμφέροντα έχουν κατορθώσει να επιβάλουν στις ΗΠΑ πρότυπα ασφάλειας τροφίμων πολύ κατώτερα από εκείνα της Ευρώπης. Καθώς όμως η ατζέντα «ρυθμιστικής σύγκλισης»του TTIP έχει στόχο να φέρει τα πρότυπα της ΕΕ πιο κοντά σ’ εκείνα των ΗΠΑ, ας δούμε μερικά παραδείγματα ενδεικτικά του κινδύνου:
Περίπου το 70% όλων των μεταποιημένων τροφίμων που πωλούνται στα αμερικανικά σουπερμάρκετ περιέχουν πλέον γενετικά τροποποιημένα συστατικά. Αντιθέτως, λόγω της σθεναρής αντίστασης εκ μέρους των πολιτών, τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα απουσιάζουν σχεδόν ολοκληρωτικά από τα ευρωπαϊκά σουπερμάρκετ, ενώ τα τρόφιμα που περιέχουν κάποιο γενετικά τροποποιημένο συστατικό πρέπει να φέρουν σαφές δι-ακριτικό σήμα. Οι αμερικανικές εταιρείες βιοτεχνολογίας χρησιμοποιούν το TTIP για να επιτεθούν στους κανονισμούς της ΕΕ και η κυβέρνηση των ΗΠΑ προσπαθεί να εξουδετερώσει την πολιτική υποχρεωτικής σήμανσης της ΕΕ. Η ευρωπαϊκή βιομηχανία βιοτεχνολογίας συνεργάζεται στενά με την αμερικανική για την περαιτέρω εξάπλωση των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών στην Ευρώπη μέσω του TTIP.27
Για τους παραγωγούς τροφίμων των ΗΠΑ, το ευρωπαϊκό σύστημα ελέγχου για τη χρήση των φυτοφαρμάκων είναι ένα από τα βασικά πρότυπα προς υποβάθμιση στο πλαίσιο του TTIP.28 Με τους κανονισμούς του 2009, η αρχή της προφύλαξης τέθηκε στον πυρήνα του ευρωπαϊκού συστήματος για τον έλεγχο των φυτοφαρμάκων προκειμένου να προστατευτεί η ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Ωστόσο, οι κορυφαίοι διαπραγματευτές αποκάλυψαν ότι έχουν ήδη βάλει τους συγκεκριμένους κανονισμούς στην ατζέντα του TTIP: σκοπός τους είναι να προκαλέσουν ακόμη μεγαλύτερη απορρύθμιση απ’ ό,τι με τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και να περιορίσουν τους υφιστάμενους ευρωπαϊκούς κανονισμούς στην ελάχιστη δυνατή επιβάρυνση για τις επιχειρήσεις.29
• Νέες αλλαγές στις δικλίδες ασφαλείας της ΕΕ για ενδοκρινικούς διαταράκτες (χημικά που αποδεδειγμένα διαταράσσουν το ορμονικό σύστημα του ανθρώπου) θέτουν ανώτατα επιτρεπτά επίπεδα μόλυνσης που μπλοκάρουν το 40% όλων των εξαγωγών τροφίμων των ΗΠΑ στην Ευρώπη. Τα αμερικανικά βιομηχανικά λόμπι επιδιώκουν να χρησιμοποιήσουν το TTIP για να καταργήσουν αυτές τις δικλίδες ασφαλείας.30
• Πάνω από το 90% του βοδινού κρέατος στις ΗΠΑ παράγεται με τη χρήση βόειων αυξητικών ορμονών, οι οποίες έχουν συνδεθεί με διάφορα είδη καρκίνων στον άνθρωπο· οι περιορισμοί της ΕΕ στην εισαγωγή τέτοιου κρέατος υπάρχουν από το 1988. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει ήδη αμφισβητήσει αυτούς τους περιορισμούς στον ΠΟΕ και τα επιχειρηματικά λόμπι ζητούν την άρση τους μέσω του TTIP χαρακτηρίζοντάς τους «περιττούς» φραγμούς για τις εμπορικές συναλλαγές.
• Στις ΗΠΑ οι παραγωγοί κοτόπουλου και γαλοπούλας επεξεργάζονται τακτικά με χλώριο τα σφάγια των πουλερικών προτού τα πωλήσουν στους καταναλωτές – μια πρακτική απαγορευμένη από το 1997 στην ΕΕ. Και πάλι, η κυβέρνηση των ΗΠΑ εναντιώθηκε σε αυτή την απαγόρευση μέσω του ΠΟΕ, και οι αμερικανικές εταιρείες ζητούν τώρα την άρση της μέσω του TTIP. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπάθησε στο παρελθόν να άρει την απαγόρευση, αλλά σταμάτησε όταν βρέθηκε αντιμέτωπη με την αντίσταση που προέβαλαν κτηνίατροι και ευρωβουλευτές.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει πραγματοποιήσει πολλές μυστικές συναντήσεις με εκπροσώπους της βιομηχανίας τροφίμων που επιθυμούν διακαώς να αμβλύνουν τους κανονισμούς για την ασφάλεια των τροφίμων και γι’ αυτό τον λόγο δεν είναι δυνατόν να της έχουμε εμπιστοσύνη όσον αφορά την υπεράσπιση της υγείας των καταναλωτών. Σε ένα εσωτερικό έγγραφο θέσεων το οποίο κοινοποίησε στην κυβέρνηση των ΗΠΑ πριν από τον πρώτο γύρο των διαπραγματεύσεων για το TTIP, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμφώνησε να αναθεωρήσει τα ευρωπαϊκά μέτρα για την ασφάλεια των τροφίμων «με στόχο την άρση των περιττών φραγμών».31 Σε ένδειξη καλής θέλησης απέναντι στις απαιτήσεις των ΗΠΑ, η Επιτροπή ήδη έθεσε τέρμα σε μια πανευρωπαϊκή απαγόρευση των εισαγωγών από τις ΗΠΑ ζωντανών χοίρων και βοδινού κρέατος ψεκασμένου με γαλακτικό οξύ, παρά τις αντιρρήσεις αρκετών κρατών-μελών της ΕΕ.32
Απορρύθμιση στον τομέα του περιβάλλοντος
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναγνωρίσει δημόσια ότι το TTIP θα εντείνει περαιτέρω την πίεση που ασκείται στο περιβάλλον, μιας και «κάθε σενάριο» για τις μελλοντικές εμπορικές συναλλαγές μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ στο πλαίσιο του TTIP θα αυξήσει την παραγωγή, την κατανάλωση και τη διεθνή μεταφορά αγαθών. Η μελέτη επιπτώσεων της ίδιας της Επιτροπής επισημαίνει ακόμη ότι αυτή η αύξηση της παραγωγής θα δημιουργήσει με τη σειρά της «κινδύνους τόσο για τους φυσικούς πόρους όσο και για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας».33 Όσον αφορά τις εκπομπές αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, η Επιτροπή αναφέρει ότι το προτιμητέο αποτέλεσμα του TTIP θα επιβαρύνει την ατμόσφαιρα με έντεκα επιπλέον τόνους διοξειδίου του άνθρακα, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με τις ίδιες τις δεσμεύσεις της ΕΕ για μείωση των εκπομπών στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου του Κιότο.34 Ωστόσο καμιά από αυτές τις παρατηρήσεις δεν ώθησαν την Επιτροπή να επανεξετάσει τη στήριξή της προς το TTIP.
Πιο άμεσα, το TTIP απειλεί να υπονομεύσει βασικούς περιβαλλοντικούς κανονισμούς εντός της ΕΕ, οι οποίοι ως γνωστόν εγγυώνται πολύ υψηλότερα επίπεδα ασφάλειας από εκείνα των ΗΠΑ. Ο πιο σημαντικός από αυτούς είναι ο ευρωπαϊκός κανονισμός REACH για τα χημικά προϊόντα, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ το 2007 με σκοπό την προστασία της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος από επικίνδυνες ουσίες που χρησιμοποιούν οι εταιρείες στη μεταποίηση και σε άλλες παραγωγικές διαδικασίες.35 Ο κανονισμός REACH βασίζεται στην αρχή της προφύλαξης, στην οποία αναφερθήκαμε στην προηγούμενη ενότητα, και υποχρεώνει τους βιομηχάνους να αποδείξουν ότι μια χημική ουσία είναι ασφαλής προτού πάρουν έγκριση για την εμπορική της εκμετάλλευση. Αντιθέτως, ο αμερικανικός νόμος του 1976 για τον Έλεγχο των Τοξικών Ουσιών (Toxic Substances Control Act, TSCA) υποχρεώνει τη δημόσια ρυθμιστική αρχή να αποδείξει ότι μια χημική ουσία δεν είναι ασφαλής προτού περιορίσει τη χρήση της και επιτρέπει μονάχα τη λήψη του «λιγότερο επαχθούς» μέτρου. Από το 1976 μέχρι σήμερα και με βάση αυτό τον νόμο, ο αμερικανικός Οργανισμός Προστασίας του Περιβάλλοντος έχει καταφέρει να επιβάλει ελέγχους σε μόλις έξι από τις 84.000 χημικές ουσίες που κυκλοφορούν στο εμπόριο στις ΗΠΑ.36 Ένα τόσο χαλα-ρό καθεστώς έχει άμεσες επιπτώσεις στην έκθεση των πολιτών σε κινδύνους για την υγεία: ενώ, για παράδειγμα, η ΕΕ απαγορεύει τη χρήση 1.200 ουσιών στα καλλυντικά, οι ΗΠΑ απαγορεύουν μόλις δώδεκα.37
Για χρόνια, οικολογικές οργανώσεις και ομάδες πολιτών στις ΗΠΑ παλεύουν για την αντικατάσταση του νόμου TSCA με νέους ρυθμιστικούς κανόνες στο πρότυπο του REACH.38 Από την άλλη πλευρά, τα επιχειρηματικά λόμπι έχουν αντιταχθεί σθεναρά στις ευρωπαϊκές απαιτήσεις ασφάλειας και επιδιώκουν να χρησιμοποιήσουν το απορρυθμιστικό πλαίσιο του TTIP προκειμένου να «εναρμονίσουν» τον κανονισμό REACH με τους χαλαρότερους κανονισμούς των ΗΠΑ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει την ουσιαστική ασυμβατότητα μεταξύ της ευρωπαϊκής και της αμερικανικής προσέγγισης, αλλά εξακολουθεί να καταβάλλει προσπάθειες για μια πιθανή «ρυθμιστική σύγκλιση και αναγνώριση στον τομέα των χημικών ουσιών» για λογαριασμό των επιχειρηματικών της εταίρων.39 Οι ευρωπαϊκές εταιρείες θα συμβάλουν μετά χαράς σε αυτή την προσπάθεια: είναι και δική τους επιδίωξη να χρησιμοποιήσουν το TTIP προκειμένου να καταργήσουν περιβαλλοντικούς κανονισμούς που –όπως υποστηρίζουν– τις τοποθετούν αδίκως σε μειονεκτική θέση έναντι των διεθνών ανταγωνιστών τους.
Το απορρυθμιστικό πρόγραμμα του TTIP απειλεί αρκετούς ακόμη σημαντικούς περιβαλλοντικούς κανονισμούς. Οι απαιτήσεις αειφορίας της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας μπήκαν στο στόχαστρο των αμερικανών παραγωγών αγροκαυσίμων οι οποίοι επιθυμούν διακαώς να «εναρμονίσουν» τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς με τα χαμηλότερα πρότυπα των ΗΠΑ. Η αμερικανική κυβέρνηση χρησιμοποιεί επίσης το TTIP για να αποδυναμώσει την Ευρωπαϊκή Οδηγία για την Ποιότητα των Καυσίμων: σκοπός της είναι να διευκολύνει τα αμερικανικά διυλιστήρια να εξάγουν στην Ευρώπη καναδικό πετρέλαιο που εξορύσσεται από κοιτάσματα ασφαλτούχας άμμου, με ολέθριες συνέπειες για το περιβάλλον.40 Επιπλέον, η εφαρμογή του TTIP θα ανοίξει την πόρτα στις μαζικές εξαγωγές χιστολιθικού φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ στην Ευρώπη, οδηγώντας στην επέκταση της υδραυλικής ρωγμάτωσης (γνωστής ως «fracking») στις ΗΠΑ και δίνοντας παράλληλα τη δυνατότητα στις αμερικανικές εταιρείες να κινηθούν ενάντια σε ευρωπαϊκές χώρες που έχουν απαγορεύσει αυτή την τεχνική – ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που η αμερικανική εταιρεία ενέργειας Lone Pine Resources χρησιμοποιεί τώρα τους κανόνες της NAFTA για να προσφύγει κατά της κυβέρνησης του Καναδά με αφορμή την απόφαση του Κεμπέκ να απαγορεύσει προσωρινά τις εργασίες υδραυλικής ρωγμάτωσης.41
Ποιός είναι ο Τζον Χίλαρυ
Ο Τζον Χίλαρυ είναι Εκτελεστικός Διευθυντής της οργάνωσης War on Want. Τα κείμενά του, δημοσιευμένα κατά την προηγούμενη εικοσαετία, καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων εμπορίου και επενδύσεων. Το 2013 ανακηρύχθηκε Επίτιμος Καθηγητής της Σχολής Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου του Νόττινχαμ. Το καινούργιο του βιβλίο The Poverty of Capitalism: Economic Meltdown and the Struggle for What Comes Next (Η Φτώχεια του Καπιταλισμού: Οικονομική Κατάρρευση και η Μάχη για την Επόμενη Μέρα) εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Pluto Press τον Οκτώβριο του 2013.
Παραπομπές
33.«Impact Assessment Report on the future of EU-US trade relations», European Commission, Στρασβούργο, 12 Μαρτίου 2013, ενότητα 5.8.2.
34. Ό.π., ενότητα 5.8.1.
35. Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1907/2006 για την καταχώριση, την αξιολόγηση, την αδειοδότηση και τους περιορισμούς των χημικών προϊόντων (REACH), 18 Δεκεμβρίου 2006
36.«Submission of Centre for International Environmental Law (CIEL) before US Senate Committee on Finance hearing on the Transatlantic Trade and Investment Partnership»: CIEL, Ουάσινγκτον, 30 Οκτωβρίου 2013 – βλ. επίσης «Chemical Regulation: Comparison of US and Recently Enacted European Union Approaches to Protect against the Risks of Toxic Chemicals», Government Accountability Office, Ουάσινγκτον, Αύγουστος 2007.
37. Kim Egan, «Is Europe the New America?», Saltbox Consulting, 24 Σεπτεμβρίου 2013.
38.Ο νέος Νόμος για τη Βελτίωση της Ασφάλειας των Χημικών Ουσιών που συζητείται αυτή τη στιγμή στο Κογκρέσο δεν αμφισβητεί την προσέγγιση του νόμου TSCA που βασίζεται στην «αξιολόγηση του κινδύνου». Βλ. π.χ. Karuna Jaggar, «The Chemical Safety Improvement Act Falls Short: Open Letter to Congress», Huffington Post, 12 Νοεμβρίου 2013.
39. «Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP): Note for the attention of the Trade Policy Committee», European Commission, Βρυξέλλες, 20 Ιουνίου 2013· Παράρτημα II: « Chemicals in TTIP».
40. Kate Sheppard, «Michael Froman, Top US Trade Official, Sides With Tar Sands Advocates In EU Negotiations», Huffington Post, 24 Σεπτεμβρίου 2013.
41.«Lone Pine Resources files outrageous NAFTA lawsuit against fracking ban», κοινό δελτίο τύπου του Sierra Club και του Council of Canadians, 2 Οκτωβρίου 2013
Βροντερό «όχι» από εκατοντάδες χιλιάδες Γερμανούς στην TTIP
Πάνω από 150.000 άνθρωποι διαδήλωσαν το Σάββατο στο Βερολίνο
ενάντια στο σχέδιο συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου TTIP, που βρίσκεται υπό
συζήτηση μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ΗΠΑ.
Με πάνω από 600 λεωφορεία με διαδηλωτές από όλη τη Γερμανία έφθασαν
νωρίς σήμερα στο Βερολίνο για να λάβουν μέρος στη μεγάλη διαδήλωση.
Σύμφωνα με επίσημους υπολογισμούς, όπως γράφει η Deutsche Welle, ο
αριθμός των διαδηλωτών ξεπέρασε τους 150.000, ενώ πολλοί κάνουν λόγο
ακόμη και για 250.00 διαδηλωτές. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη διαδήλωση
κατά της Συμφωνίας που έχει μέχρις στιγμής οργανωθεί, με την ανταπόκριση
του κόσμου στο κάλεσμα εργατικών ενώσεων, περιβαλλοντικών ΜΚΟ καθώς και
αντικαταπιλιστικών ομάδων να ξεπερνά κάθε προσδοκία. Στις σημερινές
εκδηλώσεις συμμετείχαν επίσης οι Πράσινοι, το Κόμμα της Αριστεράς καθώς
και εκπρόσωποι των Σοσιαλδημοκρατών.
Το σύνθημα που κυριαρχούσε στα πλακάτ των διαδηλωτών ήταν «Stop TTIP». «Ελευθερία Δημοκρατικής Δράσης αντί για TTIP» και «H TTIP σηματοδοτεί το κλιματικό ναυάγιο», ήταν δύο ακόμη συνθήματα στα πλακάτ των διαδηλωτών. «Να σώσουμε τη δημοκρατία και όχι τις εταιρείες», είπε ο ακτιβιστής Μίκαελ Μίλερ, ένας εκ των ομιλητών σε κεντρική εκδήλωση εκπροσωπώντας γερμανικές ΜΚΟ.
Διαβάστε αναλυτικά στο Tvxs.gr για την TTIP: Χάρτα απορρύθμισης, επίθεση στην εργασία, κατάλυση της δημοκρατίας
Οι διαδηλωτές ξεκίνησαν την πορεία τους από τον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό του Βερολίνου και κατευθύνθηκαν σε κεντρικούς δρόμους της γερμανικής πρωτεύουσας. Οι διαδηλωτές εγείρουν έντονες ενστάσεις, ιδίως ως προς μια διάταξη που αναγράφεται στο προσχέδιο της συμφωνίας και η οποία δίνει τη δυνατότητα σε εταιρείες να στρέφονται δικαστικά κατά κρατών ενώπιον ειδικών δικαστηρίων.
Αυτό επισημαίνουν ενδέχεται να οδηγήσει σε περαιτέρω διάβρωση των εργασιακών σχέσεων αλλά στην κατάπτωση βασικών προδιαγραφών περί προστασίας του περιβάλλοντος. «Έχουμε ξανακούσει υποσχέσεις για δουλειές, ευημερία και ανάπτυξη», είπε στην Deutsche Welle o Λάρι Μπράουν, συνδικαλιστής από τον Καναδά. Σημειωτέον ότι και ο Καναδάς διαπραγματεύεται μία αντίστοιχη συμφωνία με την ΕΕ (Συμφωνία CETA). «Όλα είναι ψέματα. Πρέπει να τους σταματήσουμε», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Μπράουν. Στο ίδιο μήκος και η Λάρα, μια δεκαπεντάχρονη διαδηλώτρια που ήρθε στο Βερολίνο από τη Βαυαρία: «Η Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου θα καταστρέψει τη δημοκρατία. Γιατί στο τέλος οι πολυεθνικές εταιρείες θα καθορίζουν τις αποφάσεις και όχι οι εκλεγμένοι πολιτικοί».
Επίθεση στον δημόσιο τομέα
Το TTIP στοχεύει όχι μόνο στη χαλάρωση των κανονισμών στους τομείς του περιβάλλοντος και της ασφάλειας τροφίμων, αλλά και στην απελευθέρωση της αγοράς υπηρεσιών· σε αυτά τα σχέδια συμπεριλαμβάνεται και το άνοιγμα δημόσιων υπηρεσιών όπως η υγεία, η παιδεία και το νερό στις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Οι αμερικανικές εταιρείες επιθυμούν διακαώς να αποκτήσουν πρόσβαση στα δημόσια συστήματα υγείας της Ευρώπης, τα οποία βλέπουν σαν τεράστιες αγορές που παραμένουν ανεκμετάλλευτες. Η αμερικανική κυβέρνηση επιβεβαίωσε την πρόθεσή της να χρησιμοποιήσει το TTIP σαν πολιορκητικό κριό για να ανοίξει την ευρωπαϊκή αγορά υπηρεσιών στο αμερικανικό κεφάλαιο και να «αντιμετωπίσει την ύπαρξη κάθε κρατικά καθορισμένου μονοπωλίου» στον τομέα των υπηρεσιών κοινής ωφελείας. Κάποιοι βουλευτές στη Βρετανία έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου για το TTIP λέγοντας ότι μπορεί να «καταστρέψει» το Εθνικό Σύστημα Υγείας (NHS), γιατί δίνει το δικαίωμα στις αμερικανικές εταιρείες να συμμετέχουν σε διαγωνισμούς για συμβάσεις παροχής υπηρεσιών υγείας.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ισχυρίστηκε ότι οι δημόσιες υπηρεσίες δεν θα συμπεριληφθούν στο TTIP, χάρη στην εξαίρεση των υπηρεσιών που «παρέχονται στο πλαίσιο της άσκησης κυβερνητικής εξουσίας», όπως ορίζει η Γενική Συμφωνία για τις Συναλλαγές στον Τομέα των Υπηρεσιών (GATS)του ΠΟΕ. Ωστόσο η Επιτροπή έχει προ πολλού παραδεχτεί ότι αυτή η ρήτρα δεν παρέχει καμία προστασία στις δημόσιες υπηρεσίες, δεδομένου ότι ο ορισμός της για το ποιες υπηρεσίες μπορούν να εξαιρεθούν είναι πολύ περιορισμένος. Ως εκ τούτου, η ΕΕ αναγκάστηκε να εισαγάγει μια επιπλέον περιοριστική διάταξη στο αρχικό χρονοδιάγραμμα του 1995 που όριζε τις δεσμεύσεις της για τον τομέα των υπηρεσιών, ώστε να εξαιρεθούν οι δημόσιες υπηρεσίες της από τη συμμόρφωση στους ανόνες της GATS. Έκτοτε όμως, η Επιτροπή κινείται προς την άρση αυτής της «εξαίρεσης των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας», με τοεπιχείρημα ότι επιδιώκει να συμπεριληφθούνοι δημόσιες υπηρεσίες στις εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ, εξαιρώντας μόνο τις υπηρεσίες που σχετίζονται με την ασφάλεια, όπως η απονομή της δικαιοσύνης, η φύλαξη των συνόρων ή ο έλεγχος της εναέριας κυκλοφορίας.
Πέρα από την προοπτική της παράδοσης των δημόσιων υπηρεσιών σε εταιρείες κερδοσκοπικού χαρακτήρα, μια από τις πιο ύπουλες επιπτώσεις των συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών όπως το TTIP είναι ότι γίνεται πρακτικά αδύνατο για μια χώρα να αναστρέψει την ιδιωτικοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών της αφότου αυτή θα έχει συντελεστεί. Αυτό το φαινόμενο «εγκλωβισμού» θα λάβει ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις εάν το TTIP υιοθετήσει την προσέγγιση της «αρνητικής λίστας» που περιέχεται στη νέα συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών μεταξύ ΕΕ και Καναδά: σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, γνωστή ως «list it or lose it», απελευθερώνονται όλοι οι κλάδοι του τομέα των υπηρεσιών εκτός εκείνων που εξαιρούνται ρητά.
Πρόκειται για μια ριζική μετατόπιση από την προσέγγιση της «θετικής λίστας», που συνήθως ακολουθούσε η ΕΕ, σύμφωνα με την οποία ανοίγουν στον ανταγωνισμό των ξένων επιχειρήσεων μόνον εκείνοι οι κλάδοι για τους οποίους κατατίθεται σχετική πρόταση. Ευρωπαϊκά επιχειρηματικά λόμπι έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους με αντίστοιχα αμερικανικά και ζητούν από κοινού να υιοθετηθεί η προσέγγιση της αρνητικής λίστας στο TTIP προκειμένου να μεγιστοποιηθεί ο αριθμός των κλάδων προς απελευθέρωση.
Ομοίως, εάν συμπεριληφθούν στο TTIP μέτρα προστασίας των επενδυτών, οι ξένοι επενδυτές θα έχουν τη δυνατότητα να προσφεύγουν κατά των χωρών υποδοχής για απώλεια κερδών λόγω αναίρεσης προηγούμενων ιδιωτικοποιήσεων (βλ. παρακάτω). Όταν το 2006, ο λαός της Σλοβακίας έφερε στην εξουσία μια αριστερή κυβέρνηση ως αντίδραση στην αντιλαϊκή ιδιωτικοποίηση της υγείας, μια από τις πρώτες κινήσεις της νέας κυβέρνησης ήταν να περιορίσει τη δυνατότητα των ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών να κερδοσκοπούν σε βάρος του δημόσιου συστήματος υγείας. Ως αντίποινα, ορισμένες ασφαλιστικές εταιρείες κατέθεσαν αγωγές αποζημιώσεως κατά της κυβέρνησης της Σλοβακίας, με την ολλανδική εταιρεία Achmea να καρπώνεται στο τέλος δημόσια περιουσιακά στοιχεία συνολικής αξίας 29,5 εκατ. ευρώ εν είδει «αποζημίωσης». Με μια πρωτοφανή αίτηση για διαιτησία που κατέθεσε το 2013, η εταιρεία Achmea επιχειρεί σήμερα να χρησιμοποιήσει τα ίδια μέσα προκειμένου να αποτρέψει την κυβέρνηση της Σλοβακίας να δημιουργήσει ένα δημόσιο ασφαλιστικό σύστημα που θα παρέχει ιατροφαρμακευτική κάλυψη σε όλους τους πολίτες της χώρας.
Ανησυχίες έχουν εκφραστεί ακόμη και στο εσωτερικό της ίδιας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ως προς τους κινδύνους που εγκυμονεί το TTIP για τις υπηρεσίες υγείας. Ο επικεφαλής του Τμήματος Συστημάτων Υγείας της Επιτροπής, Μπέρνι Μέρκελ, προειδοποιεί ότι η ΕΕ θα πρέπει να δώσει μάχη για να προασπίσει τις διατάξεις της για τη δημόσια υγεία έναντι των απαιτήσεων των ΗΠΑ για διευρυμένη πρόσβαση στην αγορά μέσω του TTIP. Στην ομιλία του στο Ευρωπαϊκό Φόρουμ για την Υγεία τον Οκτώβριο του 2013, ο Μέρκελ προειδοποίησε τον κόσμο να μην τρέφει ψευδαισθήσεις ότι το TTIP θα αποτελέσει ευκαιρία για την αναβάθμιση της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης: «Να θυμάστε ότι το αμερικανικό σύστημα λειτουργεί καλά για όσους έχουν λεφτά, αλλά όχι και τόσο για όσους δεν έχουν».
Ταυτόχρονα όμως,η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιδιώκει να χρησιμοποιήσει το TTIP για να υπονομεύσει σημαντικούς οικονομικούς κανονισμούς που θεσπίστηκαν την επαύριο της κρίσης του 2008. Παρά την ομόφωνη παραδοχή ότι μια από τις πρωταρχικές αιτίες του κραχ του 2008 ήταν το χαλαρό ρυθμιστικό πλαίσιο, η Επιτροπή επιχειρεί τώρα να διευρύνει ακόμα περισσότερο την απορρύθμιση απαιτώντας να συμπεριληφθεί το ζήτημα αυτό στις διαπραγματεύσεις για το TTIP. Την ατζέντα αυτή προωθεί η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου για λογαριασμό του ισχυρού λονδρέζικου λόμπι χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών (του γνωστού «Σίτι»), καθώς και η γερμανική κυβέρνηση για λογαριασμό του δικού της τραπεζικού τομέα.
Η ίδια ατζέντα προωθείται επίσης από τις μεγαλύτερες τράπεζες των ΗΠΑ, που επιδιώκουν και αυτές να χρησιμοποιήσουν το TTIP για να αποδυναμώσουν τους νέους κανονισμούς που τέθηκαν σε ισχύ με το νόμο Dodd-Frank της κυβέρνησης Ομπάμα.
Η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει ήδη συμφωνήσει να διαπραγματευτεί τη χαλάρωση των κανόνων που διέπουν την πρόσβαση στην αγορά χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, μη εξαιρουμένης της κατάργησης των ελέγχων της κίνησης κεφαλαίων. Εκτός από την απελευθέρωση των δημόσιων υπηρεσιών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η κυβέρνηση των ΗΠΑ είναι αποφασισμένες να χρησιμοποιήσουν το TTIP για να ανοίξουν τις δημόσιες συμβάσεις στον ιδιωτικό τομέα. Αυτό σημαίνει ότι από εδώ και πέρα η τοπική αυτοδιοίκηση δεν θα μπορεί πλέον να εφαρμόζει πολιτικές προμηθειών οι οποίες της επέτρεπαν να υπηρετεί σημαντικούς κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς σκοπούς. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει κάνει γνωστή την πρόθεσή της να εξαλείψει τις δημοφιλείς διατάξεις «Buy America» (Αγοράζω αμερικανικά) στις οποίες καταφεύγουν πολλές πολιτείες των ΗΠΑ προκειμένου να στηρίξουν τις τοπικές επιχειρήσεις και θέσεις εργασίας.
Η αμερικανική κυβέρνηση έχει κάνει γνωστή την πρόθεσή της να βάλει στο στόχαστρο προγράμματα προμηθειών της ΕΕ, όπως τα προγράμματα προμήθειας τροφίμων τοπικής παραγωγής που προωθούνται στα σχολεία και σε άλλους δημόσιους οργανισμούς. Για μια ακόμη φορά, οι μόνοι κερδισμένοι θα είναι οι υπερεθνικές επιχειρήσεις οι οποίες εκτοπίζουν τους τοπικούς προμηθευτές και τους αποσπούν τις συμβάσεις.
Καμιά από αυτές τις μεθοδεύσεις δεν είναι αναπότρεπτη. Η γαλλική κυβέρνηση, χάρη στην αρχή της «πολιτιστικής εξαίρεσης», με την οποία πάντα προστάτευε την κινηματογραφική της βιομηχανία από τον εξωτερικό ανταγωνισμό, ανακοίνωσε τον Ιούνιο του 2013 ότι κατόρθωσε να εξαιρέσει τις οπτικοακουστικές υπηρεσίες από την εντολή διαπραγμάτευσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το TTIP, παρά την αντίθεση του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γερμανίας και της ιδίας της Επιτροπής. Σε μια έντονη συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων, η Γαλλία απειλούσε ότι θα εμποδίσει με βέτο την έναρξη των διαπραγματεύσεων για το TTIP, εάν δεν γινόταν δεκτή η αρχή της πολιτιστικής εξαίρεσης. Η αμερικανική κυβέρνηση επιβεβαίωσε ωστόσο ότι θα προωθήσει επιθετικά τη δική της βιομηχανία κινηματογράφου και τηλεόρασης προκειμένου να συμπεριληφθούν στις διαπραγματεύσεις οι οπτικοακουστικές υπηρεσίες. Ενοχλημένη από την αποτυχία της να εξασφαλίσει πλήρη εντολή για όλους τους κλάδους υπηρεσιών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιμένει ότι δεν υπάρχει στο TTIP εξαίρεση για τις οπτικοακουστικές υπηρεσίες, και ότι ενδέχεται να προσπαθήσει να τις επαναφέρει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων σε μεταγενέστερο στάδιο.
Κίνδυνοι για τα προσωπικά δεδομένα
Ενώ το TTIP έχει ως πρωταρχικό στόχο την απορρύθμιση προς όφελος των επιχειρήσεων, αποσκοπεί παράλληλα στην αύξηση των κερδών τους με τον περιορισμό της πρόσβασης των πολιτών στην πληροφόρηση. Είναι πολύ πιθανό το κεφάλαιο του TTIP για την πνευματική ιδιοκτησία να περιέχει διατάξεις για τα πνευματικά δικαιώματα, τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας και τα εμπορικά σήματα με σκοπό την ενίσχυση του ελέγχου της γνώσης εκμέρους των επιχειρήσεων εις βάρος της ελεύθερης πρόσβασης σε αυτήν στην ΕΕ και τις ΗΠΑ. Η πολύ σημαντική εξαίρεση των σχολείων, των βιβλιοθηκών, των ατόμων με αναπηρία και της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης από τη συμμόρφωση στους κανονισμούς περί πνευματικής ιδιοκτησίας κινδυνεύει να αρθεί. Την ίδια ώρα, η φαρμακοβιομηχανία θέλει να χρησιμοποιήσει το TTIP για να περιορίσει την ελεύθερη πρόσβαση σε δεδομένα που προέρχονται από κλινικές μελέτες, κάτι που θα υπονομεύσει τη διαφάνεια και μελλοντικά θα αυξήσει τις δαπάνες των εθνικών συστημάτων υγείας.
Ένα απόρρητο έγγραφο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που ήρθε στο φως της δημοσιότητας προκάλεσε ανησυχίες ότι μέσω του TTIP θα επανέλθουν βασικές διατάξεις της ACTA (της Εμπορικής Συμφωνίας Κατά της Παραποιησης), η οποία απορρίφθηκε από τοευρωκοινοβούλιο το 2012. Εκείνη η νομοθεσία καταγγέλθηκε σε όλη την Ευρώπη ως μια επίθεση στις ατομικές ελευθερίες, διότι θα υποχρέωνε τους παρόχους διαδικτυακών υπηρεσιών να παρακολουθούν τη δραστηριότητα των πολιτών στο διαδίκτυο και να καταδίδουν στις Αρχές οποιονδήποτε έκριναν ύποπτο για παράβαση των διατάξεων περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Οι ευρωβουλευτές απέρριψαν την ACTA με συντριπτική πλειοψηφία 478 ψήφων έναντι 39 – ήταν η πρώτη φορά που το Ευρωκοινοβούλιο έκανε χρήση των νέων εξουσιών που του παρείχε η Συνθήκη της Λισσαβόνας για να απορρίψει μια διεθνή εμπορική συμφωνία. Ο σκωτσέζος ευρωβουλευτής Ντέιβιντ Μάρτιν, ο οποίος εκτελούσε χρέη εισηγητή της έκθεσης για την ACTA, προειδοποίησε τους συναδέλφους του ότι θα ήταν αδιανόητο να εγκρίνουν μια συμφωνία που ήταν αποτέλεσμα μυστικών διαπραγματεύσεων και η οποία παρουσιάστηκε στο Ευρωκοινοβούλιο ως τετελεσμένο γεγονός.
Επιπλέον το TTIP θα αποδυναμώσει τη νομοθεσία για τα προσωπικά δεδομένα, καθιστώντας ευκολότερη την πρόσβαση των επιχειρήσεων σε αυτά για εμπορική χρήση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη αμβλύνει σημαντικά τους κοινοτικούς κανόνες περί προστασίας των προσωπικών δεδομένων ώστε να προετοιμάσει το έδαφος για τη συνοχή του ρυθμιστικού πλαισίου υπό το TTIP, καταργώντας μια σημαντική δικλίδα ασφαλείας που εμπόδιζε τις αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών να κατασκοπεύουν τους ευρωπαίους πολίτες. Η μέγιστη ειρωνεία, όπως αποκαλύφθηκε στα έγγραφα που εξασφάλισε ο Έντουαρντ Σνόουντεν, είναι ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ τοποθέτησε κοριούς σε γραφεία της ΕΕ στη Νέα Υόρκη, την Ουάσινγκτον και τις Βρυξέλλες, ενώ διείσδυσε και στο δίκτυο των ηλεκτρονικών υπολογιστών, ώστε να αποκτήσει πρόσβαση σε εσωτερική ηλεκτρονική αλληλογραφία και έγγραφα της ΕΕ. Οι εκκλήσεις ευρωβουλευτών για διακοπή τωνδιαπραγματεύσεων για το TTIP μετά την αποκάλυψη αυτού του σκανδάλου βρήκαν σύμφωνη την επίτροπο Δικαιοσύνης της ΕΕ Βίβιαν Ρέντινγκ η οποία δήλωσε: «Δεν μπορούμε να συμμετέχουμε σε διαπραγματεύσεις για μια μεγάλη διατλαντική αγορά εάν υπάρχει έστω και η παραμικρή υπόνοια ότι οι εταίροι μας επιδίδονται σε δραστηριότητες κατασκοπείας των γραφείων των διαπραγματευτών μας».
ISDS: Επίλυση Διαφορών Επενδυτή-Κράτους.Απειλή για τη δημοκρατία
Η μεγαλύτερη ίσως απειλή του TTIP είναι ότι επιδιώκει να δώσει στις υπερεθνικές επιχειρήσεις την εξουσία να προσφεύγουν κατά συγκεκριμένων χωρών για ζημίες τις οποίες υπέστησαν κατόπιν αποφάσεων δημόσιας πολιτικής. Η πρόβλεψη για ένα σύστημα Επίλυσης Διαφορών Επενδυτή-Κράτους (Investor-State Dispute Settlement, ISDS) έχει πρωτοφανείς επιπτώσεις διότι αποδίδει στο υπερεθνικό κεφάλαιο νομική υπόσταση ισοδύναμη με εκείνη του έθνους-κράτους. Έτσι, στο πλαίσιο του TTIP, οι αμερικανικές και ευρωπαϊκές επιχειρήσεις αποκτούν τη δυνατότητα να αμφισβητούν τις δημοκρατικές αποφάσεις κυρίαρχων κρατών και να διεκδικούν αποζημίωση όταν αυτές οι αποφάσεις επηρεάζουν αρνητικά τα κέρδη τους.
Οι ΗΠΑ επέμειναν να συμπεριληφθεί το ISDS σε όλες σχεδόν τις διμερείς συνθήκες επενδύσεων που έχουν υπογράψει μέχρι στιγμής, και μόνο η Αυστραλία κατόρθωσε να εξασφαλίσει την εξαίρεσή της από τον κανόνα. Με το σύστημα ISDS, οι εταιρείες έχουν τη δυνατότητα να καταθέτουν αγωγές για αποζημιώσεις κατά της χώρας υποδοχής ακόμα κι αν δεν έχουν συνάψει σύμβαση με την κυβέρνησή της. Επιπλέον, επιτρέπεται στους επενδυτές να παρακάμπτουν τα τοπικά δικαστήρια και να καταθέτουν τις αγωγές τους απευθείας σε διεθνή διαιτητικά δικαστήρια, παραβιάζοντας τη συνήθη απαίτηση εξάντλησης των τοπικών ένδικων μέσων πριν από την προσφυγή σε διεθνή όργανα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι εγχώριες εταιρείες «μεταμφιέστηκαν» σε ξένους επενδυτές προκειμένου να επωφεληθούν των προνομίων του ISDS και να κινήσουν διαδικασία διαιτησίας ενάντια στη δική τους κυβέρνηση.
Τα διαιτητικά δικαστήρια αυτά καθαυτά λίγο διαφέρουν από δικαστήρια-παρωδία. Οι δικαστές δεν είναι μόνιμοι δημόσιοι λειτουργοί, όπως στα εθνικά δικαστικά συστήματα, αλλά μια μικρή κλίκα δικηγόρων εταιρικού δικαίου, οι οποίοι διορίζονται κατά περίπτωση και έχουν ίδιο συμφέρον να αποφανθούν υπέρ των επιχειρήσεων.
Τα δικαστήρια συνεδριάζουν κεκλεισμένων των θυρών κι οι δικαστές έχουν αποδεδειγμένα προβεί σε εσφαλμένη εφαρμογή του δικαίου τόσες πολλές φορές που ακόμα κι εκείνοι που υποστηρίζουν την ιδέα της διεθνούς διαιτησίας παραδέχονται ότι το σύστημα αυτό έχει χάσει τελείως την αξιοπιστία του. Με δημόσια δήλωσή τους, πενήντα καθηγητές νομικής και άλλοι ακαδημαϊκοί ζητούν την κατάργησή του και την επαναφορά του δικαιώματος εκδίκασης στα εθνικά δικαστήρια.
Στις περιπτώσεις όπου το ISDS έχει συμπεριληφθεί σε διμερείς συμβάσεις επενδύσεων ή σε άλλες συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών, έχει ήδη επιφέρει σοβαρά πλήγματα στην άσκηση δημόσιας πολιτικής και στη δημοκρατία.
Ορισμένα από τα πιο αξιοσημείωτα παραδείγματα είναι τα εξής:
Κυβερνητικοί αξιωματούχοι σε ολόκληρη την Ευρώπη αμφισβητούν πλέον το κατά πόσον είναι σκόπιμο να συμπεριληφθεί το ISDS στο TTIP. Η βρετανική κυβέρνηση ανέθεσε στο LSE την εκπόνηση μιας μελέτης επιπτώσεων με ανάλυση κόστους-οφέλους ως προς το ενδεχόμενο να συμπεριληφθεί η προστασία των επενδύσεων σε μια συμφωνία ΕΕ-ΗΠΑ. Το συμπέρασμα της μελέτης ήταν ότι μια τέτοια κίνηση θα εξέθετε το Ηνωμένο Βασίλειο σε έναν αριθμό διενέξεων και συνακόλουθων ζημιών ακόμη μεγαλύτερο και από αυτόν που υπέστη ο Καναδάς εξαιτίας της NAFTA, ενώ παράλληλα θα ήταν «ιδιαίτερα απίθανο» να φέρει στη χώρα νέες επενδύσεις (δεν υπάρχει διμερής συμφωνία των ΗΠΑ με άλλη βιομηχανική χώρα που να οδήγησε σε αύξηση των αμερικανικών επενδύσεων στο έδαφος της χώρας αυτής). Οι μελετητές πρότειναν στην κυβέρνηση να επανεξετάσει το κατά πόσον είναι συνετό να συμπεριληφθεί στο TTIP η προστασία των επενδυτών.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη αποφασίσει ποιο σύστημα επίλυσης διαφορών επενδυτή-κράτους επιθυμεί για το TTIP. Η στάση της αποτέλεσε, ωστόσο, αντικείμενο αυξανόμενης κριτικής από ομάδες της κοινωνίας πολιτών –συμπεριλαμβανομένων διακοσίων ευρωπαϊκών, αμερικανικών και διεθνών οργανώσεων που τον Δεκέμβριο του 2013 απηύθυναν κοινή επιστολή στους κορυφαίους διαπραγματευτές του TTIP– καθώς και από κυβερνήσεις κρατών-μελών της ΕΕ.
Απαντώντας σε αυτές τις κριτικές, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε τον Ιανουάριο του 2014 ότι θα αναστείλει τις διαπραγματεύσεις σχετικά με το ISDS εντός του TTIP για περίοδο τριών μηνών προκειμένου να ξεκινήσει μια δημόσια «διαβούλευση» με τους ευρωπαίους πολίτες. Από μεταγενέστερα σχόλια του επιτρόπου Εμπορίου της ΕΕ Κάρελ ντε Χουχτ έγινε εμφανές ότι αυτή η κίνηση περισσότερο είχε σκοπό να πείσει τους σκεπτικιστές για τα προτερήματα του ISDS, παρά να
δώσει τη δυνατότητα αναθεώρησης των προθέσεων της Επιτροπής.
Το σύνθημα που κυριαρχούσε στα πλακάτ των διαδηλωτών ήταν «Stop TTIP». «Ελευθερία Δημοκρατικής Δράσης αντί για TTIP» και «H TTIP σηματοδοτεί το κλιματικό ναυάγιο», ήταν δύο ακόμη συνθήματα στα πλακάτ των διαδηλωτών. «Να σώσουμε τη δημοκρατία και όχι τις εταιρείες», είπε ο ακτιβιστής Μίκαελ Μίλερ, ένας εκ των ομιλητών σε κεντρική εκδήλωση εκπροσωπώντας γερμανικές ΜΚΟ.
Διαβάστε αναλυτικά στο Tvxs.gr για την TTIP: Χάρτα απορρύθμισης, επίθεση στην εργασία, κατάλυση της δημοκρατίας
Οι διαδηλωτές ξεκίνησαν την πορεία τους από τον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό του Βερολίνου και κατευθύνθηκαν σε κεντρικούς δρόμους της γερμανικής πρωτεύουσας. Οι διαδηλωτές εγείρουν έντονες ενστάσεις, ιδίως ως προς μια διάταξη που αναγράφεται στο προσχέδιο της συμφωνίας και η οποία δίνει τη δυνατότητα σε εταιρείες να στρέφονται δικαστικά κατά κρατών ενώπιον ειδικών δικαστηρίων.
Αυτό επισημαίνουν ενδέχεται να οδηγήσει σε περαιτέρω διάβρωση των εργασιακών σχέσεων αλλά στην κατάπτωση βασικών προδιαγραφών περί προστασίας του περιβάλλοντος. «Έχουμε ξανακούσει υποσχέσεις για δουλειές, ευημερία και ανάπτυξη», είπε στην Deutsche Welle o Λάρι Μπράουν, συνδικαλιστής από τον Καναδά. Σημειωτέον ότι και ο Καναδάς διαπραγματεύεται μία αντίστοιχη συμφωνία με την ΕΕ (Συμφωνία CETA). «Όλα είναι ψέματα. Πρέπει να τους σταματήσουμε», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Μπράουν. Στο ίδιο μήκος και η Λάρα, μια δεκαπεντάχρονη διαδηλώτρια που ήρθε στο Βερολίνο από τη Βαυαρία: «Η Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου θα καταστρέψει τη δημοκρατία. Γιατί στο τέλος οι πολυεθνικές εταιρείες θα καθορίζουν τις αποφάσεις και όχι οι εκλεγμένοι πολιτικοί».
Επίθεση στον δημόσιο τομέα
Το TTIP στοχεύει όχι μόνο στη χαλάρωση των κανονισμών στους τομείς του περιβάλλοντος και της ασφάλειας τροφίμων, αλλά και στην απελευθέρωση της αγοράς υπηρεσιών· σε αυτά τα σχέδια συμπεριλαμβάνεται και το άνοιγμα δημόσιων υπηρεσιών όπως η υγεία, η παιδεία και το νερό στις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Οι αμερικανικές εταιρείες επιθυμούν διακαώς να αποκτήσουν πρόσβαση στα δημόσια συστήματα υγείας της Ευρώπης, τα οποία βλέπουν σαν τεράστιες αγορές που παραμένουν ανεκμετάλλευτες. Η αμερικανική κυβέρνηση επιβεβαίωσε την πρόθεσή της να χρησιμοποιήσει το TTIP σαν πολιορκητικό κριό για να ανοίξει την ευρωπαϊκή αγορά υπηρεσιών στο αμερικανικό κεφάλαιο και να «αντιμετωπίσει την ύπαρξη κάθε κρατικά καθορισμένου μονοπωλίου» στον τομέα των υπηρεσιών κοινής ωφελείας. Κάποιοι βουλευτές στη Βρετανία έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου για το TTIP λέγοντας ότι μπορεί να «καταστρέψει» το Εθνικό Σύστημα Υγείας (NHS), γιατί δίνει το δικαίωμα στις αμερικανικές εταιρείες να συμμετέχουν σε διαγωνισμούς για συμβάσεις παροχής υπηρεσιών υγείας.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ισχυρίστηκε ότι οι δημόσιες υπηρεσίες δεν θα συμπεριληφθούν στο TTIP, χάρη στην εξαίρεση των υπηρεσιών που «παρέχονται στο πλαίσιο της άσκησης κυβερνητικής εξουσίας», όπως ορίζει η Γενική Συμφωνία για τις Συναλλαγές στον Τομέα των Υπηρεσιών (GATS)του ΠΟΕ. Ωστόσο η Επιτροπή έχει προ πολλού παραδεχτεί ότι αυτή η ρήτρα δεν παρέχει καμία προστασία στις δημόσιες υπηρεσίες, δεδομένου ότι ο ορισμός της για το ποιες υπηρεσίες μπορούν να εξαιρεθούν είναι πολύ περιορισμένος. Ως εκ τούτου, η ΕΕ αναγκάστηκε να εισαγάγει μια επιπλέον περιοριστική διάταξη στο αρχικό χρονοδιάγραμμα του 1995 που όριζε τις δεσμεύσεις της για τον τομέα των υπηρεσιών, ώστε να εξαιρεθούν οι δημόσιες υπηρεσίες της από τη συμμόρφωση στους ανόνες της GATS. Έκτοτε όμως, η Επιτροπή κινείται προς την άρση αυτής της «εξαίρεσης των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας», με τοεπιχείρημα ότι επιδιώκει να συμπεριληφθούνοι δημόσιες υπηρεσίες στις εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ, εξαιρώντας μόνο τις υπηρεσίες που σχετίζονται με την ασφάλεια, όπως η απονομή της δικαιοσύνης, η φύλαξη των συνόρων ή ο έλεγχος της εναέριας κυκλοφορίας.
Πέρα από την προοπτική της παράδοσης των δημόσιων υπηρεσιών σε εταιρείες κερδοσκοπικού χαρακτήρα, μια από τις πιο ύπουλες επιπτώσεις των συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών όπως το TTIP είναι ότι γίνεται πρακτικά αδύνατο για μια χώρα να αναστρέψει την ιδιωτικοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών της αφότου αυτή θα έχει συντελεστεί. Αυτό το φαινόμενο «εγκλωβισμού» θα λάβει ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις εάν το TTIP υιοθετήσει την προσέγγιση της «αρνητικής λίστας» που περιέχεται στη νέα συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών μεταξύ ΕΕ και Καναδά: σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, γνωστή ως «list it or lose it», απελευθερώνονται όλοι οι κλάδοι του τομέα των υπηρεσιών εκτός εκείνων που εξαιρούνται ρητά.
Πρόκειται για μια ριζική μετατόπιση από την προσέγγιση της «θετικής λίστας», που συνήθως ακολουθούσε η ΕΕ, σύμφωνα με την οποία ανοίγουν στον ανταγωνισμό των ξένων επιχειρήσεων μόνον εκείνοι οι κλάδοι για τους οποίους κατατίθεται σχετική πρόταση. Ευρωπαϊκά επιχειρηματικά λόμπι έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους με αντίστοιχα αμερικανικά και ζητούν από κοινού να υιοθετηθεί η προσέγγιση της αρνητικής λίστας στο TTIP προκειμένου να μεγιστοποιηθεί ο αριθμός των κλάδων προς απελευθέρωση.
Ομοίως, εάν συμπεριληφθούν στο TTIP μέτρα προστασίας των επενδυτών, οι ξένοι επενδυτές θα έχουν τη δυνατότητα να προσφεύγουν κατά των χωρών υποδοχής για απώλεια κερδών λόγω αναίρεσης προηγούμενων ιδιωτικοποιήσεων (βλ. παρακάτω). Όταν το 2006, ο λαός της Σλοβακίας έφερε στην εξουσία μια αριστερή κυβέρνηση ως αντίδραση στην αντιλαϊκή ιδιωτικοποίηση της υγείας, μια από τις πρώτες κινήσεις της νέας κυβέρνησης ήταν να περιορίσει τη δυνατότητα των ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών να κερδοσκοπούν σε βάρος του δημόσιου συστήματος υγείας. Ως αντίποινα, ορισμένες ασφαλιστικές εταιρείες κατέθεσαν αγωγές αποζημιώσεως κατά της κυβέρνησης της Σλοβακίας, με την ολλανδική εταιρεία Achmea να καρπώνεται στο τέλος δημόσια περιουσιακά στοιχεία συνολικής αξίας 29,5 εκατ. ευρώ εν είδει «αποζημίωσης». Με μια πρωτοφανή αίτηση για διαιτησία που κατέθεσε το 2013, η εταιρεία Achmea επιχειρεί σήμερα να χρησιμοποιήσει τα ίδια μέσα προκειμένου να αποτρέψει την κυβέρνηση της Σλοβακίας να δημιουργήσει ένα δημόσιο ασφαλιστικό σύστημα που θα παρέχει ιατροφαρμακευτική κάλυψη σε όλους τους πολίτες της χώρας.
Ανησυχίες έχουν εκφραστεί ακόμη και στο εσωτερικό της ίδιας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ως προς τους κινδύνους που εγκυμονεί το TTIP για τις υπηρεσίες υγείας. Ο επικεφαλής του Τμήματος Συστημάτων Υγείας της Επιτροπής, Μπέρνι Μέρκελ, προειδοποιεί ότι η ΕΕ θα πρέπει να δώσει μάχη για να προασπίσει τις διατάξεις της για τη δημόσια υγεία έναντι των απαιτήσεων των ΗΠΑ για διευρυμένη πρόσβαση στην αγορά μέσω του TTIP. Στην ομιλία του στο Ευρωπαϊκό Φόρουμ για την Υγεία τον Οκτώβριο του 2013, ο Μέρκελ προειδοποίησε τον κόσμο να μην τρέφει ψευδαισθήσεις ότι το TTIP θα αποτελέσει ευκαιρία για την αναβάθμιση της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης: «Να θυμάστε ότι το αμερικανικό σύστημα λειτουργεί καλά για όσους έχουν λεφτά, αλλά όχι και τόσο για όσους δεν έχουν».
Ταυτόχρονα όμως,η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιδιώκει να χρησιμοποιήσει το TTIP για να υπονομεύσει σημαντικούς οικονομικούς κανονισμούς που θεσπίστηκαν την επαύριο της κρίσης του 2008. Παρά την ομόφωνη παραδοχή ότι μια από τις πρωταρχικές αιτίες του κραχ του 2008 ήταν το χαλαρό ρυθμιστικό πλαίσιο, η Επιτροπή επιχειρεί τώρα να διευρύνει ακόμα περισσότερο την απορρύθμιση απαιτώντας να συμπεριληφθεί το ζήτημα αυτό στις διαπραγματεύσεις για το TTIP. Την ατζέντα αυτή προωθεί η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου για λογαριασμό του ισχυρού λονδρέζικου λόμπι χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών (του γνωστού «Σίτι»), καθώς και η γερμανική κυβέρνηση για λογαριασμό του δικού της τραπεζικού τομέα.
Η ίδια ατζέντα προωθείται επίσης από τις μεγαλύτερες τράπεζες των ΗΠΑ, που επιδιώκουν και αυτές να χρησιμοποιήσουν το TTIP για να αποδυναμώσουν τους νέους κανονισμούς που τέθηκαν σε ισχύ με το νόμο Dodd-Frank της κυβέρνησης Ομπάμα.
Η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει ήδη συμφωνήσει να διαπραγματευτεί τη χαλάρωση των κανόνων που διέπουν την πρόσβαση στην αγορά χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, μη εξαιρουμένης της κατάργησης των ελέγχων της κίνησης κεφαλαίων. Εκτός από την απελευθέρωση των δημόσιων υπηρεσιών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η κυβέρνηση των ΗΠΑ είναι αποφασισμένες να χρησιμοποιήσουν το TTIP για να ανοίξουν τις δημόσιες συμβάσεις στον ιδιωτικό τομέα. Αυτό σημαίνει ότι από εδώ και πέρα η τοπική αυτοδιοίκηση δεν θα μπορεί πλέον να εφαρμόζει πολιτικές προμηθειών οι οποίες της επέτρεπαν να υπηρετεί σημαντικούς κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς σκοπούς. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει κάνει γνωστή την πρόθεσή της να εξαλείψει τις δημοφιλείς διατάξεις «Buy America» (Αγοράζω αμερικανικά) στις οποίες καταφεύγουν πολλές πολιτείες των ΗΠΑ προκειμένου να στηρίξουν τις τοπικές επιχειρήσεις και θέσεις εργασίας.
Η αμερικανική κυβέρνηση έχει κάνει γνωστή την πρόθεσή της να βάλει στο στόχαστρο προγράμματα προμηθειών της ΕΕ, όπως τα προγράμματα προμήθειας τροφίμων τοπικής παραγωγής που προωθούνται στα σχολεία και σε άλλους δημόσιους οργανισμούς. Για μια ακόμη φορά, οι μόνοι κερδισμένοι θα είναι οι υπερεθνικές επιχειρήσεις οι οποίες εκτοπίζουν τους τοπικούς προμηθευτές και τους αποσπούν τις συμβάσεις.
Καμιά από αυτές τις μεθοδεύσεις δεν είναι αναπότρεπτη. Η γαλλική κυβέρνηση, χάρη στην αρχή της «πολιτιστικής εξαίρεσης», με την οποία πάντα προστάτευε την κινηματογραφική της βιομηχανία από τον εξωτερικό ανταγωνισμό, ανακοίνωσε τον Ιούνιο του 2013 ότι κατόρθωσε να εξαιρέσει τις οπτικοακουστικές υπηρεσίες από την εντολή διαπραγμάτευσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το TTIP, παρά την αντίθεση του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γερμανίας και της ιδίας της Επιτροπής. Σε μια έντονη συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων, η Γαλλία απειλούσε ότι θα εμποδίσει με βέτο την έναρξη των διαπραγματεύσεων για το TTIP, εάν δεν γινόταν δεκτή η αρχή της πολιτιστικής εξαίρεσης. Η αμερικανική κυβέρνηση επιβεβαίωσε ωστόσο ότι θα προωθήσει επιθετικά τη δική της βιομηχανία κινηματογράφου και τηλεόρασης προκειμένου να συμπεριληφθούν στις διαπραγματεύσεις οι οπτικοακουστικές υπηρεσίες. Ενοχλημένη από την αποτυχία της να εξασφαλίσει πλήρη εντολή για όλους τους κλάδους υπηρεσιών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιμένει ότι δεν υπάρχει στο TTIP εξαίρεση για τις οπτικοακουστικές υπηρεσίες, και ότι ενδέχεται να προσπαθήσει να τις επαναφέρει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων σε μεταγενέστερο στάδιο.
Κίνδυνοι για τα προσωπικά δεδομένα
Ενώ το TTIP έχει ως πρωταρχικό στόχο την απορρύθμιση προς όφελος των επιχειρήσεων, αποσκοπεί παράλληλα στην αύξηση των κερδών τους με τον περιορισμό της πρόσβασης των πολιτών στην πληροφόρηση. Είναι πολύ πιθανό το κεφάλαιο του TTIP για την πνευματική ιδιοκτησία να περιέχει διατάξεις για τα πνευματικά δικαιώματα, τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας και τα εμπορικά σήματα με σκοπό την ενίσχυση του ελέγχου της γνώσης εκμέρους των επιχειρήσεων εις βάρος της ελεύθερης πρόσβασης σε αυτήν στην ΕΕ και τις ΗΠΑ. Η πολύ σημαντική εξαίρεση των σχολείων, των βιβλιοθηκών, των ατόμων με αναπηρία και της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης από τη συμμόρφωση στους κανονισμούς περί πνευματικής ιδιοκτησίας κινδυνεύει να αρθεί. Την ίδια ώρα, η φαρμακοβιομηχανία θέλει να χρησιμοποιήσει το TTIP για να περιορίσει την ελεύθερη πρόσβαση σε δεδομένα που προέρχονται από κλινικές μελέτες, κάτι που θα υπονομεύσει τη διαφάνεια και μελλοντικά θα αυξήσει τις δαπάνες των εθνικών συστημάτων υγείας.
Ένα απόρρητο έγγραφο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που ήρθε στο φως της δημοσιότητας προκάλεσε ανησυχίες ότι μέσω του TTIP θα επανέλθουν βασικές διατάξεις της ACTA (της Εμπορικής Συμφωνίας Κατά της Παραποιησης), η οποία απορρίφθηκε από τοευρωκοινοβούλιο το 2012. Εκείνη η νομοθεσία καταγγέλθηκε σε όλη την Ευρώπη ως μια επίθεση στις ατομικές ελευθερίες, διότι θα υποχρέωνε τους παρόχους διαδικτυακών υπηρεσιών να παρακολουθούν τη δραστηριότητα των πολιτών στο διαδίκτυο και να καταδίδουν στις Αρχές οποιονδήποτε έκριναν ύποπτο για παράβαση των διατάξεων περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Οι ευρωβουλευτές απέρριψαν την ACTA με συντριπτική πλειοψηφία 478 ψήφων έναντι 39 – ήταν η πρώτη φορά που το Ευρωκοινοβούλιο έκανε χρήση των νέων εξουσιών που του παρείχε η Συνθήκη της Λισσαβόνας για να απορρίψει μια διεθνή εμπορική συμφωνία. Ο σκωτσέζος ευρωβουλευτής Ντέιβιντ Μάρτιν, ο οποίος εκτελούσε χρέη εισηγητή της έκθεσης για την ACTA, προειδοποίησε τους συναδέλφους του ότι θα ήταν αδιανόητο να εγκρίνουν μια συμφωνία που ήταν αποτέλεσμα μυστικών διαπραγματεύσεων και η οποία παρουσιάστηκε στο Ευρωκοινοβούλιο ως τετελεσμένο γεγονός.
Επιπλέον το TTIP θα αποδυναμώσει τη νομοθεσία για τα προσωπικά δεδομένα, καθιστώντας ευκολότερη την πρόσβαση των επιχειρήσεων σε αυτά για εμπορική χρήση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη αμβλύνει σημαντικά τους κοινοτικούς κανόνες περί προστασίας των προσωπικών δεδομένων ώστε να προετοιμάσει το έδαφος για τη συνοχή του ρυθμιστικού πλαισίου υπό το TTIP, καταργώντας μια σημαντική δικλίδα ασφαλείας που εμπόδιζε τις αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών να κατασκοπεύουν τους ευρωπαίους πολίτες. Η μέγιστη ειρωνεία, όπως αποκαλύφθηκε στα έγγραφα που εξασφάλισε ο Έντουαρντ Σνόουντεν, είναι ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ τοποθέτησε κοριούς σε γραφεία της ΕΕ στη Νέα Υόρκη, την Ουάσινγκτον και τις Βρυξέλλες, ενώ διείσδυσε και στο δίκτυο των ηλεκτρονικών υπολογιστών, ώστε να αποκτήσει πρόσβαση σε εσωτερική ηλεκτρονική αλληλογραφία και έγγραφα της ΕΕ. Οι εκκλήσεις ευρωβουλευτών για διακοπή τωνδιαπραγματεύσεων για το TTIP μετά την αποκάλυψη αυτού του σκανδάλου βρήκαν σύμφωνη την επίτροπο Δικαιοσύνης της ΕΕ Βίβιαν Ρέντινγκ η οποία δήλωσε: «Δεν μπορούμε να συμμετέχουμε σε διαπραγματεύσεις για μια μεγάλη διατλαντική αγορά εάν υπάρχει έστω και η παραμικρή υπόνοια ότι οι εταίροι μας επιδίδονται σε δραστηριότητες κατασκοπείας των γραφείων των διαπραγματευτών μας».
ISDS: Επίλυση Διαφορών Επενδυτή-Κράτους.Απειλή για τη δημοκρατία
Η μεγαλύτερη ίσως απειλή του TTIP είναι ότι επιδιώκει να δώσει στις υπερεθνικές επιχειρήσεις την εξουσία να προσφεύγουν κατά συγκεκριμένων χωρών για ζημίες τις οποίες υπέστησαν κατόπιν αποφάσεων δημόσιας πολιτικής. Η πρόβλεψη για ένα σύστημα Επίλυσης Διαφορών Επενδυτή-Κράτους (Investor-State Dispute Settlement, ISDS) έχει πρωτοφανείς επιπτώσεις διότι αποδίδει στο υπερεθνικό κεφάλαιο νομική υπόσταση ισοδύναμη με εκείνη του έθνους-κράτους. Έτσι, στο πλαίσιο του TTIP, οι αμερικανικές και ευρωπαϊκές επιχειρήσεις αποκτούν τη δυνατότητα να αμφισβητούν τις δημοκρατικές αποφάσεις κυρίαρχων κρατών και να διεκδικούν αποζημίωση όταν αυτές οι αποφάσεις επηρεάζουν αρνητικά τα κέρδη τους.
Οι ΗΠΑ επέμειναν να συμπεριληφθεί το ISDS σε όλες σχεδόν τις διμερείς συνθήκες επενδύσεων που έχουν υπογράψει μέχρι στιγμής, και μόνο η Αυστραλία κατόρθωσε να εξασφαλίσει την εξαίρεσή της από τον κανόνα. Με το σύστημα ISDS, οι εταιρείες έχουν τη δυνατότητα να καταθέτουν αγωγές για αποζημιώσεις κατά της χώρας υποδοχής ακόμα κι αν δεν έχουν συνάψει σύμβαση με την κυβέρνησή της. Επιπλέον, επιτρέπεται στους επενδυτές να παρακάμπτουν τα τοπικά δικαστήρια και να καταθέτουν τις αγωγές τους απευθείας σε διεθνή διαιτητικά δικαστήρια, παραβιάζοντας τη συνήθη απαίτηση εξάντλησης των τοπικών ένδικων μέσων πριν από την προσφυγή σε διεθνή όργανα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι εγχώριες εταιρείες «μεταμφιέστηκαν» σε ξένους επενδυτές προκειμένου να επωφεληθούν των προνομίων του ISDS και να κινήσουν διαδικασία διαιτησίας ενάντια στη δική τους κυβέρνηση.
Τα διαιτητικά δικαστήρια αυτά καθαυτά λίγο διαφέρουν από δικαστήρια-παρωδία. Οι δικαστές δεν είναι μόνιμοι δημόσιοι λειτουργοί, όπως στα εθνικά δικαστικά συστήματα, αλλά μια μικρή κλίκα δικηγόρων εταιρικού δικαίου, οι οποίοι διορίζονται κατά περίπτωση και έχουν ίδιο συμφέρον να αποφανθούν υπέρ των επιχειρήσεων.
Τα δικαστήρια συνεδριάζουν κεκλεισμένων των θυρών κι οι δικαστές έχουν αποδεδειγμένα προβεί σε εσφαλμένη εφαρμογή του δικαίου τόσες πολλές φορές που ακόμα κι εκείνοι που υποστηρίζουν την ιδέα της διεθνούς διαιτησίας παραδέχονται ότι το σύστημα αυτό έχει χάσει τελείως την αξιοπιστία του. Με δημόσια δήλωσή τους, πενήντα καθηγητές νομικής και άλλοι ακαδημαϊκοί ζητούν την κατάργησή του και την επαναφορά του δικαιώματος εκδίκασης στα εθνικά δικαστήρια.
Στις περιπτώσεις όπου το ISDS έχει συμπεριληφθεί σε διμερείς συμβάσεις επενδύσεων ή σε άλλες συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών, έχει ήδη επιφέρει σοβαρά πλήγματα στην άσκηση δημόσιας πολιτικής και στη δημοκρατία.
Ορισμένα από τα πιο αξιοσημείωτα παραδείγματα είναι τα εξής:
- Η σουηδική εταιρεία ενέργειας Vattenfall κινήθηκε κατά της γερμανικής κυβέρνησης για 3,7 δισ. ευρώ λόγω της απόφασης της χώρας να καταργήσει σταδιακά την πυρηνική ενέργεια μετά το πυρηνικό ατύχημα στη Φουκουσίμα. Σε προηγούμενη διένεξη με την πόλη του Αμβούργου για τους περιβαλλοντικούς της κανονισμούς, η Vattenfallπέτυχε την άμβλυνσή τους με την επιθετική της πολιτική.
- Στην πρώτη από μια σειρά υποθέσεων επίλυσης διαφορών επενδυτή-κράτους δυνάμει των κανόνων της NAFTA εναντίον του Καναδά, η χώρα αναγκάστηκε να ανακαλέσει την απαγόρευση του πρόσθετου καυσίμων MMT κατόπιν αμφισβήτησης από την αμερικανική εταιρεία Ethyl. Σε μια μεταγενέστερη υπόθεση σχετικά με δικαιώματα νερού και ξυλείας, ο Καναδάς αναγκάστηκε να καταβάλει 122 εκατ. δολάρια σε μια καναδική εταιρεία χάρτου, την AbitibiBowater, η οποία χρησιμοποίησε τους κανόνες της NAFTA για να κινήσει διαδικασία διαιτησίας ενάντια στην κυβέρνηση της δικής της χώρας από τα γραφεία της στις ΗΠΑ.
- Ο αμερικανικός κολοσσός προϊόντων καπνού Philip Morris άσκησε αγωγή κατά της κυβέρνησης της Αυστραλίας διεκδικώντας ποσό δισ-εκατομμυρίων δολαρίων σχετικά με την πολιτική δημόσιας υγείας 32 σύμφωνα με την οποία όλα τα τσιγάρα πρέπει πλέον να πωλούνται σε ουδέτερη συσκευασία. Η Philip Morris άσκησε επίσης αγωγή εναντίον της Ουρουγουάης για τα μέτρα καταπολέμησης του καπνίσματος που υιοθετήθηκαν από τη χώρα αυτή, σύμφωνα με τα οποία το 80% της επιφάνειας ενός πακέτου τσιγάρων πρέπει να καλύπτεταιαπό φωτογραφίες που απεικονίζουν τις επιπτώσεις του καπνίσματος.
- Η χώρα που έχει υποστεί τα πιο βαριά πλήγματα από υποθέσεις επίλυσης διαφορών επενδυτή-κράτους είναι η Αργεντινή. Πολλές από αυτές τις υποθέσεις έχουν σχέση με την απόφαση της χώρας να αποσυνδέσει το νόμισμά της από το αμερικανικό δολάριο το 2002. Μετά από πολλά χρόνια δικαστικών αγώνων, η κυβέρνηση της Αργεντινής εξαναγκάστηκε τον Οκτώβριο του 2013 να καταβάλει ποσό άνω των 500 εκατ. δολαρίων προκειμένου να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις πέντε εταιρειών.
- Στη σημαντικότερη διαιτητική απόφαση επίλυσης διαφορών επενδυτή-κράτους που εκδόθηκε ποτέ, ο Ισημερινός υποχρεώθηκε να καταβάλει στην Occidental Petroleum αποζημίωση 1,77 δισ. δολαρίων επειδή τερμάτισε σύμβαση με τον πετρελαϊκό κολοσσό όταν αυτός παραβίασε τους νόμους της χώρας. Άλλο δικαστήριο απέρριψε την απαίτηση αποζημίωσης ύψους 19 δισ. δολαρίων του Ισημερινού έναντι της Chevron για τη μόλυνση του τροπικού δάσους του Αμαζονίου επί δύο δεκαετίες.
Κυβερνητικοί αξιωματούχοι σε ολόκληρη την Ευρώπη αμφισβητούν πλέον το κατά πόσον είναι σκόπιμο να συμπεριληφθεί το ISDS στο TTIP. Η βρετανική κυβέρνηση ανέθεσε στο LSE την εκπόνηση μιας μελέτης επιπτώσεων με ανάλυση κόστους-οφέλους ως προς το ενδεχόμενο να συμπεριληφθεί η προστασία των επενδύσεων σε μια συμφωνία ΕΕ-ΗΠΑ. Το συμπέρασμα της μελέτης ήταν ότι μια τέτοια κίνηση θα εξέθετε το Ηνωμένο Βασίλειο σε έναν αριθμό διενέξεων και συνακόλουθων ζημιών ακόμη μεγαλύτερο και από αυτόν που υπέστη ο Καναδάς εξαιτίας της NAFTA, ενώ παράλληλα θα ήταν «ιδιαίτερα απίθανο» να φέρει στη χώρα νέες επενδύσεις (δεν υπάρχει διμερής συμφωνία των ΗΠΑ με άλλη βιομηχανική χώρα που να οδήγησε σε αύξηση των αμερικανικών επενδύσεων στο έδαφος της χώρας αυτής). Οι μελετητές πρότειναν στην κυβέρνηση να επανεξετάσει το κατά πόσον είναι συνετό να συμπεριληφθεί στο TTIP η προστασία των επενδυτών.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη αποφασίσει ποιο σύστημα επίλυσης διαφορών επενδυτή-κράτους επιθυμεί για το TTIP. Η στάση της αποτέλεσε, ωστόσο, αντικείμενο αυξανόμενης κριτικής από ομάδες της κοινωνίας πολιτών –συμπεριλαμβανομένων διακοσίων ευρωπαϊκών, αμερικανικών και διεθνών οργανώσεων που τον Δεκέμβριο του 2013 απηύθυναν κοινή επιστολή στους κορυφαίους διαπραγματευτές του TTIP– καθώς και από κυβερνήσεις κρατών-μελών της ΕΕ.
Απαντώντας σε αυτές τις κριτικές, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε τον Ιανουάριο του 2014 ότι θα αναστείλει τις διαπραγματεύσεις σχετικά με το ISDS εντός του TTIP για περίοδο τριών μηνών προκειμένου να ξεκινήσει μια δημόσια «διαβούλευση» με τους ευρωπαίους πολίτες. Από μεταγενέστερα σχόλια του επιτρόπου Εμπορίου της ΕΕ Κάρελ ντε Χουχτ έγινε εμφανές ότι αυτή η κίνηση περισσότερο είχε σκοπό να πείσει τους σκεπτικιστές για τα προτερήματα του ISDS, παρά να
δώσει τη δυνατότητα αναθεώρησης των προθέσεων της Επιτροπής.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου