Σαμαρίνα: Το πιο... ψηλό χωριό

Απόμερα χωριά κρυμμένα σε γκρεμοτόπια και δάση, βουερά ποτάμια, σκιερές ρεματιές, χιονισμένες..
βουνοκορφές. Σε τούτη τη γωνιά της μακεδονικής γης κρύβεται όλη η μαγεία της άγριας φύσης, αλλά και η γοητεία των ορεινών βουκολικών κοινοτήτων με πολιτιστικές δομές ριζωμένες στα βάθη του χρόνου

Το πιο γνωστό βλαχοχώρι της Πίνδου, η Σαμαρίνα, είναι κτισμένη σε ύψος 1.500 μέτρων στις ανατολικές υπώρειες του Σμόλικα. Το καλοκαίρι ο πληθυσμός της αγγίζει τους 5.000 κατοίκους! Τον υπόλοιπο χρόνο όμως τα μοναδικά ίχνη ανθρώπινης παρουσίας υποδηλώνουν οι καμινάδες των ελάχιστων ξενώνων που, σχεδόν ηρωικά, τολμούν να λειτουργούν, ακόμα και μέσα στον «λευκό... αποκλεισμό» της βαρυχειμωνιάς! Παλαιότερα στη Σαμαρίνα ανθούσε μια δραστήρια ορεινή κοινότητα. Υπήρχαν βιοτεχνίες ξυλογλυπτικής και κατεργασίας μαλλιού.

Η Σαμαρίνα, το ψηλότερο χωριό της Ελλάδας όπως υπερήφανα λένε οι βλαχόφωνοι κάτοικοί του, είναι κυριολεκτικά και ουσιαστικά ο θρύλος του Σμόλικα με απίστευτο πλούτο παραδόσεων.

Τα «παιδιά της Σαμαρίνας», όπως αποκαλεί τους σκληροτράχηλους κατοίκους το δημοτικό τραγούδι, με τα πρώτα κρύα έπαιρναν τα κοπάδια τους και κατηφόριζαν για τα χειμαδιά της Θεσσαλίας. Την άνοιξη, μόλις το παχύ χορτάρι κάλυπτε τα βοσκοτόπια, επέστρεφαν πάλι στο χωριό.

Μαζί με τους τσελιγκάδες έρχονταν και οι υλοτόμοι, οι τυροκόμοι, οι σαμαράδες, οι πεταλωτές...

Οι Σαμαρινιώτες κυραντζήδες (αγωγιάτες) οδηγούσαν τα καραβάνια τους μέσα από τα δύσβατα μονοπάτια της Πίνδου στις πόλεις, μεταφέροντας μαζί με τα εμπορεύματα και τον πολιτισμό των βουκόλων ορεσίβιων ξωμάχων. Η προέλευση των κατοίκων αυτού του καθαρόαιμου βλαχοχωριού δεν έχει εξακριβωθεί. Σύμφωνα με μια εκδοχή, Κουτσόβλαχοι από τον Βορρά μετοίκησαν την περιοχή, ενώ μια άλλη εκδοχή τους θέλει αυτόχθονες που εκλατινίστηκαν. Οπως και να έχει, θεωρούνται από τα εκλεκτότερα κομμάτια του ελληνισμού.

Πάνω από τη Σαμαρίνα το πανόραμα των κορφών του γερο-Σμόλικα ξεπροβάλλει επιβλητικό στον ορίζοντα.

Ερχόμενοι από τα Γρεβενά στο ύψος του χωριού Αλατόπετρα αφήνουμε πίσω το κομβόι των οχημάτων που κατευθύνεται στο χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας και ακολουθούμε τον ασφάλτινο δρόμο που ελίσσεται ανάμεσα σε δασωμένα διάσελα και γκρεμούς. Προσπερνάμε τα χωριά Αετιά και Φιλιππαίοι και καταλήγουμε στη Σαμαρίνα, την πάλαι ποτέ ορεινή πολιτεία που γνώρισε ημέρες δόξας.

Η πρώτη εντύπωση της Σαμαρίνας από μακριά, είναι υπέροχη: Το μεγάλο κεφαλοχώρι στέκεται στους πρόποδες του δεύτερου σε ύψος βουνού της Ελλάδας, κάτω από τις χιονισμένες -έως αργά τον Μάη- ακρώρειές του με τις τελευταίες γειτονιές του να ακουμπούν στις δασωμένες παρυφές. Από κοντά η εικόνα αλλάζει καθώς η αλλοίωση της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας του οικισμού, λόγω των ολοένα αυξανόμενων, αμφιλεγόμενης αισθητικής, κατασκευών δεν μπορεί να κρυφτεί.

Η περίφημη εκκλησία της Σαμαρίνας αφιερωμένη στην Παναγία είναι η μεγαλύτερη Βασιλικήτης Πίνδου.

Ωστόσο η Σαμαρίνα έχει και πολλές ομορφιές, μεταξύ των οποίων, το καμάρι των Σαμαρινιωτών, τη μεγαλόπρεπη εκκλησία της Παναγιάς -η μεγαλύτερη Βασιλική της Πίνδου- με το αιωνόβιο πεύκο που ριζώνει στο ιερό της.

Οι ήρωες του 1940
Αρχές Νοέμβρη του 1940. Η επίλεκτη Τρίτη Μεραρχία Αλπινιστών «Τζούλια» επιχείρησε να διεισδύσει στην Πίνδο. Στο ύψωμα «Αννίτσα» που δεσπόζει ανάμεσα στη Σαμαρίνα και στους Φιλιππαίους, μια ελληνική μικρή στρατιωτική μονάδα, στελεχωμένη κυρίως από άνδρες των γειτονικών χωριών, όχι μόνο απέκρουσε την επίθεση, αλλά υποχρέωσε τους Ιταλούς να υποχωρήσουν άτακτα προς την περιοχή της Κόνιτσας. Σε ανάμνηση του γεγονότος κτίστηκε το σύγχρονο μνημείο στα 1.728 υψόμετρο.

Για ειδικές διαδρομές με 4Χ4 θα απευθυνθείτε στο τοπικό γραφείο οικοτουρισμού.

Οι καταρράκτες
Ανάμεσα στα χωριά Αλατόπετρα και Αετιά δεσπόζει ο βραχώδης ορεινός όγκος του βουνού Τσούργιακας (υψ. 1.340). Εδώ βρίσκεται και ο μικρός, αλλά εντυπωσιακός καταρράκτης στο Στόμιο. Θα τον προσεγγίσετε ακολουθώντας βατό μονοπάτι για λίγα λεπτά.

FAST INFO

Αλατόπετρα
Παλιά ονομαζόταν Τούζι που στα τουρκικά σημαίνει αλάτι. Στο ύψωμα Καστρί έχουν ανασκαφεί υπολείμματα αρχαίου οικισμού και μακεδονικών ναών. Χαρα?κτηριστικές είναι οι αιωνόβιες βελανιδιές και το ξωκλήσι των Αγ. Θεοδώρων -κτίσμα του 1914.

Το χωριό Δοτσικό με το πέτρινο στολίδι του, το γεφύρι που κτίστηκε το 1804.

Φιλιππαίοι
Εδώ κατέφυγαν Σουλιώτες και Μεσολογγίτες μετά την καταστροφή της πόλης τους από τις στρατιές του Ιμπραήμ. Ακόμη, ο θρύλος θέλει στην περιοχή να βρίσκεται ένα από τα παλάτια του βασιλιά Φιλίππου, ενώ στην Τουρκο?κρατία το κοντινό χωριό Μεσολούρι ήταν τσιφλίκι του Αλή-Πασά.

Απολαυστικές δραστηριότητες
Ο τόπος γύρω από τη Σαμαρίνα είναι η χαρά του φυσιολάτρη. Οι πεζοπόροι θα ανακαλύψουν την άγνωστη «Βάλια Κίρνα» (Κοιλάδα του Διαβόλου) με τον όμορφο καταρράκτη της. Η «Απα Σπινζουράτα» (Κρεμαστό νερό), όπως αποκαλούν στα βλάχικα οι ντόπιοι την περιοχή, φιλοξενεί έναν από τους τελευταίους πληθυσμούς αγριόγιδου στην Ελλάδα.

Ο εντυπωσιακός καταρράκτης του Τσούργιακα κοντά στο χωριό Αλατόπετρα.

Αν θέλετε να προσεγγίσετε την Κοιλάδα της Βάλια Κίρνα και τον καταρράκτη της, ν' ανεβείτε στη Δρακολίμνη του Σμόλικα ή να περιηγηθείτε με ειδικά οχήματα 4Χ4 στ' αγριοτόπια του Σμόλικα μαζί με έμπειρους συνοδούς βουνού, μπορείτε να έρθετε σε επαφή με το Γραφείο Οδηγών Αγριας Φύσης (τηλ. 24620-85032, www.venetikos.gr ).

Στην περιοχή βρίσκεται και το χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας, ένα από τα μεγαλύτερα της Βόρειας Ελλάδας. Διαθέτει συνολικά 18 πίστες και τη μεταφορά των χιονοδρόμων έχουν αναλάβει ένας διθέσιος εναέριος, ένας τριθέσιος εναέριος, 4 συρόμενοι αναβατήρες κι ένα baby lift.

Από τη Σαμαρίνα οι πεζοπόροι θα ανακαλύψουν την άγνωστη «Βάλια Κίρνα» (Κοιλάδα του Διαβόλου) με τον όμορφο καταρράκτη της.

Το σαλέ και οι εγκαταστάσεις βρίσκονται σε ύψος 1.750 μ. (τηλ. 24620-84850, 84100, www.vasilitsa.com )

Οι κάτοχοι τετρακίνητων οχημάτων, εφόσον βέβαια συμβουλευτούν τους ντόπιους, μπορούν, ακολουθώντας δύσβατους χωματόδρομους να φτάσουν στο Δίστρατο (17 χλμ.) προς την πλευρά της Κόνιτσας.

Προς τα χωριά Φούρκα και Αγία Παρασκευή (Κεράσοβο) ο ασφάλτινος δρόμος χρειάζεται μεγάλη προσοχή ύστερα από χιονόπτωση, καθώς δεν εκχιονίζεται συχνά. Αν θέλετε να ξεφύγετε από τα συνηθισμένα, μια θαυμάσια άσημη διαδρομή είναι αυτή που ξεκινά από το χωριό Αλατόπετρα, περνά από το Πρόσβορο και ολοκληρώνεται στο χωριό Δοτσικό.

Ανάμεσα στο Πρόσβορο και στην Αλατόπετρα βρίσκεται το όμορφο και άγνωστο γεφύρι του Γκαβού ή Νιδρούζι (19ος αι). Το χωριό Δοτσικό (υψόμ. 1.100) είναι από τα λίγα στη χώρα που διασχίζεται από ποτάμι και οι γειτονιές του επικοινωνούν με ένα παραδοσιακό πέτρινο γεφύρι.

Από το Δοτσικό ένας σχετικά βατός χωματόδρομος (6 χλμ.) καταλήγει στον οδικό άξονα Φιλιππαίων - Σαμαρίνας.

ΔΙΑΜΟΝΗ

Σαμαρίνα: «Samarina Resort» (24620 95216, www.samarina-resort.gr ) Νέα εξαιρετική μονάδα που διαθέτει 22 superior πολυτελή δωμάτια (τρία με δυνατότητα πρόσβασης ΑΜΕΑ), 8 executive σουίτες και 1 προεδρική σουίτα. Ακόμη υπάρχουν τα «La Noi» (24620 95660) και «Αριστομένης» (24620 95278).

Αλατόπετρα: Στην είσοδο του χωριού με προνομιακή θέα και άνετο πάρκινγκ βρίσκεται το ξενοδοχείο «Τυμφαία» (24620 24620 www.tymfaia-hotel.gr ). «Αμαδρυάδες» (24620 25034) κάτω από την πλατεία και «Γούλας» (24620 81015 - 81006).

Φιλιππαίοι: «Λεωνίδας» (24620 80260, 1 www.hotel-leonidas.gr ). Ξενοδοχείο 3 αστέρων που διαθέτει αυτόνομες πέτρινες και ξύλινες κατοικίες, πλήρως εξοπλισμένες, με προνομιακή θέα. «Το Αγνάντι του Μπέγκα» (24620 85339).

Σμίξη: «VALIA NOSTRA» (24620 80151, www.valianostra.gr ). Δωμάτια και πολυτελείς σουίτες με μοναδική θέα και με όλες τις σύγχρονες ανέσεις (τζάκι, δορυφορική και συνδρομητική τηλεόραση, mini bar, υδρομασάζ).

ΦΑΓΗΤΟ
Περισσότερες επιλογές για φαγητό θα βρείτε στον οδικό άξονα που οδηγεί στο χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας. Δημοφιλής είναι η ταβέρνα - εστιατόριο «Αρκτος» (24620 82618). Στο δρόμο Βασιλίτσας - Γρεβενών στη διασταύρωση της Αλατόπετρας βρίσκεται η ψησταριά «το Καστρί του Χριστούλη» (24620 81054). Στο χωριό Φιλιππαίοι η ταβέρνα «Αγνάντι του Μπέγκα» (24620 85339) ειδικεύεται στα ντόπια κρεατικά, τις παραδοσιακές πίτες και τα άγρια μανιτάρια από την κουζίνα της κυρίας Βίκης. Στο χωριό Αετιά βρίσκεται η παραδοσιακή ταβέρνα «Η Τσούργιακα» (24620 81220): οι ιδιοκτήτες της είναι κτηνοτρόφοι και τα προϊόντα είναι ιδίας παραγωγής. Στη Σαμαρίνα θα βρείτε την ταβέρνα «Γερο-Σμόλικας» (24620 95278) όπου θα δοκιμάσετε και βλάχικη κουζίνα, «Παρλίτσης» (24620 95279) με κρεατικά ψημένα από τον master του είδους Ζήση, αλλά και κυνήγι όποτε υπάρχει.

ΚΕΙΜΕΝΟ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΖΕΡΜΑΙΝ ΑΛΕΞΑΚΗ - ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ
ΠΗΓΗ