Αλεξάνδρεια: Στη γη του Αλέξανδρου

Από την Αλεξάνδρεια του Καβάφη στη μυθική όαση Σίβα του Αμμωνα Δία. Ακολουθώντας πιστά την πορεία του Μακεδόνα στρατηλάτη, ταξιδέψτε από τις ακτές της Μεσογείου έως την καρδιά της Σαχάρας και γνωρίστε δύο κορυφαίους προορισμούς στα βόρεια της Αιγύπτου που συνεχίζουν να μιλούν... ελληνικά.

Το φρούριο Qaitbey δεσπόζει σε περίοπτη θέση στο παλιό λιμάνι της Αλεξάνδρειας.Από την πρώτη κιόλας στιγμή που πατάτε το πόδι σας στην Αλεξάνδρεια, μια αίσθηση οικειότητας σας πλημμυρίζει. Μια πρωτόγνωρη αίσθηση που συνέχεια διογκώνεται και σας ακολουθεί παντού, σε κάθε σας βήμα. Γιατί τούτη η πόλη, που εδώ και 2.340 χρόνια διατηρεί το όνομα και την αρχαία θέση της -βρίσκεται στο Δέλτα του Νείλου, στο Δέλτα της Ιστορίας- μιλά μια γλώσσα που την ξέρετε πολύ καλά. Από την ημέρα που γεννήθηκε (20 Ιανουαρίου 331 π.Χ.), η Αλεξάνδρεια μιλά συνέχεια ελληνικά: μιλά για τον ιδρυτή της τον Μέγα Αλέξανδρο, για τους Πτολεμαίους, για τους Αλεξανδρινούς φιλοσόφους, για τον Αβέρωφ, τον Μπενάκη, την Πηνελόπη Δέλτα, τον Καβάφη...

Στους γεμάτους αναμνήσεις και Ιστορία δρόμους της Αλεξάνδρειας περπάτησαν κι άλλοι λαοί στο πέρασμα του χρόνου: Ρωμαίοι, Αραβες, Βυζαντινοί, Τούρκοι, Ενετοί, Μαμελούκοι, Γάλλοι, Αγγλοι... μια πανσπερμία εθνοτήτων! Και παρά το γεγονός ότι οι κατακτητές και οι πολιτισμοί διαδέχονταν ο ένας τον άλλον, η Αλεξάνδρεια τους αγκάλιαζε όλους, με κοινό παρονομαστή την ελληνική γλώσσα και το ελληνικό πνεύμα.
Με μια πρώτη ματιά, η σύγχρονη Αλεξάνδρεια θυμίζει περισσότερο νοτιοευρωπαϊκή πόλη της Μεσογείου παρά αστικό κέντρο της Μέσης Ανατολής. Η γενέτειρα του Καβάφη διατηρεί ακόμα τον κοσμοπολίτικο αέρα που έφεραν εδώ μαζί τους, στα μέσα του 19ου αιώνα, Ελληνες και Ευρωπαίοι μεγαλοαστοί. Η γοητεία της παλιάς Αλεξάνδρειας είναι ακόμα παρούσα και «συγχέεται» γλυκά με την πολύβουη καθημερινότητα των Αράβων κατοίκων της.
Αντίθετα, τα μνημεία και τα μουσειακά εκθέματα που υπάρχουν και αναφέρονται στη δημιουργική περίοδο της Ελληνορωμαϊκής περιόδου είναι ελάχιστα σε σχέση με την πληθώρα των αθάνατων έργων των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων και καλλιτεχνών που μεσουράνησαν εδώ.

Η Αλεξάνδρεια εδώ και 2.340 χρόνια καθρεφτίζεται στα γαλάζια νερά της Μεσογείου.

Παρ' όλα αυτά, η Αλεξάνδρεια συνεχίζει να μιλά ελληνικά. Αξίζει να την αφουγκραστείτε. Ισως να σας αποκαλύψει πού βρίσκεται ο τάφος όπου αναπαύεται -μες στην αιώνια δόξα του- ο βασιλιάς Αλέξανδρος.
Μνημεία Ιστορίας και αναμνήσεις ζωής
Η περιοχή του παλιού λιμανιού αποτελεί το πιο ενδιαφέρον και χαρακτηριστικό κομμάτι της ιστορικής πόλης. Εδώ, σε περίοπτη θέση δεσπόζει το φρούριο Qaitbey, το πλέον αναγνωρίσιμο μνημείο της Αλεξάνδρειας, που μετρά 500 χρόνια ζωής. Κτισμένο από ασβεστόλιθο, το ανακαινισμένο φρούριο υψώνει τα τείχη του στο σημείο όπου έστεκε άλλοτε ο περίφημος Φάρος της Αλεξάνδρειας, ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου.

Δύο ντόπιες έτοιμες να δροσιστούν στα γαλάζια νερά της Μεσογείου.

Περπατήστε κατόπιν στην παραλιακή Λεωφόρο Corniche και βιώστε το μεγαλείο της αλεξανδρινής πολιτείας μέσα από τα ιστορικότερα μνημεία της. Βγάλτε τα παπούτσια και μπείτε μέσα στο λευκό, μαυριτανικού στυλ τζαμί Abu Abbas al-Mursi, με τη δαντελωτή διακόσμηση και τους περίτεχνους μιναρέδες - είναι το μεγαλύτερο της πόλης. Σταματήστε για λίγο μπροστά στο Μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη, απολαύστε τη συμμετρία της πλατείας Tahrir και επισκεφθείτε τη νέα Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Κτισμένη στον χώρο όπου βρίσκονταν τα ανάκτορα των Πτολεμαίων, η φουτουριστική Bibliotheca Alexandrina αντιπροσωπεύει μια σύγχρονη κιβωτό της γνώσης, με περισσότερους από 8.000.000 τόμους.
Συνεχίστε τη γνωριμία με τη βαρύτιμη πολιτισμική και ιστορική κληρονομιά της πόλης του Αλέξανδρου. Περιηγηθείτε το ρωμαϊκό αμφιθέατρο Kom al-Dikka και τις κατακόμβες Kom Ash Shuqqafa, ξεναγηθείτε στο ανάκτορο Ras-Et-Tin, στο παλάτι Montazah και στο Ελληνορωμαϊκό Μουσείο, χαλαρώστε στους πανέμορφους κήπους Salalat, θαυμάστε τα υπέροχα κοσμήματα και διαμάντια του Αιγύπτιου ηγέτη Mohammed Ali στο Βασιλικό Μουσείο Κοσμημάτων και νιώστε τους παλμούς της πόλης στο υπαίθριο παζάρι της (souq).Στην Αλεξάνδρεια, οι συνειδητοί Ελληνες ταξιδευτές έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν αξιόλογες μαρτυρίες του πρόσφατου ελληνικού παρελθόντος. Η κατοικία του Καβάφη (το σπίτι όπου έζησε ο Αλεξανδρινός ποιητής τα τελευταία 35 χρόνια της ζωής του), το Ελληνικό Ορθόδοξο Πατριαρχείο, ο ορθόδοξος ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, το παλιό ζαχαροπλαστείο «Αθηναίος», το art deco cafe «Le Trianon» και το εστιατόριο θαλασσινών γεύσεων «Greek Club» (δίπλα στο φρούριο Qaitbey) βρίσκονται διάσπαρτα σε διάφορα σημεία της πόλης και υπενθυμίζουν την ελληνική ομορφιά που χάθηκε, το μακραίωνο ελληνικό πολιτισμικό στοιχείο που ξεριζώθηκε.

Το Μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη στην παραλιακή Λεωφόρο Corniche.

Ο ελληνισμός της Αλεξάνδρειας
Στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, η παρουσία του ελληνικού στοιχείου της Αλεξάνδρειας ήταν αρκετά έντονη. Από τα 200.000 άτομα που αριθμούσαν οι ξένες παροικίες της πόλης, οι 150.000 ήταν Ελληνες. Σήμερα, το ελληνικό στοιχείο της Αλεξάνδρειας, που για αιώνες άκμαζε σε όλους τους τομείς της αιγυπτιακής κοινωνίας, έχει δυστυχώς συρρικνωθεί απελπιστικά. Η ελληνική παροικία της Αλεξάνδρειας μετρά μόλις 600 μέλη, τα οποία κρατάνε τις Θερμοπύλες του ελληνισμού στην περιοχή. Πρόκειται για τις τελευταίες ζωντανές μαρτυρίες μιας λαμπρής ιστορικής περιόδου του ελληνισμού που βαδίζει δυστυχώς στη δύση της.

Μερική άποψη της φουτουριστικής Bibliotheca Alexandrina

Η όαση των θεών
Η καταπράσινη όαση των 300.000 φοινικόδεντρων παγιδεύει τους ανυποψίαστους ταξιδευτές στους δικούς της νωχελικούς ρυθμούς, προσφέροντας αναρίθμητες γοητευτικές εικόνες που γυρίζουν τους δείκτες του χρόνου δεκαετίες πίσω: ζωήλατα κάρα μεταφέρουν εμπορεύματα και ανθρώπους, γυναικείες μορφές περπατούν στους σκονισμένους δρόμους της όασης τυλιγμένες με τσαντόρ, καλοσυνάτοι βεδουίνοι καπνίζουν ναργιλέ στα μικρά καφενεία, παιδιά διασκεδάζουν στα νερά των πηγών, παραδοσιακές πλινθόκτιστες κατοικίες βρίσκονται κρυμμένες ανάμεσα στα φοινικόδεντρα... Η ομορφιά και η γοητεία της Σίβα δεν εξαντλούνται μόνο μέσα από το μαγευτικό της οικοσύστημα και τους αυθεντικούς κατοίκους της. Η όαση της δυτικής Αιγύπτου είναι φορτωμένη με ιστορία αιώνων, κάτι που επιβεβαιώνουν οι ανασκαφές των τελευταίων ετών, που έφεραν στο φως πλήθος μνημείων της φαραωνικής περιόδου. Το σπουδαιότερο και πιο φημισμένο αρχαιολογικό μνημείο της Σίβα είναι, ωστόσο, το Μαντείο του Αμμωνα Δία ή Αμμώνειο, που βρίσκεται στην κορυφή του λόφου Aghurmi.

Το Αμμώνειο ήταν αρκετά γνωστό στους αρχαίους Ελληνες, που το σέβονταν εξίσου με τα μαντεία της Δωδώνης και των Δελφών, ενώ αρκετές ιστορικές πηγές σημειώνουν ότι οι αρχαίοι πρόγονοί μας θεωρούσαν την όαση Σίβα κατοικία θεών. Η καλή κατάσταση στην οποία διασώζεται το αρχαίο μαντείο δίνει στον Ελληνα επισκέπτη την ανέλπιστη ευκαιρία να βρεθεί στην ίδια ακριβώς αίθουσα, εκεί όπου 2.340 χρόνια νωρίτερα ο Μέγας Αλέξανδρος -μόνος του απέναντι στον Αμμωνα Δία- ζητούσε επίμονα απαντήσεις για τη θεϊκή του καταγωγή και τις κοσμοκρατορικές φιλοδοξίες του.
Αλλα σημεία ενδιαφέροντος στην όαση αποτελούν οι πηγές «Cleopatra's Bath» και «Fatnas», η μεγάλη αλμυρή λίμνη, τα ερείπια του ναού Umm Ubayd (είναι αφιερωμένος κι αυτός στον Αμμωνα Δία), το πλινθόκτιστο κάστρο Shali (δεσπόζει στο κέντρο του χωριού), το Εθνολογικό Μουσείο, το τζαμί King Fuad και ο λόφος Gebel al-Mawta (Λόφος του Θανάτου), στον οποίο υπάρχουν αναρίθμητοι λαξευμένοι τάφοι της Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής περιόδου.

Η δυσβάσταχτη μοναξιά της Σαχάρας
Με αφετηρία το αρχαίο Παραιτόνιον (σημερινή πόλη Μάρσα Ματρού, 320 χλμ. δυτικά της Αλεξάνδρειας), το ταξίδι από τις ακτές της Μεσογείου προς την όαση Σίβα ήταν κάποτε μια πορεία οκτώ ημερών στον ύβο μιας καμήλας. Τα καραβάνια της ερήμου είχαν να διασχίσουν 300 χλμ. επίπεδου τοπίου στο οποίο, όπως γράφει ο Αρριανός, «δεν υπάρχουν καθόλου σημάδια κατά τη διαδρομή, καθόλου βουνά, δέντρα, συμπαγείς βράχοι, με τη βοήθεια των οποίων οι ταξιδιώτες θα μπορούσαν να συμπεράνουν τη σωστή πορεία τους».

Ο οικιστικός πυρήνας της Σίβα. Στο βάθος διακρίνεται η αλμυρή λίμνη της όασης.

Ακόμα και ο Μέγας Αλέξανδρος είχε αντικρίσει το σκληρό, αδυσώπητο πρόσωπο της ερήμου, διασχίζοντας τη Δυτική Ερημο της Αιγύπτου με προορισμό το Μαντείο του Αμμωνα Δία στη Σίβα. Ο Μακεδόνας στρατηλάτης και οι λιγοστοί συνοδοιπόροι του έζησαν έναν θανάσιμο εφιάλτη που κράτησε εννιά μέρες, εξαιτίας της ανυπόφορης ζέστης και της έλλειψης νερού.
Σήμερα, ο ασφαλτοστρωμένος οδικός άξονας Μάρσα Ματρού-Σίβα είναι ο μοναδικός ομφάλιος λώρος που συνδέει την όαση με τον «έξω κόσμο». Κανένα ίχνος ζωής δεν υπάρχει καθοδόν, ενώ την ατέρμονη πλεύση μέσα στη θάλασσα της σαχαρινής απεραντοσύνης διακόπτουν μόνο οι καμήλες που περιφέρονται ελεύθερες στο βασίλειο της ερήμου.

Η αίθουσα του Μαντείου του Αμμωνα Δία. Εδώ ο Μέγας Αλέξανδρος μπήκε μόνος του και πήρε τον χρησμό από τους ιερείς του μαντείου.

Η όαση Σίβα (620 χλμ. νοτιοδυτικά της Αλεξάνδρειας) προσφέρει σήμερα στέγη σε 21.300 κατοίκους, οι οποίοι αρέσκονται στη μοναξιά που τους προσφέρει η όασή τους, αδιαφορώντας για τους ρυθμούς ανάπτυξης των αιγυπτιακών αστικών κέντρων. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η όαση ηλεκτροδοτήθηκε μόλις το 1980 και η ασφαλτόστρωση του οδικού άξονα Μάρσα Ματρού-Σίβα ολοκληρώθηκε δέκα χρόνια αργότερα. Χάρη, όμως, στη μακραίωνη απομόνωση που επέβαλαν οι αμμόλοφοι της Σαχάρας, τοπικές παραδόσεις, θρύλοι, θεσμοί και πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα κατάφεραν να επιζήσουν σε πείσμα του χρόνου.
Διαμονή
ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ
Συστήνουμε τα ξενοδοχεία «Hotel Four Seasons» (0020 3 5818080, www.fourseasons.com/alewandria), «Windsor Palace Hotel» (0020 3 4808123, www.paradisiennegypt.com), «Salamlek Palace» (0020 3 5477999, www.sangiovanni.com), «Cecil» (0020 3 4877173, www.sofitel.com) και «Metropole» (0020 3 4861467, www.paradisiennegypt.com).
ΣΙΒΑ
Προτείνονται τα ξενοδοχεία «Siwa Safari Paradise» (0020 046 4601590, www.siwaparadise.com) «Cleopatra Hotel» (0020 046 4600421, www.cleopatra-siwa.net), «Shali Lodge» (0020 046 4601299 www.siwa.com/ShaliLodge.html), «Siwa Shali Resort» (0020 010 1119730, www.siwashaliresort.com).
ΦΑΓΗΤΟ
ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ
Γευματίστε στα εστιατόρια «Elite», «Malek as-Samaan» και «Taverna». Για φρέσκα θαλασσινά προτιμήστε τα εστιατόρια «Hood Gondol Seafood», «Fresh Fish Grill» και «Tikka Grill».
ΣΙΒΑ
Για να δοκιμάσετε την τοπική αραβική κουζίνα συστήνονται τα εστιατόρια «Al-Babinshal Restaurant», «Kenooz Siwa», «Nour al-Waha» και «Abdu's Restaurant».
Κατά την παραμονή σας στην Αίγυπτο, καταναλώνετε μόνο εμφιαλωμένο νερό. Μη βάζετε παγάκια στον χυμό σας και αποφεύγετε τις ωμές σαλάτες.
Fast Info
Το σπίτι του Κων/νου Καβάφη
Η κατοικία-Μουσείο Καβάφη βρίσκεται στην οδό Κ. Καβάφη 4, όπως μετονομάστηκε πρόσφατα προς τιμήν του ποιητή η πρώην οδός Charm el-Sheik. Εγκαινιάστηκε και άνοιξε για το κοινό στις 16 Νοεμβρίου 1992. Χειρόγραφα, προσωπικές φωτογραφίες, βιβλία και μεταφράσεις των ποιημάτων του σε 20 γλώσσες φιλοξενούνται στο μουσείο. Μια αίθουσα του μουσείου είναι αφιερωμένη στον Αλεξανδρινό συγγραφέα Στρατή Τσίρκα.
Κείμενο-φωτογραφίες: Κων/νος Μητσάκης

ΠΗΓΗ