O 46χρονος οικονομολόγος Αλεξάντερ Κρητικός είναι καθηγητής στο
Πανεπιστήμιο του Πότσδαμ και επικεφαλής του τμήματος Ερευνας
Επιχειρήσεων στο Γερμανικό Ινστιτούτο Οικονομικής Ερευνας DIW του
Βερολίνου..
Ανάπτυξη ίσον δεύτερο Σχέδιο Μάρσαλ. Η εξίσωση αυτή, που πλανάται εδώ και έναν χρόνο πάνω από την Ελλάδα, υποδηλώνει δύο πράγματα: πρώτον, ότι η αναζωογόνηση της οικονομίας της μπορεί να προέλθει μόνον απέξω - οι έλληνες επιχειρηματίες ούτε μπορούν ούτε θέλουν να την επωμισθούν. Και δεύτερον, ότι στο πρώτο της στάδιο θα στηριχθεί σε κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Οι ξένοι επενδυτές, με πρώτους τους Γερμανούς, θα ακολουθήσουν ίσως σε μερικά χρόνια και πάντως μόνον αφού θα έχουν σιγουρευτεί ότι ένα «νεοεφευρεμένο» ελληνικό κράτος δεν θα τους εξασφαλίζει απλώς γρήγορο κέρδος, αλλά και απόλυτη ασφάλεια στις τοποθετήσεις τους.Ηδη όμως στο προστάδιό της, στη Γερμανία έχει ανάψει η συζήτηση σχετικά με τον τύπο της μελλοντικής ανάπτυξης. Τα μοντέλα είναι πολλά, και συχνά πρωτότυπα. Ο ελάχιστος κοινός παρονομαστής τους είναι οι τομείς στους οποίους μπορεί να ευδοκιμήσει η ανάπτυξη (εναλλακτική ενέργεια, φάρμακα, είδη διατροφής, τουρισμός), καθώς και η ανάγκη πλήρους εκσυγχρονισμού της χώρας.
Από εκεί και έπειτα όμως, οι απόψεις διαφέρουν σημαντικά - ακόμη και στο μη αριστερό επιστημονικό στρατόπεδο. Η Ντανιέλα Σβαρτς, για παράδειγμα, ρίχνει το βάρος στον «συνεταιρισμό» γερμανικών και ελληνικών επιχειρήσεων στη βάση της ανταλλαγής τεχνογνωσίας με διαμεσολαβητή τους δήμους, ο Αλεξάντερ Κρητικός στη δημιουργία κέντρων παραγωγής καινοτομικών προϊόντων. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο κ. Κρητικός αναλύει λεπτομερώς τους όρους του μοντέλου του - μοντέλο «μετασχηματισμού», χωρίς τον οποίο, όπως λέει, είναι αδύνατον να επιβιώσουν κοινωνίες όπως η σημερινή ελληνική.
Ο Καρλ Μαρξ είπε κάποτε ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται - την πρώτη φορά ως τραγωδία, τη δεύτερη ως φάρσα. Ισχύει το ίδιο και με το νέο Σχέδιο Μάρσαλ για την Ελλάδα;
«Δεν το πιστεύω. Το πρώτο Σχέδιο Μάρσαλ είχε επιτυχία σε ορισμένες χώρες, όπως π.χ. στη Γερμανία. Ενα δεύτερο σχέδιο, αν έρθει ποτέ και αν είναι καλοστημένο, μπορεί σίγουρα να αποδώσει στην Ελλάδα».
Το πρώτο Σχέδιο Μάρσαλ ήταν κομμένο και ραμμένο στις ανάγκες των βιομηχανικών χωρών. Η Ελλάδα δεν ανήκε όμως ποτέ σε αυτές, κάτι που εξηγεί και τη μικρή αποτελεσματικότητά του σε αυτήν. Δεν υπάρχει ο κίνδυνος τέτοιας επανάληψης;
«Αυτό εξαρτάται από το πώς θα χρησιμοποιηθούν τα κονδύλια. Την πρώτη φορά η Ελλάδα πήρε, πρώτον, περίπου μόνο το 5% των κονδυλίων και, δεύτερον, ο στόχος δεν ήταν η μετατροπή της σε βιομηχανική χώρα. Το αντίθετο μάλιστα: δεν υπήρχε καν σχέδιο για την Ελλάδα. Αυτό πρέπει τώρα να αλλάξει. Στη χώρα υπάρχουν λίγοι βιομηχανικοί πυρήνες. Γι' αυτό και πρέπει να αναπτυχθεί μια στρατηγική που θα διευρύνει τη βιομηχανική βάση σε τομείς όπως η ενέργεια, τα φάρμακα, η βιοτεχνολογία, τα μέσα διατροφής ή ο τουρισμός υψηλών προδιαγραφών. Ταυτόχρονα πρέπει να δημιουργηθούν πυρήνες παραγωγής καινοτομιών, όπως ερευνητικά κέντρα ή νέες μορφές πανεπιστημίων, τα οποία θα είναι προσανατολισμένα προς πρακτικές εφαρμογές. Οι θεσμοί αυτοί θα πρέπει να εγκατασταθούν σε περιοχές που είναι προσανατολισμένες στην ανάπτυξη σε συνάρτηση με τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων. Αυτό θα απαιτήσει πολύ χρόνο, αλλά πρέπει οπωσδήποτε να γίνει με καλοσχεδιασμένο τρόπο».
Ωραία, αλλά ποιος θα τα πληρώσει όλα αυτά; Τέτοιες επενδύσεις δεν είναι άμεσα επικερδείς...
«Τα χρήματα πρέπει να έρθουν κατ' αρχάς από τα ταμεία του Δημοσίου. Ωστόσο το χρήμα δεν είναι το κύριο πρόβλημα στην Ελλάδα. Υπάρχουν αυτή την εποχή πολλά κονδύλια στην Ευρωπαϊκή Ενωση που δεν αξιοποιούνται από την Ελλάδα και τα οποία πρέπει να κατευθυνθούν έτσι προς άλλους στόχους. Θα έπρεπε πάντως να σταματήσει η υποστήριξη των αδύναμων περιοχών και αντί γι' αυτές να υποστηριχθούν οι ισχυρές, όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη».
Μπορεί σε μια χώρα που έχει διαλυθεί από τη μείωση μισθών και συντάξεων να ευδοκιμήσει πάλι ανάπτυξη;
«Ναι, αν ληφθούν υπόψη δύο παράγοντες: ένας ψυχολογικός, που λέει ότι από τη στιγμή που η Ευρωπαϊκή Ενωση προωθήσει μια στρατηγική ανάπτυξης οι Ελληνες θα πιστέψουν πάλι στο μέλλον. Και ένας οικονομικός, που λέει ότι το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων θα απελευθερώσει την ανάπτυξη και θα προκαλέσει, τουλάχιστον στον ιδιωτικό τομέα, αντιστροφή στην πτωτική πορεία των μισθών, έτσι όπως αυτοί καθορίζονται σήμερα από το κράτος».
Θα υπάρξει ποτέ τέτοια αντιστροφή όταν, σύμφωνα με το δεύτερο πακέτο βοηθείας, αύξηση μισθών θα επιτραπεί μόνο ύστερα από την πτώση της ανεργίας κάτω από 10%;
«Με τη σημερινή ανεργία, που φθάνει στο 20,5%, είναι έτσι κι αλλιώς αδιανόητες οι αυξήσεις. Ενα είναι όμως βέβαιο: αν υπάρξει ζήτηση για εξειδικευμένη εργατική δύναμη θα υπάρξουν και ιδιωτικές συμφωνίες για υψηλότερες αμοιβές».Αυτό θα καταρρακώσει όμως την αγορά εργασίας...«Είναι έτσι κι αλλιώς καταρρακωμένη. Η καταστροφή σήμερα δεν είναι οι χαμηλοί μισθοί, αλλά το γεγονός ότι εργαζόμενοι δεν πληρώνονται καν για πολλούς μήνες».
«Το καλό λάδι χρειάζεται και καλό μάρκετινγκ»
Απουσιάζουν από την Ελλάδα οι μεταρρυθμιστικές δυνάμεις οι οποίες αναπτύσσουν οράματαΗ μαγική λέξη στην οικονομία είναι σήμερα η «ανταγωνιστικότητα». Αυτό σημαίνει αγώνα όλων εναντίον όλων, και εντός της Ευρώπης. Γιατί όμως να ενδιαφερθούν οι άλλοι Ευρωπαίοι, ας πούμε οι Φινλανδοί, να βοηθήσουν τους Ελληνες να φτιάξουν καινοτομικά προϊόντα, όταν θα ξέρουν ότι έτσι δημιουργούν έναν επικίνδυνο ανταγωνιστή;
«Για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι ότι ορισμένα προϊόντα, όπως το καλό λάδι, παράγονται μόνο στην Ελλάδα, αλλά γι' αυτά χρειάζεται καλύτερο μάρκετινγκ. Και ο δεύτερος ότι οι καινοτομίες μπορεί να έχουν και συμπληρωματικό χαρακτήρα. Αυτό συμβαίνει με τη Γερμανία, η οποία είναι εξειδικευμένη σε πέντε τομείς: αυτοκινητοβιομηχανία, ηλεκτροτεχνική, μηχανοκατασκευές, χημεία και ιατρική τεχνική. Οι αντίστοιχοι κλάδοι σε άλλες χώρες δεν είναι από πολλές πλευρές ανταγωνιστικοί, αλλά συμπληρωματικοί. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και στην Ελλάδα».
Η Ελλάδα δεν είναι μόνο οικονομικά, αλλά και πολιτικά διαλυμένη. Είναι το περιβάλλον της ελκυστικό για επενδυτές;«Η πολιτική αστάθεια δεν θα διαρκέσει επ' άπειρoν, εφόσον βέβαια η τρόικα συμπληρώσει την πολιτική της λιτότητας με μια στρατηγική ανάπτυξης. Χωρίς την τελευταία η λιτότητα δεν μπορεί να "πουληθεί" σωστά. Προς το παρόν βέβαια παρατηρούμε στην Ελλάδα τη συγκρότηση κομμάτων στο δεξιό και αριστερό φάσμα που έχουν πραγματικά φοβερές θέσεις. Αυτό που λείπει είναι οι μεταρρυθμιστικές δυνάμεις στο κέντρο της κοινωνίας, οι οποίες αναπτύσσουν οράματα - όχι όπως αυτό για επανορθώσεις από τη Γερμανία - ικανά να προσελκύσουν τον πληθυσμό. Ελπίζω αυτό να αλλάξει στο μέλλον».Το κράτος δεν είναι μέσο σίτισης
Σε συνάρτηση με την Ελλάδα χρησιμοποιείτε τον όρο «κοινωνία μετασχηματισμού». Τι εννοείτε με αυτόν;
«Ο όρος "μετασχηματισμός" σημαίνει μια κατάσταση στην οποία δεν μπορεί κανείς να επιζήσει. Στις κομμουνιστικές χώρες, για παράδειγμα, η οικονομία του πλάνου δεν μπορούσε πλέον να διατηρηθεί στη ζωή και γι' αυτό έπρεπε να αντικατασταθεί από μια νέα. Στην Ελλάδα τα πράγματα δεν είναι τόσο ξεκάθαρα. Για την επιβίωσή της είναι όμως επίσης αναγκαίοι πολλοί μετασχηματισμοί, όπως το άνοιγμα των αγορών, οι επενδύσεις σε καινοτομικά προϊόντα, και μια αλλαγή στάσης έναντι του κράτους. Αν η χώρα θέλει να μείνει στην ευρωζώνη, πρέπει να γίνει πιο σύγχρονη. Οι Ελληνες πρέπει να βλέπουν το κράτος όχι ως μέσο σίτισης, αλλά ως βάση για παραγωγικές επενδύσεις».
Πιστεύετε ότι οι παλιές ελίτ της εξουσίας, που κάνουν και σήμερα κουμάντο, μπορούν να πραγματώσουν αυτόν τον μετασχηματισμό;
«Αυτό θα πρέπει να το αναλάβουν μάλλον καινούργια πρόσωπα. Αλλά βλέπουμε ήδη νέους πολιτικούς που μας επιτρέπουν να ελπίζουμε πάλι».
ΠΗΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου